Morgunblaðið - 09.02.1997, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 1997 29

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ATVINNULEYSI -
KJARABÆTUR
ÝZKALAND er eitt öflug-
asta iðnaðar- og efna-
hagsveldi heims. í fyrradag
voru birtar nýjar tölur um at-
vinnuleysi þar í landi og kom
í ljós, að það hefur aukizt úr
10,8% í desember í 12,2%.
Þetta þýðir að 4,66 milljónir
manna eru atvinnulausar í
landinu. Atvinnuleysi hefur
verið viðvarandi vandamál um
alla Evrópu árum saman. Heil-
ar kynslóðir ungs fólks hafa
tæpast kynnzt öðru en at-
vinnuleysi. Vegna hins vænt-
anlega sameiginlega gjaldmið-
ils ESB-ríkja hefur verið lögð
gífurleg áherzla á að ná
ákveðnum markmiðum í efna-
hagsmálum helztu aðildarríkja
Evrópusambandsins. Jafn-
framt hafa staðið líflegar um-
ræður um það, hvort ósveigj-
anlegt vinnumarkaðskerfi í
Evrópu eigi mestan þátt í at-
vinnuleysi þar, gagnstætt
þeirri þróun sem orðið hefur í
Bandaríkjunum, þar sem
margar milljónir nýrra starfa
hafa orðið til á undanförnum
árum.
Þessar fréttir eru fróðlegar
fyrir okkur íslendinga. Á þess-
21 SÍÐASTA
• helgispjalli var
minnzt á Gagn og
gaman og ísak Jóns-
son skólastjóra. Ég
átti samtal við hann
sem birtist í Morgun-
blaðinu 1958 eða þar um bil. Mér
líkaði vel við ísak. Hann var braut-
ryðjandi og sem skólamaður var
hann óhræddur við hugsjónir sínar
og stór í sniðum. ísak sagðist hafa
verið bláfátækur í æsku en Magnús
Helgason sem var þjóðkunnur fyrir
skólastjóm og fommenntaáhuga og
er enn í minnum hafður rétti þess-
um unga pilti hjálparhönd og þetta
traust hans hafði örvandi áhrif á
ísak. „Skömmu áður en ég fór utan
í fyrsta sinn skrifaði hann upp á
1500 króna víxil fyrir mig.“ Isak
varaði mig við að koma öllu á fram-
færi sem hann segði þvíað hann
væri einsog hver sem gýs ef sett er
í hann sápa! ísak vildi framkvæma.
Tillögur og mælgi vom ekki að
hans skapi. Þess vegna reis skóli
ísaks Jónssonar af grunni. Hann
var það ævintýri í lífi Isaks Jónsson-
ar sem breyttist í vemleika og þessi
vemleiki hefur fylgt okkur æ síðan
einsog hver önnur blessun. „Ég hef
farið utan sex sinnum“, sagði ísak
í samtali okkar, „Til náms í mínu
fagi og alltaf komið heim ríkari að
reynslu. Það verður að hafa sömu
aðferð við kennara og flugvélar: það
verður að endumýja þá með
ákveðnu millibili, setja í þá nýjan
mótor." Ég spurði hvort hann teldi
að hans mótor væri enn í góðu lagi.
Hann svaraði: „Ég skal ekkert um
það segja. Það er sagt að það séu
glögg ellimerki á mönnum þegar
þeir em orðnir ánægðir með sjálfa
sig. Ég vona að ég sé það ekki.“
Morgunglaður vaknaði ísak
Jónsson inní nýja áskorun. Og það
hafði ekki hvarflað að honum að
um áratug höfum við kynnzt
alvarlegu viðvarandi atvinnu-
leysi í fyrsta sinn frá því á
kreppuárunum fyrir stríð, þótt
komið hafi tímabil eins og t.d.
1967-1969, þegar alvarlegur
atvinnuleysisvandi steðjaði að.
Margir hafa velt því fyrir sér
á undanförnum árum, hvort
hér væri að skapast evrópskt
ástand í atvinnumálum. Oðru
nær.
