Morgunblaðið - 13.12.1996, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 13. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Skiptar skoðanir á stjórnarfrumvarpi um samningsveð
Veðsetning kvóta
útilokuð eða
heimiluð í reynd?
Talsmenn lánastofnana segja komið til móts við sjónarmið sín í
frumvarpi ríkisstjómarínnar um samningsveð. Þorgeir Örlygsson,
lagaprófessor og höfundur frumvarpsins, segir að ekki sé með
óbeinum hætti verið að heimila veðsetningu aflaheimilda. Sigurður
Líndal lagaprófessor telur hins vegar að með frumvarpinu sé verið
að heimila veðsetningu á aflaheimildum með skipum en ekki einar
og sér. Þingmenn úr stjómarandstöðu gagnrýna frumvarpið og
segja það í reynd heimila að veðsetja kvóta.
Morgunblaðið/Þorkell
ÓHEIMILT er að veðsetja sérstaklega nýtingarréttindi sem
sljórnvöld úthluta, samkvæmt frumvarpinu.
Björn Guðmundur Stefán
Björnsson Hauksson Pálsson
Þorgeir Sigurður Steingrímur J.
Örlygsson Lindal Sigfússon
Sighvatur Ágúst Guðný
Björgvinsson Einarsson Guðbjörnsdóttir
Umdeilt ákvæði
TALSMENN lánastofnana
telja að með ákvæði
frumvarps ríkisstjórnar-
innar um samningsveð,
þar sem kveðið er á um
að óheimilt sé að veðsetja nýtingar-
réttindi í atvinnurekstri sem stjórn-
völd úthluta, t.d. aflahlutdeild fiski-
skips og greiðslumark bújarðar, og
að óheimilt sé að skilja réttindin frá
veðsettu fjárverðmæti nema með
þinglýstu samþykki veðhafa, sé
fyllilega komið til móts við þau sjón-
armið sem lánastofnanir hafa haft
uppi hvað þetta varðar.
Björn Björnsson, framkvæmda-
stjóri íslandsbanka, sagði í samtali
við Morgunblaðið að samkvæmt
ákvæði frumvarpsins sé ljóst að þeg-
ar um aflaheimildir sé að ræða verði
ekki skilið á milli þeirra réttinda og
fiskiskips og á það hafi bankarnir
lagt áherslu.
„Þetta hindrar hins vegar ekki að
menn á síðari stigum kunni að gera
einhverjar breytingar á kerfínu. Ég
held að það sé mjög skýrt að það
er ekki verið að heimila veðsetningu
á kvóta og það er sagt beinum orð-
um, en það er hins vegar verið að
tryggja það að útgerðir flytji ekki
aflaheimildir að veðhöfum forspurð-
um af fiskiskipum," sagði Björn.
Hann sagði að hvað þetta varðar
hefðu bankarnir aðlagað sig þeim
staðreyndum sem fyrir hefðu legið
á hveijum tíma, en ef frumvarpið
yrði að lögum myndi það einfalda
ýmislegt varðandi lánveitingar.
„Menn hafa skuldbundið eigendur
og fyrirtæki til þess að flytja ekki
aflaheimildir án samþykkis, en slík
yfirlýsing hefur auðvitað allt aðra
réttarstöðu en ákvæði af þessu tagi
í lögum,“ sagði hann.
„Styrkir stöðu lánveitenda“
Guðmundur Hauksson, spari-
sjóðsstjóri Sparisjóðs Reykjavíkur
og nágrennis, sagði að í þeim tilvik-
um sem komið hefðu upp hjá SPRON
hefði verið litið svo á að ekki væri
hægt að telja aflaheimildir veðhæfar
og ekki hefðu verið veitt lán með
tilliti til þeirra verðmæta.
„Við teljum að það sé nokkuð ljóst
að því fyrirkomulagi kunni að verða
breytt á einhveiju stigi, og þess
vegna væri ákaflega óvarlegt að
veita lán sem byggir á slíkum veð-
setningum," sagði Guðmundur.
„Ég held að frumvarpið staðfesti
það sjónarmið að menn geti ekki lit-
ið til þessara verðmæta sem veðand-
lags. Vissulega styrkir þetta frum-
varp, ef að lögum verður, stöðu lán-
veitenda, en það sem skiptir höfuð-
máli þegar menn eru að lána er að
fá lánið endurgreitt og það á réttum
tíma. Þá er þetta til þess fallið að
tryggja það að verðmætin, sem er
sú eign sem lánað er út á, skili þeim
tekjum sem menn eru að stefna að.
Þannig að þetta styrkir stöðu þeirra
aðila sem á annað borð lána til þess-
ara fyrirtækja með veði í skipum eða
jörðum.“
„Verið að heimila dulbúna
veðsetningu kvóta“
Stefán Pálsson, bankastjóri Bún-
aðarbankans, sagðist geta verið
sammála þeirri túlkun að óheimilt
sé að veðsetja aflaheimildir eða bú-
mark eitt og sér, og að þinglýsta
heimild veðhafa þurfi til að flytja
þessi réttindi frá hinni veðsettu eign.
„Til dæmis varðandi bújarðir höf-
um við lögfræðiálit um að það sé
tekið veð í jörðum með gögnum og
gæðum og þar með talið framleiðslu-
rétti. Það segir ekkert um að það
sé ekki hægt að flytja það, en það
er ekki hægt að flytja það nema
með leyfí veðhafa. Þetta á líka við
um báta og skip, og ef þetta er það
sem þingið er að afgreiða núna þá
get ég verið sammála þessari máls-
meðferð," sagði Stefán.
