Morgunblaðið - 05.03.1997, Blaðsíða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 5. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Alit aðallögmanns dómstóls ESB vegna áfengiseinokunar sænska ríkisins
Ríkiseinokun á áfengís-
sölu andstæð reglum ESB
Morgunblaðið.Brussel.
AÐALLOGMAÐUR Evrópudómstólsins
(Advocate general) sendi í gær frá sér álit sitt
í máli sænskra kaupmanna gegn sænska ríkinu
vegna einokunar sænsku áfengisútsölunnar
„Systemsbolaget“ á sölu áfengis í Svíþjóð. í
áliti sínu kemst lögmaðurinn að þeirri niður-
stöðu að þetta fyrirkomulag, sem er um margt
svipað fyrirkomulagi áfengissölu á íslandi,
brjóti í bága við reglur Evrópusambandsins um
fijálst vöruflæði milli aðildarríkja. Þessar reglur
ná einnig til Evrópska efnahagssvæðisins sem
ísland á aðild að.
Þór Oddgeirsson, aðstoðarforstjóri Áfengis-
og tóbaksverslunar ríkisins, sagði síðdegis í gær
að engar upplýsingar um þetta álit hefðu bor-
ist ÁTVR og hann gæti ekki tjáð sig um málið
að svo stöddu.
Verði niðurstaða Evrópudómstólsins á sama
veg mun það að öllum líkindum hafa í för með
sér afnám ríkiseinokunar á áfengissölu í Sví-
þjóð, Finnlandi, Noregi og á Islandi. Raunar
hafa Norðmenn og Finnar tekið þátt í málsvörn
Svíþjóðar í málinu í ljósi þessa. íslendingar
hafa hins vegar ekki nýtt sér rétt sinn til að
koma sínu áliti á framfæri við Evrópudómstól-
inn.
Aðallögmaður Evrópudómstólsins er óháður
aðiii innan hans, sem veitir álit sitt á einstökum
málum áður en dómstóllinn kveður upp úrskurð
sinn. Einungis er um að ræða álit og er dóm-
stóllinn ekki bundinn af því á neinn hátt. Hins
vegar hefur dómstóllinn í flestum tilfellum kom-
ist að sömu niðurstöðu og aðallögmaður, en
þó benti heimildarmaður Morgunblaðsins innan
Evrópudómstólsins á að í pólitískt viðkvæmum
málum sem þessum gæti dómstóllinn gefið sér
meira svigrúm til túlkunar á reglum Evrópu-
sambandsins og því sé ómögulegt að segja til
um með einhverri vissu hver niðurstaða hans
verði. Búist er við því að hún muni hins vegar
liggja fyrir um mitt þetta ár.
Verndun á heilsu almennings réttlætir
ekki ríkiseinokun
Forsaga þessa máls er sú að sænskur búðar-
eigandi að nafni Harry Franzén í Röstunga í
Suður-Svíþjóð hóf að flytja inn og selja áfengi
í verslun sinni í apríl 1994. I kjölfarið var hann
kærður fýrir dómstólum þar í landi fyrir ólögleg
viðskipti á áfengum drykkjum. Búðareigandinn
vísaði hins vegar til ákvæða í Rómarsáttmálan-
um um fijálst vöruflæði og óheft viðskipti milli
aðildarríkja Evrópusambandsins og taldi að
sænska ríkið bryti gegn þessum ákvæðum með
áfengiseinokun sinni.
Þar sem stuðst var við reglur Evrópusam-
bandsins í málsvörninni var málinu vísað til
Evrópudómstólsins, sem gefur leiðbeinandi úr-
skurð fýrir dómstóla viðkomandi aðildarríkja í
slíkum tilfellum. I málsvörn sinni hefur sænska
ríkið vísað til þess að megintilgangur þessarar
ríkiseinokunar sé að vernda heilsu almennings.
Aðallögmaður Evrópudómstólsins segir hins veg-
ar í áliti sínu að ekki sé hægt að réttlæta einok-
un með slíkum rökum þar sem markmiðum um
heilsu almennings megi ná með aðgerðum sem
ekki séu eins hamlandi og einokun.
Óljóst með skaðabótaskyldu
Það vekur ennfremur athygli að aðallögmaður
Evrópudómstólsins kemst að þeirri niðurstöðu
að þær reglur sem hér eigi í hlut hafi sjálfkrafa
átt að taka gildi í Svíþjóð í þessu tilfelli og al-
menningur hafi átt að geta reitt sig á að sú
yrði raunin, frá og með gildistöku samningsins
um Evrópska efnahagssvæðið.