Á sama tíma og atvinnuleysi
eykst í Þýzkalandi minnkar það
stöðugt hér. Á sama tíma og
atvinnuleysi í Þýzkalandi er
skýrt með því að vinnuafl sé
of dýrt standa yfir samninga-
viðræður á vinnumarkaði hér,
sem snúast ekki um það, hvort
efni séu til að bæta kjör laun-
þega heldur um hitt hve langt
sé hægt að ganga í kjarabótum
án þess að stefna stöðugleika
í efnahagsmálum í hættu.
Fátt sýnir betur þau ótrú-
legu umskipti, sem hafa orðið
í efnahagsmálum, en einmitt
þessi samanburður á þróuninni
hér og í Þýzkalandi. Hann sýn-
ir svo ekki verður um villzt,
að sveigjanleiki á vinnumark-
aðnum hér er margfalt meiri
skrifa ævisögu sína
þegar samtal okkar
átti sér stað. „Ég
þreytist ekki af því
sem ég geri, heldur
af hinu sem ég geri
ekki. í hverri fram-
kvæmd sem vel er unnin felst end-
umýjunarkraftur en það sem dregið
er á langinn skapar áhyggjur. Eg
hef að vísu oft áhyggjur en eyði
þeim með framkvæmdum á réttum
tíma. Sá sem hefur heilsu á að
nota hana. Við eigum ekki að lama
starfsþrek okkar meira en nauðsyn
krefur. í starfinu er lífsgleðin, í
iðjuleysinu kvíðinn, óttinn. Það hef-
ur enginn efni á því að safna
áhyggjum nema þeir sem eru komn-
ir á eftirlaun. Ja, eftirlaun? Mér
varð það eiginlega á að minnast á
það hræðilega orð. Það ætti ekki
að vera til í tungunni. Það er eins
og þjófur sem laumast aftan að
manni og rænir mann starfsgleð-
inni. Ég vona að ég verði aldrei
rændur þeirri gleði. Ég get ekki
hugsað mér að eyða elliárunum í
iðjuleysi. Þegar þjóðfélagið þykist
ekki lengur hafa þörf fyrir mig og
kraftana þrýtur væri gott að fá ný
klæði eins og Ingjaldur í Hergilsey."
Um börnin sagði ísak Jónsson
meðal annars: Þau eru engir leikar-
ar, þau eru einlæg, fordómalaus,
skilningsviljug. Bamið er semsagt
einstaklingur.
Barnið hefur sinn eigin vilja, til-
finningar, óskir og hugmyndir um
lífið og tilvemna, ekkisíður en við
sem emm enn nokkmm þumlung-
um hærri í bili. „Ef kennaranum á
að famast vel í starfmu verður
hann að skilja þetta. Þegar ég
kenndi í útibúi Miðbæjarskólans á
Klapparstíg var þar ódæll drengur
sem hafði ýmsa klæki í frammi og
var erfiður. Ég komst að því síðar
að heimilisástæður voru ekki upp á
en í Evrópuríkjum. Um leið og
uppsveifla verður í efnahags-
málum á íslandi gerist það
sama og við sömu aðstæður í
Bandaríkjunum, að störfum
fjölgar á ný. Efnahagsleg upp-
sveifla hefur orðið í öllum
helztu iðnríkjum heims á und-
anförnum misserum, en svo
virðist, sem hún skili sér ekki
í minnkandi atvinnuleysi t.d. í
Þýzkalandi.
Þetta er lærdómsríkur sam-
anburður fyrir okkur íslend-
inga. Hann sýnir bæði kraftinn
í atvinnu- og efnahagslífi okk-
ar og ekki síður hitt, að þrátt
fyrir allt hefur okkur tekizt
að halda utan um velferðar-
kerfið með þeim hætti, að það
hefur ekki orðið sá þungi baggi
á þjóðfélaginu, sem það hefur
orðið á sumum Norðurland-
anna og meginlandi Evrópu,
ekki sízt í Þýzkalandi og
Frakklandi.
