Morgunblaðið - 13.11.1996, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 13. NÓVEMBER 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ

t
I
i
I
j
1
i
Iðnaður stundar
ekki fiskveiðar!
Er 77% skattlagning
hófleg eða óhófleg,
ráðherra góður?
Launþegahreyfingin og veiðileyfagjald
Á UNDANGENGN-
UM áratugum hefur
launþegahreyfingin
óvart eða vitandi vits
barist fyrir því að þjóðin
fái notið arðsemi
fiskimiðanna. í þeirri
baráttu hefur henni yf-
irsést að arðgreiðslur
eru eignatekjur en ekki
atvinnutekjur. Um rétt-
láta skiptingu þessa
arðs, hver sem hann er,
verður ekki samið í
launasamningum. Sam-
tökum launþega hefur
einnig yfírsést að greina
á milli þeirra sem nýta
fískimiðin til íjár og
þeirra sem gera það ekki. Iðnaður
stundar ekki fískveiðar á íslandsmið-
um og verslunin í landinu gerir það
ekki heldur. Mistök af þessu tagi í
kröfugerð hafa hvað eftir annað
kveikt verðbólgubál þar sem tækifær-
um þjóðarinnar til uppbyggingar
öflugs og flölbreytts atvinnulífs hér
á landi hefur verið fómað.
Hvernig má þetta vera?
í hvert sinn sem heildartekjur
útgerðarinnar aukast telur þjóðin að
hún fái notið arðsemi fískimiða
sinna. Væntingar þessar valda því
að heimilin í landinu slaka á í fjár-
hagslegu aðhaldi og neysla þeirra
eykst. En hvemig á að sækja afla-
hlutinn? í fullri vissu um öfluga
stöðu launþegahreyfíngarinnar er
hún spennt fyrir vagninn og krafan
gerð um veiðileyfagjald í formi
launahækkana í kjarasamningum.
Hreyfingin sér það sem hún telur
vera rökin í málinu, auknar útflutn-
ingstekjur, en áttar sig ekki á því
að réttlát skipting fískveiðiarðsins
verður aldrei ráðin í samningum um
hækkaðar atvinnutekjur um krónur
eða prósentur. Kröfum-
ar beinast svo í allar
áttir að útgerð, iðnaði
og verslun. Kröfunum
er þá hagað þannig að
svo virðist sem iðnaður
og verslun í landinu
stundi veiðar á ísland-
smiðum og hafi af þeim
arð.
En hvað svo þegar
aflatekjur lækka að
nýju? Launagreiðslur
útgerðarinnar lækka
hlutfallslega vegna
aflaskiptakerfisins. Þá
vakna menn af misvær-
um blundi og átta sig á
því að forsendur launa-
hækkananna vom kannski ekki fyrir
hendi. Kallað er á ríkisvaldið og það
beðið um að hjálpa til við lækkun
raunlauna með gengisfellingu. Þar
með er enn ein sveiflan gengin yfír.
Þessi vitleysa sést m.a. af því að
launaþróun iðnverkafólks hefur á
umliðnum árum tekið meira mið af
afkomuþróun útgerðar en iðnaðar.
Vitleysan leiðir til lægri
þjóðartekna
Þetta samhengi aflatekna og
launabreytinga hefur gert að litlu
forsendu uppbyggingar iðnaðar hér
á landi, þ.e. stöðugt raungengi og
samhengi launabreytinga og fram-
leiðni í iðnaði hérlendis og erlendis.
Afleiðingin er sú að hér á landi hef-
ur einungis lágtækniiðnaður fest
rætur þar sem framleiðni vinnuafls-
ins er lítil og laun lág. Þetta kemur
til viðbótar við allan annan kostnað
sem þjóðin hefur þurft að bera vegna
verðbólgu undangenginna áratuga.
Launþegahreyfingin hefur þar með
unnið gegn eigin markmiðum og
lækkað þjóðartekjur með offorsi
sínu.
Launþegahreyfingin
hefur unnið gegn eigin
markmiðum, segir Ing-
ólfur Bender, og lækk-
að þjóðartekjur með of-
forsi sínu.
