Morgunblaðið - 16.11.1996, Side 25

MORGUNBLAÐIÐ
l\lý viðharf
Átjánda öldin í Englandi var að
mörgu leyti róstusöm, erlendii-
straumar bárust að, þensla myndað-
ist innbyrðis sem ól af sér ný við-
horf. Velmegun jókst og millistéttin
stækkaði. Margir fjárfestar efnuð-
ust vel á viðskiptum sínum við Aust-
urlönd. Fjöldi félaga og einstaklinga
missti að vísu fótfestuna um stund-
arsakir eða fyrir fullt og allt.
Drykkjuskapur var algengur. Fjöl-
skylduharmleikir voru margir og
sumir átakanlegir. Þeir sem sluppu
voru reynslunni ríkari. Ofáir höfðu
líka auðgast verulega á forsjálni eða
hreinu glópaláni.
Valdastéttirnar höfðu mun meiri
tök á ríkisvaldi og atvinnulífi en
þekktist á meginlandi Evrópu.
Margir efnamenn eignuðust jarðir
eða landareignir og hnýttust þannig
sterk bönd milli stórjarðeigenda og
auðmanna.
Bændastéttin
hafði • flosnað
upp.
Á 18. öld mót-
aðist enskt þing-
ræði svo að það
hefur ótrúlega
litið breyst síð-
an. í engu öðru
landi nutu menn
jafnmikilla
borgaralegra
réttinda á þess-
um tíma. Rétt-
indi þessi voru
að miklu ef ekki að
öllu leyti bundin
við eignir. Þátttaka í stjórnmálum
var langtum meiri í Bretlandi en
nokkru öðru landi og frelsi þegn-
anna til orðs og æðis hvegi sam-
bærilegt annars staðar í álfunni.
Auður opnaði mönnum jafnvel fleiri
dyr en ættgöfgin ein, þegar hér var
komið. Enska þjóðin var eins og
tvær þjóðir sem bjuggu við gjörólíkt
hlutskipti.
Hurðarhúnninn
i/arð að list
Efri stéttin bar yfirieitt mjög gott
skyn á verðmæti hlutanna. Húsa-
kynni hennar þóttu glæsileg, enda
var það þessi stétt sem gaf tóninn
varðandi tískuna, hvort sem var í
klæðaburði eða húsbúnaði. Marga
fýsti að vita hvernig þessi stétt bjó;
sjón, jafnvel á mynd, er sögu ríkari.
Gegnfágaður smekkur var þó áber-
andi. Hvorki fyrr né síðar hefur
hönnun verið jafn falleg í Bretlandi
og á átjándu öldinni. Listmunir og
húsgögn voru handunnin, það var
ekki fyrr en á 19. öld að fjöldafram-
leiðslan tók við. Það var jafnvægi
milli fegurðar og notagildis, sem
kom fram í því að hurðarhúnninn
varð að list, sama máli gegndi um
súpuskeiðina, vínglasið og kommóð-
una. Hlutirnir voru ekki bara til
yndisauka heldur höfðu talsvert
notagildi. John Gloag sagði: „Það
var ekkert sem stakk í augu í hús-
búnaði á þessu tímabili.“
Það leikur enginn vafi á því, að
bestu húsgögnin sem smíðuð hafa
verið í Englandi eru frá 18. öld eða
georgíska tímabili í Englandi.
Vissulega voru húsgögn hönnuð
með tilliti til efna og hvernig fólk
lifði. Lögun stóls og útskurður á
húsgögnum gefur okkur vísbend-
ingu um stöðu og efni fólks í þjóðfé-
laginu. Feg-
urstu húsgögnin
eftir þekkta
hönnuði voru
dýr og það var
einungis á færi
forréttindastétt-
arinnar að
kaupa þau.
Engu að síður
voru húsgögnin
sem voru smíð-
uð íyrir millr-
stéttina í háum
gæðaflokki og
þykja enn í dag
góð fjárfesting.