í samanburði við önnur Evr-
ópulönd er staða okkar mjög
sterk. Ef við værum aðilar að
ESB mundi ísland ótvírætt
vera í hópi þeirra ríkja, sem
uppfylla hin ströngu efnahags-
legu skilyrði fyrir þátttöku í
sameiginlegum gjaldmiðli.
í þeim kjaraviðræðum, sem
nú standa yfir er hollt að hafa
þetta í huga. Við höfum náð
ótrúlegum árangri á skömmu
tíma. Við náðum tökum á þeim
vandamálum, sem fylgdu
kreppunni fyrr á þessum ára-
tug. Atvinnulífið hefur komið
sterkara út úr henni en það
var í upphafi hennar. Atvinnu-
leysi fer minnkandi. Kaup-
máttur hefur aukizt umtals-
vert og á eftir að aukast.
Þessum merkilega árangri,
sem við höfum náð í efnahags-
stjórn og atvinnulífi, má ekki
stofna í hættu með röngum
ákvörðunum á vinnumarkaðn-
um.
það bezta og foreldrar hans voru
mjög fátækir. Mun stirfni og óþjál
lund drengsins hafa átt rætur að
rekja til þess. Eitt sinn í frímínútun-
um komu bekkjarsystkin hans til
mín og sögðu að hann væri með
vindil. Ég kallaði hann fyrir mig.
Hann settist gegnt mér og við
horfðust stundarkom í augu án
þess að nokkurt orð væri sagt. Þá
segir hann allt í einu með áherzlu
um leið og hann lemur í borðið: „Ég
er maður eins og þú“. Ég svaraði:
„Það er einmitt það, góði minn, og
þess vegna er ég kominn að tala
við þig“. Þá brast hann í grát og
þar með var bjöminn unninn. Eftir
það var opin leið að hjálpa honum
og urðum við síðar miklir vinir."
Annað dæmi:
„Meðan ég kenndi í Grænuborg
hafði ég eitt sinn skroppið heim að
borða, frakkalaus í köldu veðri.
Þegar ég kom aftur stóð sex ára
gamall pinni við hliðið, horfir hörku-
lega á mig og segir: „Ertu nú
frakkalaus, skammastu þín!“ Ég
skildi strax hvað klukkan sló og
sagði: „Afsakaðu, ég var svo seinn
fyrir og mátti ekki vera að því að
fara í frakkann". Þá bandaði hann
hendinni frá sér og sagði: „Þá talar
maður ekki meira um það.“
Og fór.“
*
Ég þekki litla telpu sem einnig
er sex ára. Hún áminnir afa sinn
viðstöðulaust um að spenna bílbelt-
in. Hún lærði það í umferðarskóla
lögreglunnar og ef afínn gegnir
ekki og segir að þetta verði svo
stutt bílferð að það taki því ekki
að spenna beltin þá svarar hún full-
um hálsi: „Það er alveg sama hvort
það er langt eða stutt, maður getur
lent í slysi.“
Og nú kemst afínn ekki upp með
moðreyk!
M.
HELGI
spjall
M
EÐ SAMNENGIÞEIM,
sem undirritaður var
í gær á milli for-
svarsmanna Fijálsr-
ar fjölmiðlunar hf.
og fulltrúa Alþýðu-
flokksins um útgáfu
Alþýðublaðsins
næstu 9 mánuði á vegum hlutafélags í
meirihlutaeigu hinna fyrmefndu má segja,
að afskiptum stjómmálaflokka af dag-
blaðaútgáfu á íslandi sé að langmestu leyti
lokið. Hið nýja útgáfufyrirtæki Alþýðu-
blaðsins, Alþýðublaðsútgáfan, mun að vísu
ráða ritstjóra að blaðinu í samráði við
Alþýðuflokkinn og flokkurinn getur tekið
blaðið til sín aftur að samningstímanum
liðnum en líkumar á að svo verði era sára-
litlar.
Þjóðviljinn varð fyrsta dagblaðið, gefíð
út af stjómmálaflokki, sem hætti útkomu.