Heimildarmaður Morgunblaðsins innan Evr-
ópudómstólsins sagði hins vegar að það væri
erfitt að fullyrða um hvort sú niðurstaða gerði
sænska ríkið skaðabótaskylt gagnvart þeim ein-
staklingum sem hefðu haft hug á því að selja
áfengi við gildistöku EES-samningsins. Til þess
þyrftu viðkomandi aðilar að sanna að sænska
ríkið hefði ekki staðið fullkomlega við þær skuld-
bindingar sem það hefði gengist undir með gerð
samningsins og að þeir hefðu hlotið fjárhagslegt
tjón af því.
Formaður nefndar
um hvalveiðar
Yonast til
að veiðar
geti hafist á
þessu ári
NEFND sjávarútvegsráðuneytisins
um hvalveiðar hefur skilað tillögum
til sjávarútvegráðherra og að sögn
Árna R. Árnasonar alþingismanns,
formanns nefndarinnar, leggur
nefndin ekki til að stefnu íslands
varðandi nýtingu auðlinda verði
breytt. Að öðru leyti sagðist hann
ekki hafa heimild til að greina frá
tillögunum á þessu stigi.
Árni sagðist ekki vera bjartsýnn
á að á þessu ári eða alveg á næst-
unni verði hvalveiðar hér á landi í
líkingu við þær veiðar sem voru hér
áður en hvalveiðibannið varð gild-
andi, en aðspurður sagðist hann
vonast til þess að hvalveiðar gætu
hafist að einhverju leyti á þessu ári.
„Það er mín skoðun en það eru ör-
ugglega ekki allir sammála mér um
það,“ sagði Árni.
Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegs-
ráðherra, hyggst leggja tillögurnar
fyrir ríkisstjórnarfund í dag. I sam-
tali við Morgunblaðið í gær sagðist
hann ekki vilja ræða tillögurnar efn-
islega fyrr en honum hefði gefist tóm
til að kynna þær fyrir ríkisstjórn og
utanríkismálanefnd.
------» ♦ «-----
Upplestrarkeppni
í Hafnarfirði
Tryggvi val-
inn besti
upplesarinn
TRYGGVI Steinn Helgason
nemandi í Lækjarskóla í Hafn-
arfirði var valinn besti upples-
ari Hafnarfjarðar í upplestrar-
keppni sem fram fór í gær-
kvöídi á meðal barna í 7. bekk
grunnskóla í Hafnarfirði og
Alftanesi. Sigríður Ása Júlíus-
dóttir nemandi í Álftanesskóla
varð í öðru sæti og Margrét
Arnardóttir nemandi í Engi-
dalsskóla varð í því þriðja.
Alls tóku fimmtán nemendur
úr fimm skólum þátt í þessum
lokaáfanga keppninnar og
fengu þeir allir viðurkenningar-
skjal og bókarverðlaun fyrir
þátttöku sína.
Undirbúningur upplestrar-
keppninnar hefur staðið yfir
síðustu mánuði. Fyrri hluti
hennar fór fram í janúar og
febrúar, en þá völdu kennarar
og fulltrúar keppninnar þrjá
nemendur úr hveijum skóla til
að taka þátt í lokakeppninni.
í gærkvöldi lásu keppendurn-
ir ijóð og sögu eftir Jónas Hall-
grímsson auk ljóða að eigin
vali. Sérstök dómnefnd valdi
svo bestu lesendurna m.a. eftir
því hvað þeir lásu skýrt og
áheyrilega. Að sögn Baldurs
Sigurðssonar lektors í Kennara-
háskóla Islands og eins aðstand-
enda upplestrarkeppninnar er
markmiðið með henni að vekja
athygli og áhuga i skólum á
vönduðum upplestri og fram-
burði. Þá segir hann að stefnt
sé að því að halda landskeppni
með svipuðu sniði á næsta skóla-
ári.
Að keppninni stóðu auk
Kennaraháskóla íslands,
Kennarasamband íslands, ís-
lensk málnefnd, Heimili og
skóli, Samtök móðurmálskenn-
ára og íslenska lestrarfélagið.