Borðstofuhús-
gögn urðu vinsæl á þessu tímabili.
Mikið var lagt upp úr borðstofu.
Áhersla var lögð á að hafa kvöld-
verðarboð sem glæsilegust, þar sem
siðareglur voru í hávegum hafðar.
Kvöldverðurinn gat tekið upp undir
fimm klukkustundir. Bókaherbergið
hafði herralegan blæ, en setustofan
var fínlegri. Tedi-ykkja var orðin
vinsæl. Smíðuð voru borð sem aðeins
þóttu hæfa tedrykkju. Kvöldverður
og tedrykkja var meira en afþrey-
ing, áhersla var á góða mannasiði og
fágun, að taka þátt í samræðum létt
og leikandi, allt þetta ræktuðu menn
með sér eins og listgrein.
Það var þó ekki fyrr en um 1740
að rókókóstíllinn barst til Bretlands
og hafði þá rutt sér til rúms á meg-
inlandi Evrópu. Veruleg þáttaskil
urðu í enskri húsgagnagerð með
Chippendale stílnum. Fjallað verður
um hann í næstu grein.
STÓLL úr mahóní, Georg III,
frá 1765.
LAUGARDAGUR 16. NÓVEMBER 1996 25
í LÆGRI hlíðuni Mont, Blanc. HELGI á tindi Kit'kjunnar í Öræfajökli í roki og brunagaddi.
FjaUgöngur í fjarlæg-
um heimsharnum
Á TINDI Matterhorus. í baksýn sést í hæsta tind Sviss, Monte Rosa.
FJALLAMENNSKA er eitt af því sem heillar
marga og fer sá hópur ört stækkandi sem leggur
stund á fjallgöngur, ekki aðeins hér heima heldur
einnig í öðrum heimsálfum. Helgi Benediktsson
hefur stundað fjallamennsku frá unga aldri og er án
efa einn af reyndustu tjallmönnum landsins.
Helgi hefur farið víða um lönd til að stunda þetta
áhugamál sitt og meðal annars klifið fyrstur manna
margar leiðir hér heima svo sem Kirkjuna í Ör-
æfajökli, Fingurbjörgí Mávabyggðum í Breiða-
merkurjökli og norðvesturhlið Hvannadalshjúks.
Þá hei'ur hann einnig klifið þrisvar Matterhorn í
Sviss, Mt. Blancí Frakklandi, Kilimanjaro og Mt.
Kenya í Afríku, Mt. McKinley í Alaska, ásamt
nokkrum tindum í Indlandi og Nepal. Hæsta tjall
sem Helgi hefur klifið erDiran í Pakistan, en það er
7.273 metrar á hæð.
Aðspurður um hvað fengi menn til að leggja upp í
dýrar og stundum hættulegar ferðir upp um fjöll og
íh-nindi sagði Helgi, að það væri líklega þörfin fyrir
að reyna sig við náttúruöflin og sjálfan sig í falleg-
asta og stórbrotnasta umhvei-fi sem hugsast getur.
Fyrir þá sem vilja kynnast nánar áhugamáli Helga
og tjallamennsku almennt má benda á að hann,
ásamt Ara Trausta Guðmundssyni og Hreini Magn-
ússyni, mun halda fyrirlestur og myndasýningu í
nýjum sýningarsal Ferðafélags íslands í Mörkinni
næstkomandi þriðjudagskvöld.
„í&lendingar eiga
fjallegasta ficlk í heimi"
því kunnum við be&t við að hanna
tiallegar og vandaðar vörur
íilemk hönnun hefur geticl iérgott
5 "69Ö'58i"1ÍÍÍÖÖí orð. bœði hér heima og erlendii.
íilemkir hönnuðir þekkja krötur ÍMemkra neytenda
03 vita vel að aðeim það beita er nógu gott.
Berðu alltah iaman verð og gœði.
íilemkur iðnaður á he'nmmœlikvarða
SAMTÖK
IÐNAÐARINS