Framsóknarflokkurinn gafst upp á útgáfu
Tímans og Alþýðuflokkurinn hefur nú tek-
ið ákvörðun, sem kannski má segja að
hafi blasað við í nokkum tíma að yrði tek-
in með einum eða Öðram hætti. Yfirráð
stjómmálaflokka yfir dagblöðum eða áhrif
þeirra á ritstjómarstefnu blaða mótuðust
af ákveðnum aðstæðum í þjóðfélagi okkar
fyrir og um miðja öldina en það hefur leg-
ið ljóst fyrir í nokkra áratugi, að það fyrir-
komulag heyrði til liðinni tíð.
Með því er engan veginn gert lítið úr
þætti stjómmálaflokkanna í útgáfu dag-
blaða. Þvert á móti er það merkilegur
kapítuli í dagblaðaútgáfu, þegar litið er
yfir öldina alla og atbeini stjómmálaflokk-
anna tryggði, að um skeið var blaðaútgáfa
mjög lífleg og auðvitað helzti vettvangur
umræðna og skoðanaskipta í landinu.
Segja má, að allan þann tíma, sem hér
vora gefin út ýmist 5 eða 6 dagblöð, hafí
raunveralegur íjárhagsgrandvöllur ein-
ungis verið fyrir útgáfu tveggja. Stjóm-
málaflokkamir tryggðu útgáfu hinna blað-
anna með §árframlögum á einn eða annan
veg.
Með sameiningu Tímans og Dags í
Dag-Tímann er Fijáls fjölmiðlun hf. að
gera tilraun til þess að skapa hér rekstrar-
skilyrði fyrir útgáfu þriggja dagblaða.
Ekkert liggur fyrir um, hver staða útgáfu
Alþýðublaðsins verður í því samhengi. Það
væri hins vegar ánægjuleg þróun, ef þessi
tilraun tækist. Þeir sem standa að útgáfu
dagblaða hafa ekki áhuga á, að þeim
fækki. Þvert á móti er æskilegt að sam-
keppni aukist á dagblaðamarkaðnum.
Ekki er ólíklegt að einhveijir spyiji,
hvort útgáfa dagblaða sé þar með komin
á of fáar hendur. Slíkar spumingar era
skiljanlegar. Með samningi Fijálsrar Qöl-
miðlunar hf. um útgáfu Alþýðublaðsins er
útgáfa þriggja dagblaða, sem áður vora
fjögur, nú á einni hendi og einungis tveir
aðilar standa að dagblaðaútgáfu hér. Þar
að auki era gefin út tvö vikublöð, sem fjalla
um þjóðfélagsmál, þ.e. Helgarpósturinn
og Vikublaðið, en Álþýðubandalagið stend-
ur að útgáfu þess síðamefnda og Þjóðvaka-
blaðið kemur út við og við. Útgáfa viku-
blaða, sem fjalla um þjóðfélagsmál, á sér
langa sögu og má í því sambandi nefna
útgáfu Fijálsrar þjóðar og síðar Nýs lands,
sem um skeið vora myndarlega út gefin
blöð.
Tvennt ræður úrslitum um, hvemig
meta ber þessa þróun. í fyrsta lagi, hvort
sjálfstæði ritstjórna viðkomandi dagblaða
sé tryggt. í öðra lagi hvort reynslan verð-
ur sú, að þau verði opin fyrir mismunandi
sjónarmiðum innan þeirra eðlilegu tak-
marka, sem meiðyrðalöggjöfin setur.
Það er ekki hægt að líta á dagblaða-
markaðinn einan út af fyrir sig heldur
verður að líta á fjölmiðlamarkaðinn í heild,
þ.e. bæði dagblöð, vikublöð, útvarpsstöðv-
ar og sjónvarpsstöðvar. Ljóst er að sam-
keppni um lesendur, hlustendur, áhorfend-
ur og auglýsendur er gífurlega hörð á
þessum markaði. Sú harða samkeppni á
að tryggja, að hvorki þeir sem vilja koma
sjónarmiðum sínum á framfæri eða auglýs-
endur þurfí að sæta afarkostum vegna
þess hve eignaraðildin er komin á fáar
hendur. En á þessum markaði eins og
öðram er það viðskiptavinanna að tryggja
það aðhald sem öllum er nauðsynlegt, líka
fjölmiðlum.