Við þetta verður ekki unað
Ætli launþegahreyfingin að taka
að sér fyrir hönd þjóðarinnar að
krefjast þess að fiskveiðiarðurinn
gangi til löggiltra eigenda skal hún
gera það með réttum hætti. Sú leið,
sem farin hefur verið, er til þess
eins fallin að rýra tekjur þjóðarinnar
til langframa. Sé krafa verkalýðs-
hreyfíngarinnar sú að launafólkið í
landinu fái notið fiskveiðiarðsins
ætti hún í fyrsta lagi að greina skil-
merkilega á milli eigna- og atvinnu-
tekna. I öðru lagi ætti hún að beina
kröfum sínum að réttum aðilum,
þ.e. að útgerðinni en ekki iðnaði eða
verslun. Ef það er ekki gert er alveg
víst að launþegahreyfingin mun í
skjóli eigin máttar valda því að hér
á landi mun hvorki öflugur iðnaður
né verslun nokkurn tíma festa ræt-
ur. Þá er ekki nóg með það að þjóð-
in fái ekki notið ávaxta auðlinda
hafsins heldur fer hún einnig á mis
við ávexti gjöfuls iðnaðar og blóm-
legrar verslunar. Við það verður
ekki unað. Er hægt annað en að
gera þá lágmarkskröfu til launþega-
hreyfíngarinnar að hún læri af mis-
tökum sínum og endurtaki þau ekki
hvað eftir annað á kostnað þjóðar-
innar?
Höfundur er hagfræðingur
Samtaka iðnaðarins.
Ingólfur Bender
Frá orðum til athafna?
NÝLEGA var hald-
inn I Viðey landsfundur
Kvennalistans. Undir
yfirskriftinni „Frá orð-
um til athafna" ítrekaði
Kvennalistinn eina
ferðina enn þá kröfu
sína að stjórnvöld fylgi
orðum sínum eftir með
frekari aðgerðum á
sviði jafnréttismála. Ef
marka má fréttaflutn-
ing af fundinum hefði
þó betur farið á því í
þetta sinn að Kvenna-
listinn hefði litið sér
nær og krafið sjálfan
sig og fulltrúa sína
samræmis á milli eigin
orða og athafna.
Hvemig hefur
Kvennalistinn brugðist?
í stefnuskrá Kvennalistans segir
orðrétt: „Kvennalistinn er hvorki á
hægri né vinstri væng stjórnmál-
anna, heldur kvennapólitísk stjórn-
málahreyfing og því ný vídd í ís-
lenskum stjórnmálum." Síðar í
stefnuskránni er því bætt við að sem
kvenfrelsisafl muni samtökin „hlusta
á mismunandi raddir kvenna og taka
mið af margbreytileika þeirra“.
Þeir sem fylgst hafa með mál-
flutningi Kvennalistans hafa ítrekað
merkt hróplegt ósamræmi á milli
þessa yfirlýsta vilja samtakanna og
þeirra áherslna sem kjörnir fulltrúar
hans hafa fylgt. Málflutningur
Kvennalistans hefur ætið verið í
anda forræðis- og félagshyggju,
hvort sem um er að ræða áherslur
þeirra í jafnréttismálum eða öðrum
málaflokkum. Á allra síðustu árum
hefur Kvennalistinn
síðan staðfest þetta eðli
sitt enn frekar. Sam-
fylking vinstri manna í
síðustu borgarstjómar-
kosningum var fyrsta
skrefið og nú hefur
Kvennalistinn lýst yfir
vilja til að taka þátt í
viðræðum vinstri flokk-
anna um frekari sam-
vinnu eða sameiningu.
Er nema von að spurt
sé: Hvernig fer þetta
saman? Hvert er sam-
ræmið á milli orða
Kvennalistans annars
vegar og athafna hans
hins vegar? Hvemig
getur stjómmálaflokk-
ur sem ekki telur sig til vinstri leitt
samfylkingu vinstri manna í stærsta
sveitarfélagi landsins og íhugað al-
varlega að sameinast sömu öflum á
landsvísu? Við þessum spurningum
er aðeins eitt svar. Kvennalistinn
hefur aldrei verið og er ekki „ný
vídd í íslenskum stjórnmálum“. Öðru
nær er Kvennalistinn að flestu leyti
hefðbundinn vinstri flokkur í mikilli
tilvistarkreppu. Staðreynd sem full-
trúar hans virðast hins vegar ekki
með nokkru móti geta eða vilja horf-
ast í augu við.
Að taka ábyrgð á eigin framtíð
Kvennalistinn hóf göngu sína með
það að markmiði að bæta hag og
auka áhrif kvenna í íslensku samfé-
lagi. Að hluta til hafa samtökin haft
árangur sem erfiði. Annað markmið
Kvennalistans var að gera eigið
framboð óþarft. Augljóst er að því
takmarki er nú náð.
Ef Kvennalistinn
hygg-st framlengja eigin
tilvist með samstarfi við
vinstriflokkana stað-
festir það endanlega, að
mati Hönnu Birnu
Kristjánsdóttur, ósam-
ræmið á milli orða hans
og athafna.