Morgunblaðið/Ásdís Ásgeirsdóttir
Hafdjúpið
sunnan land-
grunns verði
rannsakað
ÁTTA þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins hafa lagt fram tillögu til þings-
ályktunar á Alþingi um að gerðar
verði rannsóknir á hafsvæðinu frá
Reykjaneshrygg að Færeyjahrygg
með tilliti til nýtingar á fiskistofnum
og öðrum auðlindum.
Svæði þetta er innan iandhelginn-
ar en sunnan við landgrunnið. Þeir
leggja einnig til að við hönnun á
nýju varðskipi verði gert ráð fyrir
að það geti sinnt þessu verkefni.
í greinargerð með ályktuninni
benda flutningsmennirnir á að út-
lendingar hafi fundið og séu enn að
finna fiskimið innan og við landhelgi
íslands. Þeir nefna sem dæmi svo-
nefndan „Franshól" þar sem íslend-
ingum fannst fjarstæða að nokkur
fiskur fyndist, en þar reyndist vera
afli að verðmæti hundruð milljóna
króna. Þeir telja því líkur á að fleiri
veiðisvæði geti fundist við rannsókn-
ir.
Davíð Oddsson við umræður á Alþingi um fjármál stjórnmálaflokka
Opinbert eftirlit með fjár- i
reiðum flokkanna varasaint
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
segir það varasamt að setja reglur
um opinbert eftirlit og upplýsinga-
skyldu um fjármál stjómmálaflokka
og hann er andvígur því að skylda
flokkana til að birta nöfn stærstu
styrktaraðila. Davíð segir þessar
upplýsingar hluta af trúnaðarsam-
bandi flokka og stuðningsmanna
þeirra og það myndi ógna sjálf-
stæði flokkanna ef ríkið hefði eftir-
lit með þessum þáttum.
Davíð sagðist einnig vera andvíg-
ur því að sett væri hámark á þá
upphæð sem stjórnmálaflokkar
mættu eyða í auglýsingar, enda
sagði hann gildi þeirra í kosningum
ofmetið. Þetta kom fram í umræð-
um um frumvarp Jóhönnu Sigurð-
ardóttur og Össurs Skarphéðinsson-
ar, þingflokki jafnaðarmanna, um
starfsemi og fjárreiður stjómmála-
flokka.
Jóhanna lýsti miklum vonbrigð-
um með afstöðu forsætisráðherrans
og benti á að upplýsingaskylda um
fjárreiður stjórnmálaflokka væri
undantekningarlítið fyrir hendi í
nágrannalöndum okkar. Hún gagn-
rýndi einnig seinagang við samn-
ingu laga um starfsemi stjórnmála-
flokka. Nefnd var skipuð af forsæt-
isráðherra í þessum tilgangi árið
1994 en samkvæmt upplýsingum
Jóhönnu hefur hún aldrei komið
saman. Davíð sagði að formaður
nefndarinnar hefði safnað miklum
upplýsingum um þessi málefni og
að von væri á frumvarpi á næsta
þingi.
Reikningar Kvennalistans
opnir
Guðný Guðbjörnsdóttir, þing-
maður Kvennalista, benti á að
reikningar síns flokks hefðu ávallt
verið opnir en lítið hefði farið fyrir
þeirri staðreynd í umræðunni. Hún
gagnrýndi harðlega þá breytingu
sem orðið hefur á undanförnum
árum á opinberum styrkjum til
stjórnmálaflokka í þá átt að miða
upphæð þeirra nær eingöngu við
fylgi. Áður hefðu 40% af heildar-
styrkjunum deilst jafnt á flokkana
en nú væri sá hluti 12,5%.
Hún benti á að á Norðurlöndum
væri sú regla ríkjandi að stór hluti
styrkja væri óháður fylgi, enda
væri það viðurkennt að ákveðinn
grunnkostnaður fylgdi starfsem-
inni óháð því hversu stór flokkur
væri. Þar væri einnig í gildi sú
regla að stjórnarandstaða fengi
hærri styrk en stjórnarflokkar,
vegna þess að hinir síðarnefndu
gætu notið sérfræðiaðstoðar í
ráðuneytum.
Davíð sagðist telja eðlilegast að
styrkir færu eingöngu eftir þing-
mannafjölda, en að Sjálfstæðis-
menn hefðu fram að þessu sætt
sig við að ákveðinn hluti skiptist
jafnt til allra flokka. Hann líkti því
fyrirkomulagi við það að reyna að
leiðrétta kosningaúrslitin eftir á.
I