Hin rekstrarlega hagkvæmni þess að
nýta húsbúnað og tæki á þann veg, sem
Fijáls fjölmiðlun hf. er að gera, er augljós
alveg með sama hætti og samningur Ár-
vakurs hf., útgáfufélags Morgunblaðsins,
og Fijálsrar fjölmiðlunar hf. um prentun
DV í prentvél Árvakurs hf. er báðum fyrir-
tækjum hagkvæm.
Inn í þessa mynd á fjölmiðlamarkaðnum
koma svo auðvitað kaup íslenzka útvarps-
félagsins hf. fyrir tveimur áram á 35%
hlut í Frjálsri fjölmiðlun hf. og aðild Árvak-
urs hf. að Stöð 3. Áhrif þeirrar þróunar
eru hins vegar tæpast komin í ljós enn.
Víða um lönd gilda ákveðnar og stundum
strangar reglur um aðild blaðaútgáfufyrir-
tækja að sjónvarpsrekstri og sjónvarps-
stöðva að blaðaútgáfu. Kröfur um slíkt
hafa ekki komið fram hér en hitt fer ekki
á milli mála, að ábyrgð þeirra, sem standa
að þessum fjölmiðlum öllum, er mikil og
vandmeðfarin.
í þessu sambandi er auðvitað ástæða
til að benda á, að hver og einn getur stofn-
að dagblað, ef fjármagn er fyrir hendi, en
það á ekki við um sjónvarpsrekstur vegna
þess, að sjónvarpsrásir era takmörkuð
auðlind, sem Morgunblaðið telur að greiða
eigi fyrir.
Hagkvæm
fiskveiði-
stjórnun
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 8. febrúar
ÞAÐ ER TIL FYR-
irmyndar, að einn
helzti útgerðar-
maður landsins,
Sigurður Einarsson
í Vestmannaeyjum,
skuli blanda sér í þær umræður, sem hér
hafa staðið um langt skeið um fískveiði-
stjómun á þann veg, sem hann gerir í
grein í Morgunblaðinu í dag, laugardag.
Yfirleitt hafa útgerðarmenn látið hina
kjörnu talsmenn sína um málflutning af
þeirra hálfu en það er óneitanlega ánægju-
leg tilbreyting, að einn úr hópi þeirra, sem
standa sjálfir í eldinum í rekstri útgerðar-
fyrirtækja, kveðji sér hljóðs.
í grein sinni segir Sigurður Einarsson:
„Það hlýtur að vera markmið við stjómun
fískveiða íslendinga að hafa sem hag-
kvæmast fiskveiðistjómunarkerfi. Það er
staðreynd, að heildarskuldir íslenzks sjáv-
arútvegs era yfir 100 milljarðar og við
eram í harðri samkeppni við sjávarútveg
nágrannalandanna, sem er veralega ríkis-
styrktur. Við höfum sennilega fundið kerfí,
sem er mjög hagkvæmt, þótt ekki sé það
gallalaust." Undir þau orð greinarhöfundar
má vissulega taka, að markmiðið hlýtur
að vera að reka fiskveiðamar með sem
hagkvæmustum hætti.
Síðan víkur Sigurður Einarsson sérstak-
lega að þeirri gagnrýni, sem höfð hefur
verið uppi á kvótakerfið og segir: „Það sem
hefur sætt einna mestri gagnrýni í kvóta-
kerfinu er framsal aflaheimilda innan árs-
ins og sérstaklega að það skuli geta kom-
ið greiðsla fyrir þær. Við framsal aflaheim-
ilda gegn greiðslu líta menn nær alltaf á
þann, sem er að leigja frá sér. Það gleym-
ist oft að líta á þann, sem er að leigja til
sín, en hann getur haft hag af því að leigja
til sín veiðiheimildir. Þetta era frjáls við-
skipti og það er enginn neyddur til að leigja
til sín veiðiheimildir, sem hann sér sér
ekki hag í að veiða með einhveijum hætti.
