Morgunblaðið - 06.04.1997, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 6. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
GOÐRARVONARHOFÐI - TROLLASKAGI - 12.,AFANGI
LJÓSMYNDARI mættur til að taka passamynd af Friðrik en Andri fylg'ist með múslimagalla frá Dye Pils.
Náttstaðir í
Nígenu og Níger
NIGERÍA er Qölmennasta
land Afríku, en íbúafjöldi
þess er talinn vera 100 til
140 milljónir (ekkert
manntal hefur farið fram síðan
1963). Landið er 924 þúsund ferkíló-
metrar að stærð og er því skipt nið-
ur í 21 fylki. Aðalútflutningur Níger-
íumanna er olía, en einnig flytja
þeir út kakó, gúmmí, timbur og tin.
Gárungar segja þó að aðalútflutn-
ingur Nígeríumanna séu peningar,
en erlendar skuldir þeirra eru taldar
nema um 25 billjónum punda. Höf-
uðborg Nígeríu, síðan 1976, er
Abuja. Forseti landsins er Sani
Abacha hershöfðingi. Opinbert
tungumál Nígeríu er enska.
Saga Nígeríu
Fyrr á öldum voru uppi háþróuð
múslimsk þjóðfélög á svæði því sem
nú á tímum er Norður-Nígería. Þessi
hluti Afríku er byggður fólki af kyn-
þáttum Hausa og Fulani; en veldi
þeirra byggðist fyrst og fremst upp
á því að úlfaldalestir sem fóru yfir
Sahara, hvort sem þær voru á leið
frá Vestur-Afríku til Miðjarðarhafs-
ins eða Miðausturlanda þurftu að
fara um lendur þeirra. I suðvest-
urhluta landsins, sem byggður er
af kynstofni Yoruba, var öflugt kon-
ungsveldi þegar Portúgalar fóru að
venja komur sínar í þennan hluta
Afríku á 15. öld. íbúar suðvestur-
hluta landsins voru síðan að mestum
hluta fólk af ættbálki Ibo, en ólíkt
grönnum sínum, Yoruba og Hausa-
Fulani, höfðu Iboarnir ekki miðstjórn
heldur réð hver höfðingi yfir sínu
þorpi.
í kjölfar Portúgalanna komu
þrælakaupmennirnir. Ungir Níger-
íumenn voru keyptir á 4 dollara af
höfðingjunum, en seldir fyrir 130
dollara á þrælamörkuðum Ameríku.
Yoruba konungarnir urðu svo háðir
þessum viðskiptum að þegar þræla-
Áfram heldur íslenska fjölskyldan, Fríðrík
Már Jónsson, Bima Hauksdóttir, ogbömin
Andrí, Stefán og Rannveig, að segja frá
ævintýraferð sinni norður eftir Afríku, þótt
heim séu komin og íslensk grámyglan tekin
við. Reyndar hlýtur flest að verða hversdags-
legt eftir að hafa horfst í augu við hvæs-
andi kóbraslöngu í Nígeríu og inn í gapandi
byssuhlaup í Níger.
verslunin var aflögð, snemma á 19.
öld, leið veldi þeirra undir lok.
Nígería varð bresk nýlenda um
aldamótin 1900. Bretar gerðu sér
grein fyrir því að miðað við aðrar
nýlendur í Afríku bjuggu Nígeríu-
menn við háþróað þjóðfélagsskipu-
lag; einnig bauð nýlendan upp á
mikla efnahagslega möguleika.
Bretarnir reyndu að þróa Nígeríu
sem raunverulega „svarta“ nýlendu.
Þegar kom að sjálfstæði Nígeríu,
1960, voru aðeins um 12000 Evrópu-
menn í landinu, en íbúafjöldi nýlend-
unnar var 32 miljónir. Bretar höfðu
séð til þess að mjög erfitt var fyrir
hvíta menn að fá vinnu, eða eignast
fyrirtæki í landinu; öllu skyldi stjórn-
að af Nígeríumönnum sjálfum. Þeg-
ar Bretar skildu við var útlitið bjart
hjá hinni ungu þjóð. Þingræði var
virkt, efnahagurinn góður; landbún-
aðurinn framleiddi nóg til að fæða
þjóðina; fleiri Nígeríumenn höfðu
hlotið háskólamenntun heldur en
þegnar nokkurra annarra nýlendna;
geysilega auðugar olíulindir höfðu
fundist við ósa Nígerfljótsins.