Það fylgir því ábyrgð að starfa í
stjómmálum. Vilji Kvennalistinn
vinna í samræmi við þær kröfur sem
hann gerir til annárra, um að orðum
sé fylgt eftir með athöfnum, er ljóst
að tími aðgerða er runninn upp inn-
an Kvennalistans. Ætli Kvennalist-
inn hins vegar að framlengja eigin
tilvist með samstarfí við vinstri
flokkana staðfestir það endanlega
ósamræmið á milli orða og athafna
samtakanna, auk þess sem stundar-
hagsmunir nokkurra forystukvenna
listans hafa þá greinilega orðið öðr-
um og háleitari markmiðum yfír-
sterkari. Fyrst og síðast væri slík
ákvörðun þó fullkomið virðingarleysi
við kjósendur Kvennalistans, enda
hafa kjörnir fulltrúar hans keppst
við að telja þeim og okkur hinum
trú um að hægri og vinstri hafí ekk-
ert með þeirra pólitík að gera.
Höfundur starfar með
Sjálfstæðum konum.
Hanna Birna
Kristjánsdóttir
SVAR við þessari spumingu er
að fínna í lok þessarar greinar. Fjár-
málaráðherra, Friðrik Sophusson,
hefur bæði sagt og skrifað og það
víst oftar en einu sinni að: „Sú leið
að undanþiggja iðgjöld til lífeyris-
sjóða skatti í stað þess að veita 15%
skattaafslátt var fyrst og fremst
farin að ósk aðila vinnumarkaðarins
og við gerð febrúarsamninganna
1995.“ Þetta kallar Haraldur Ás-
geirsson, verkfræðingur, „óviður-
kvæmilega stjórnsýslugerð" í
ágætri grein, er birtist í Morgun-
blaðinu 31. okt. ’96 og er þar vægt
til orða tekið. Að hans dómi er hér
verið að „víxla skattfríðindunum".
Til frekari glöggvunar fyrir þá sem
láðist að lesa greinina og ennfremur
fyrir alla hina, sem
hafa ekki enn komist
til botns í þessu flókna
máli, ætla ég mér að
taka það bessaleyfi að
birta hér kafla úr grein
Haralds. „í stað
skattaafsláttar lífeyr-
isþega kemur skatt-
frelsi á iðgjaldagreiðsl-
ur þeirra sem eru að
afla sér réttinda í líf-
eyrissjóðum.
Um er því að ræða
víxlun skattfríðinda
milli tveggja hópa inn-
an þjóðfélagsins, líf-
eyrisþega og launþega.
Launþegar eru á
vinnumarkaði en lífeyrisþegar utan
hans eftir að hafa lokið starfsævi
o g greitt skattlögð iðgjöld í lífeyris-
sjóði sína gjarnan í 30-32 ár.“
Full ástæða er til að undirstrika
orðin „skattlögð iðgjöld", þ.e.a.s.
ekki undanþegin skatti eins og nú
er. Og Haraldur heldur áfram: „Að-
ilar vinnumarkaðarins eiga því lítið
tilkall til lífeyrisgreiðslnanna og því
getur „ósk“ þeirra um víxlun fríð-
inda varla talist fróm.“
í beinu framhaldi af þessu liggur
næst við að spyrja hverjir séu „aðil-
ar vinnumarkaðarins". Eru það ekki
erindrekar vinnuveitenda annars
vegar og erindrekar verkalýðsfélag-
anna hins vegar, þ.e. ASÍ? Þetta
eru röggsömustu náungar, enda
voru þeir ekkert að tvínóna við að
svipta okkur skattfríðindum okkar
með einu samstilltu átaki að okkur
gamlingjunum gjörsamlega for-
spurðum. Hvaðan fengu þeir leyfi,
heimild eða umboð til að ráðskast
svona með skattfríðindi okkar að
vild? Haraldur skólabróðir minn
kallar þetta „óviðurkvæmilega
stjórnsýslugerð", en ég undirritaður
hika ekki við að kveða miklu fastara
að orði, enda er þetta andfélags-
legt, ósiðlegt og hraksmánarlegt
athæfi í mínum augum og minnir
því óþyrmilega á óprúttna og við-
sjárverða kauphéðna, sem víla það
ekki fyrir sér að höndla eða versla
með illa fenginn varning ef ekki
beinlínis ránsfeng, hvorki meira né
minna.