Umræðan er líka þannig, að þessi við-
skipti séu svo umfangsmikil, að það er
eins og sjávarútvegurinn snúist ekki um
annað. Sannleikurinn er annar. Leiguvið-
skipti, þar sem fégreiðsla kemur fyrir, eru
lítil. Kvótaviðskipti era meira þannig, að
útgerðarmenn skiptast á heimildum eða
flytja til innan sama fyrirtækis.
Með frekari takmörkunum á framsali
innan ársins tel ég að veralega yrði dreg-
ið úr hagkvæmni kvótakerfisins. Með
framsali innan ársins leitast menn við að
hagræða þannig í rekstrinum, að þeir geri
betur út. Það dregur úr líkum á því, að
menn þurfí að henda fiski eða stöðva út-
gerð, ef þeir geta orðið sér úti um tegund-
ir, sem þá vantar. Þegar úthlutað var kvóta
VIÐ ÞORLÁKSHÖFN
Morgunblaðið/RAX
úr norsk-íslenzka síldarstofninum var
framsal ekki leyft og það ásamt öðra leiddi
til þess að ekki tókst að veiða úthlutaðan
kvóta. Mörgum finnst eðlilegt að hægt sé
að framselja milli skipa fyrirtækis innan
ársins en þá er rétt að spurt sé hvers þeir
eigi að gjalda sem eiga aðeins einn bát.“
Gagnrýnin á kvótakerfið hefur verið
margvísleg. Brottkast físks hefur verið
mikið áhyggjuefni eins og allir vita og er
sérstakur þáttur þessara umræðna. Það
era líka margar hliðar á framsali aflaheim-
ilda. Sigurður Einarsson lýsir beztu kost-
um þess vel. En hann kýs að horfa alveg
fram hjá öðram þáttum þess, sem fólkið
í landinu hefur hins vegar staldrað við,
þ.e. þegar ókeypis úthlutun aflaheimilda
verður til þess, að skyndilega verða til
gífurleg verðmæti hjá þeim, sem úthlutað
er til og sá hinn sami selur svo fyrir tugi
milljóna, hundrað milljóna eða jafnvel
milljarða. Þetta er veraleiki, sem leitt hef-
ur af kvótakerfinu, sem hvorki hann né
aðrir útgerðarmenn geta litið fram hjá.
í grandvallaratriðum hafa bæði Morg-
unblaðið og ýmsir aðrir talsmenn veiði-
leyfagjalds sagt sem svo: Við eram ekki
að deila á skipulag fiskveiðanna, sem slíkt.
Auðvitað á það að vera mál útgerðar-
manna að skipuleggja veiðamar og rekstur
útgerðanna þannig að sem mestri hag-
kvæmni verði náð. Það skilar sér með
ýmsum hætti í þjóðarbúskapinn.
Fiskimiðin era hins vegar, takmörkuð
auðlind, sem þjóðin öll á. Það er óeðlilegt
með öllu, að úthluta ákveðnum hópi manna
rétti til að nýta þessa auðlind án þess að
nokkur greiðsla komi fyrir en þeir geti
síðan stundað viðskipti með þennan rétt
sín í milli.
Ef greiðsla kemur fyrir hinn upphaflega
rétt til að nýta fiskimiðin kemur engum
við á hvem hátt útgerðarmenn nota þann
rétt, hvort þeir selja hann, skipta sín á
milli á tegundum eða stunda viðskipti með
hann á hvem þann hátt, sem þeim er hag-
kvæmur. f þessu felst svo dæmi sé tekið
af loðnuveiðum, sem nú standa yfir, að
útgerðarmaður, sem fær úthlutað loðnu-
kvóta, greiði fyrir þær aflaheimildir ákveð-
ið gjald. Þegar það hefur verið greitt get-
ur enginn gagnrýnt hann fyrir að nýta
þann rétt á þann veg, sem honum er hag-
kvæmastur. Það fer svo eftir aðstæðum
hvers konar nýting á þessum rétti skilar
honum beztum hagnaði. Það getur verið
mismunandi á milli ára.