Hann sagði að samkvæmt frum-
varpinu um samningsveð væri hins
vegar verið að heimila á dulbúinn
hátt veðsetningu á kvóta, en það
væri reyndar það sem þegar hefði
verið gert.
„Það hefur alla tíð verið tilhneig-
ing til þess að reyna að halda kvótan-
um utan við veðsetningu og verð-
mæti innan fiskveiðigeirans, en síð-
an þetta varð að verðmætum er
þetta auðvitað metið inn. Það er
erfitt að segja að þetta sé alþjóðar-
eign og síðan verði það eign einstakl-
inga. Staðreyndin er að þetta er eign
einstaklinga, og það er fjöldi manns
sem gerir ekki neitt og á bát og
leigir kvótann og lifír í vellysting-
um.“
Brynjólfur Helgason, aðstoðar-
bankastjóri Landsbankans, sagði að
frumvarpið um samningsveð væri
nú til athugunar hjá lögfræðingum
bankans og á meðan þeirri athugun
væri ekki lokið vildi bankinn ekki
tjá sig um frumvarpið.
„Ekki verið að fara neinar
bakdyraleiðir"
Þorgeir Örlygsson, prófessor í
eigna- og veðrétti og höfundur
frumvarpsins um samningsveð, seg-
ir að með frumvarpinu sé ekki með
neinum óbeinum hætti verið að
heimila veðsetningu aflaheimilda
fiskiskipa. Þorgeir segir að með
ákvæðinu um að óheimilt sé að veð-
setja nýtingarréttindi í atvinnu-
rekstri sem stjórnvöld úthluta sé
fyrst og fremst verið að tryggja að
réttindi séu á þeirri eign sem þau
eru úthlutuð og skráð á, og hins
vegar að það þurfi samþykki þeirra
veðhafa sem eiga veðrétt í viðkom-
andi eign ef það eigi að skilja þetta
„EIGI er heimilt að veðsetja
réttindi til nýtingar í atvinnu-
rekstri, sem skráð eru opinberri
skráningu á tiltekið fjárverð-
mæti og stjórnvöld úthluta lög-
um samkvæmt, t.d. aflahlut-
deild fiskiskips og greiðslumark
bújarðar.
Hafi fjárverðmæti það, sem
réttindin eru skráð á, verið veð-
sett, er eiganda þess óheimilt
að skilja réttindin frá fjárverð-
mætinu, nema með þinglýstu
samþykki þeirra, sem veðrétt-
indin eiga í viðkomandi fjár-
verðmæti.“
frá. „Ég lít svo á að það sé alls
ekkert verið að fara neinar bakdyra-
leiðir þarna,“ segir hann.
„Það er fyrst og fremst verið að
tryggja tvennt. í fyrsta lagi er ver-
ið að tryggja það að réttindin séu
ekki veðsett, en jafnframt að þau
séu ekki skilin frá því fjárverðmæti
sem réttindin eru skráð á. Það leið-
ir af lögum að aflaheimild á að
skrá á skip og hún á þá að nýtast
á skipi, og greiðslumark er skráð á
bújörð og á þá að nýtast á bújörð,
og þá er eingöngu verið að tryggja
það að þetta verði ekki skilið frá
skipinu eða jörðinni og fjárverð-
mætin þar með rýrð,“ sagði Þorgeir.
„Líka verið að veðsetja
aflahlutdeild“
Sigurður Líndal lagaprófessor
sagðist ekki hafa haft aðstöðu til
að rannsaka frumvarpið um samn-
ingsveð, en miðað við þann texta
sem hann hefði séð sýndist sér að
með ofangreindu ákvæði væri verið
að lögheimila sérstaklega heimild til
að veðsetja aflahlutdeild með skipi,
en þá með þeirri takmörkun að ekki
mætti veðsetja aflahlutdeildina eina
sér.
„Ég held að það geti ekki farið á
milli mála að það er verið að veð-
setja aflahlutdeildina líka. Mér finnst
skrýtið að segja að það sé bannað
að veðsetja aflahlutdeildina og síðan
segir rétt á eftir að það megi veð-
setja fjárverðmætið sem réttindin
eru skráð á og þá megi ekki skilja
aflahlutdeildina frá. Fyrri málsgrein-
ina sýnist mér að verði að skilja
þannig að það einfaldlega megi ekki
veðsetja aflahlutdeildina eina og sér.
Það má því ekki veðsetja hana eina
út af fyrir sig heldur verður að gera
það með skipinu. Ég hefði viljað
orða þetta einfaldar og mér hefði
alveg fundist hægt að gera það,“
sagði Sigurður.
„Frumvarpið mótsagnakennt"
Frumvarpinu hefur enn ekki verið
dreift á Aiþingi en nokkrir þingmenn
stjórnarandstöðunnar gagnrýna
harðlega ákvæði þess, sem greint
hefur verið frá.
Steingrímur J. Sigfússon, þing-
maður Alþýðubandalags og óháðra
og formaður sjávarútvegsnefndar
Alþingis, segir frumvarpið mót-
sagnakennt. „Annars vegar á að
banna að veðsetja veiðiheimildir
sjálfstætt og sérstaklega en á hinn
bóginn á að fá veðhöfunum lögvarða
stöðu svo að þeir geti haft neitunar-
vald um að veiðiheimildir séu fluttar
af skipi sem þeir hafa lánað til. Mér
sýnist að þarna sé verið að gera hið
ómögulega, bæði að leyfa og banna
sama hlutinn í svo gott sem sömu
setningunni," segir hann.
„Ég áskil mér rétt til þess að