Nú væri ef til vill ekki úr vegi
að vitna í aðra grein, sem Sigurður
Helgason, fyrrverandi sýslumaður,
ritaði í Morgunblaðið þ. 8. okt. ’96
um velferðarkerfíð og vernd stjórn-
arskrárinnar. Þar minnist hann á
tvö stórmál, sem hefur verið áfrýjað
til Hæstaréttar í Noregi. Hann telur
að bæði þessi mál muni hafa mikið
fordæmisgildi og ennfremur að
norska ríkið þurfí, ef það tapar
þeim, að greiða verulegar fjárhæðir
til þeirra, sem ranglega hafa verið
sviptir bótum. Nú er mér spurn
hvort slíkt og annað eins gæti ekki
líka gerst á Islandi? Sigurður bend-
ir ennfremur á að samkvæmt skoð-
un norska prófessorsins Asbjöms
Kjörstads séu skerðingar á marg-
víslegum tryggingabótum sennilega
ólöglegar, þar sem þær bijóti gegn
stjórnarskránni, þ.e.a.s. þeirri
norsku. Sigurður vekur líka athygli
á því að stjómarskrár Noregs og
íslands séu í meginatriðum mjög
svipaðar og byggðar á sama gmnni.
Félagi okkar í Aðgerðarhópi aldr-
aðra, Margrét H. Sigurðardóttir,
hefur látið okkur í té ágætisdæmi
um lífeyrisþega sem kominn er yfír
skattleysismörk, þ.e. kr. 58.522.
Hækkun úr lífeyrissj. á mán. kr. 10.000
Skerðingtekjutryggingar kr. 4.500
Skerðing heimiiisuppbótar kr. 1.529
Eftir verða fyrir skatt kr. 3.971
Skattur 41,94% kr. 1.665
Ráðstöfunartekjur kr. 2.306
eða 23% af upphaflegri greiðslu,
ríkissjóður heldur eftir 77% og jafn-
vel 100% í sumum tilfellum eftir
þvi sem Sighvatur Björgvinsson
fræddi okkur um á
fundi sem hann sat
með okkur nýlega
ásamt félögum sínum,
Ragnheiði Ástu Jó-
hannesdóttur og Gísla
Einarssyni.
Þann 28. okt. ’96
sátu flokksbræðurnir
Friðrik Sophusson,
fjármálaráðherra, og
Geir G. Haarde, alþing-
ismaður, fyrir svörum
á fundi, sem haldinn
var á vegum Aðgerðar-
hóps aldraðra. Víða var
komið við og mörg mál
rædd meðal annars
ályktun landsfundar
Sjálfstæðisflokksins varðandi mál-
efni aldraðra. Undir lokin vitnaði
undirritaður í örstuttan kafla úr
ræðu fjármálaráðherra, er hann
Afnemi stjómarflokk-
arnir ekki tvísköttun,
segir Halldór Þor-
steinsson, munum
við ekki veita þeim
brautargengi í næstu
kosningum.
flutti á landsfundinum og hljóðar
hann svo: „Ríkið má ekki sverfa
að þeim (þ.e.a.s. atvinnurekendum)
með óhóflegri skattlagningu og af-
skiptum af öllu tagi.“ Síðan lagði
ég eftirfarandi spumingu fyrir ráð-
herrann: „Telur þú, Friðrik, að rík-
ið sverfi að öldruðum með óhóflegri
skattlagningu?" Þeirri spurningu
svaraði ráðherrann neitandi. 77%
skattlagning er því hófleg að hans
dómi, en hvað fínnst ykkur, lesend-
ur góðir? Auðsætt er að Friðriki
þykir misvænt um kjósendur Sjálf-
stæðisfiokksins, enda ber hann hag
atvinnurekenda mjög fyrir bijósti,
já, langtum meira en hag nokkurrar
annarrar stéttar í landinu. En sting-
ur þessi afstaða ráðherrans ekki
allverulega í stúf við það slagorð
Sjálfstæðisflokksins að hann sé
flokkur allra stétta, þetta útjaskaða
slagorð, sem er svo óspart haldið á
loft fyrir allar alþingiskosningar.
Afnemi stjórnarflokkarnir ekki
tvísköttun, sem var reyndar gert
einu sinni, sennilegast vegna
slæmrar samvisku, og linni ekki
aðförinni að öldruðum þá mega
þeir bóka það, að við munum ekki
veita þeim brautargengi í næstu
kosningum. Nú heiti ég á Halldór
Ásgrímsson, utanríkisráðherra, að
liðsinna okkur og gera eitthvað af-
gerandi í málefnum aldraðra. Ég
er sannfærður um að afi hans og
alnafni, sem ég heiti nú reyndar í
höfuðið á, hefði aldrei lagt blessun
sína yfir slíka fríðindaskerðingu,
óhæfu og hneisu.
Höfundur er skólastjóri
Málnskóln Hnlldórs.
Halldór
Þorsteinsson