í grein sinni segir Sigurður Einarsson:
„Mér fínnst að margir þeirra, sem gagn-
rýna kvótakerfið, hafi ekki á takteinum
neinar nothæfar tillögur.“ Sú grundvallar-
hugmynd, sem hér hefur verið gerð að
umtalsefni, kallar auðvitað á frekari út-
færslu. En er ekki eðlilegt að kanna fyrst
hvort menn geti orðið sammála um þetta
mál í grundvallaratriðum og setjast svo
niður til að semja um útfærsluna?
Útgerðarmenn borga í dag stórfé fyrir
veiðiheimildir. Engu að síður telja þeir sér
hag í að kaupa þær og nýta. Hér er ekki
rætt um annað en að hluti þessara fjár-
muna gangi til fólksins í landinu, sem á
þennan rétt. Þessi greiðsla til réttra aðila
er þess vegna ekki íþyngjandi skattur held-
ur einfaldasta lausnin til þess að skapa
útgerðarmönnum frelsi með réttlæti.
Sigurður Einarsson segir einnig í grein
sinni: „Miklu máli skiptir að hafa stöðug-
leika við stjórn fiskveiða ... Einhveijum
þætti eflaust nóg að þurfa að lifa í þeirri
óvissu, sem tíðarfar, aflabrögð, markaðs-
ástand, gengismál og vaxtastig skapa,
þótt ekki bætist við duttlungar stjórnvalda
á hveijum tíma. Stjórnendur í sjávarút-
vegi geta ekki tekið markvissar ákvarðan-
ir, því það er aldrei að vita, hvort kerfið,
sem gildir í dag, heldur velli á morgun
eður ei.“
Þetta er rétt. Og þeim mun meiri ástæða
er þá fyrir útgerðarmenn að ganga til
samninga um greiðslur fyrir réttinn til
þess að nýta auðlindina í stað þess að
halda fast við þá ósveigjanlegu stefnu, sem
einkennt hefur hina opinberu afstöðu
þeirra til þessa.
Þjóðarat-
kvæði?
ÞESSAR UMRÆÐ-
ur hafa staðið allan
þennan áratug og
það er auðvitað að
verða tímabært að
komast að niðurstöðu. Ef samningaleiðin
gengur ekki liggur beint við að efna til
þjóðaratkvæðagreiðslu um þetta mál.
Hér er um svo stórt mál að ræða, að
þjóðaratkvæði er réttlætanlegt. Löggjöfin
liggur fyrir. Þar er skýrt kveðið á um eign-
arrétt þjóðarinnar til auðlindarinnar. Skoð-
anir era hins vegar skiptar um, hvernig
beri að tryggja þjóðinni arð af þessari eign.
Enginn getur fullyrt neitt um það, hver
úrslit slíkrar atkvæðagreiðslu yrðu. í að-
draganda hennar yrðu miklar umræður
um land allt og rökin með og á móti mundu
skýrast. Kostir þjóðaratkvæðagreiðslu era
þeir, að fást mundi niðurstaða, sem allir
aðilar yrðu að hlíta. Þjóðaratkvæði mundi
líka leysa vanda stjórnmálaflokkanna, sem
er sá, að innan þeirra eru skoðanir mjög
skiptar ekki síður en í þjóðfélaginu ölíu.
Ef ekki er hægt að ná samningum um
málið sjálft er æskilegt að samkomulag
takist um að þjóðin sjálf skeri úr um þetta
mikla ágreiningsmál. Hennar dómi yrðu
allir að lúta.
„Tvennt ræður
úrslitum um,
hvernig meta ber
þessa þróun. í
fyrsta lagi, hvort
sjálfstæði rit-
stjórna viðkom-
andi dagblaða sé
tryggt. I öðru lagi
hvort reynslan
verður sú, að þau
verði opin fyrir
mismunandi sjón-
armiðum innan
þeirra eðlilegu
takmarka, sem
meiðyrðalöggjöf-
in setur.“
4>
-