En óveðursskýin hrönnuðust upp
á himni hinnar nýfijálsu þjóðar.
Spenna var á milli íbúa hins mú-
slimska norðurhluta og kristinna í
suðri. Árið 1966 var fyrsta valdarán
hersins (síðan hafa þau verið all-
nokkur). Foringjar í hernum, af ætt-
bálki Ibo, hrifsuðu til sín völdin og
myrtu forsetisráðherra landsins, Sir
Balewa; en hann var ættaður frá
norðurhéruðunum og ákaflega vin-
sæll meðal síns fólks. Seinna sama
ár náðu herforingjar af ættbálki
Hausa völdum og nú fóru norðlend-
ingar að hefna sín á Ibounum, en
þúsundum af þeim var slátrað í norð-
urhluta landsins. Skelfíngu losnir
Iboar flykktust heim og lýst var
yfir sjálfstæði austurhlutans; hið
skelfilega Biafrastríð var hafið. Það
stóð í 3 ár og yfir milljón Biafrabú-
ar týndu lífi, flestir sökum hungurs,
en með hafnbanni á Biafra tókst
Nígeríustjórn að svelta Biaframenn
til hlýðni. Árið 1970 var Biafra ekki
lengur til og austurhlutinn hafði
sameinast Nígeríu aftur.
Áttundi áratugurinn var tími mik-
illa framfara í landinu. Olíuauðurinn
streymdi inn og Nigeríumenn urðu
millar á einni nóttu. Háhýsi risu og
malbikaðar hraðbrautir voru lagðar
um landið þvert og endilangt; ekkert
verkefni virtist of stórt í sniðum
fyrir þessa nýríku þjóð. En svo
hrundi verðið á olíunni, og það sem
verra var, sýnt þótti að miklu af
auðnum hafði verið sóað í vonlaus
gæluverkefni eða horfíð pfaní vasa
spilltra embættismanna. Áttundi og
níundi áratugurinn hafa verið Níger-
íumönnum erfiðir. Lýðræðislega
kjörnar ríkisstjórnir og herstjórnir
hafa skipst á um að halda um stjórn-
taumana, en flestar hafa þær átt
það sameiginlegt að vera slæmar
stjórnir. Spilling hefur vaxið með
ógnarhraða og er hún lík og krabba-
mein er breiðist út á öllum stigum
þjóðfélagsins. Grimm einræðisstjóm
undir forsæti Abacha hershöfðingja
fór með völd í landinu þegar við
rúlluðum inná nígeríska landamæra-
stöð, við bæinn Mubi, á þeim Drott-
ins degi 26. september árið 1996.
Leiðinlegir laganna verðir
Við vorum komin að landamær-
unum um hádegi. Létt var yfir
mannskapnum vegna þess að aðeins
200 km. voru til borgarinnar Yola
og þar áttum við inni heimboð hjá
Dönunum sem við höfðum kynnst í
Kemerún en þangað höfðum við
ætlað að vera komin fyrir kvöldið.
Það kom hinsvegar fljótt í ljós að
embættismenn landamærastöðvar-
innar voru á öðru máli og ætluðu
ekki að hleypa okkur í gegnum hlið-
ið án þess að fá nokkuð fyrir sinn
snúð. Okkur tókst, með ótrúlegri
þolinmæði að smokra okkur í gegn-
um tollinn og heilbrigðiseftirlitið
(sic) án þess að missa dollara úr
hálftómum ferðasjóðnum áður en
kom að útlendingaeftirlitinu, en þeir
voru ekki á þeim buxunum að láta
þessa fiska, sem lent höfðu í nót
þeirra, synda óhreistraða á braut.
Tíu dollara fyrir að stimpla hvert
vegabréf, sagði höfðinginn.
Við mölduðum í móinn og sögð-
umst vera búin að borga fyrir mán-
aðar dvalarleyfi í landinu. Eftir langt
þref tók hann loks upp stimpilinn
sinn og gekk frá vegabréfunum. Er
við vorum á leið út komumst við að
því að bölvaður melurinn hafði, til
að ná sér niðri á okkur, aðeins gefið
okkur 2 daga í landinu. Við snérum
til baka og fengum leiðréttingu, en
þetta atvik átti eftir að setja strik í
ferðaáætlunina vegna þess að dýr-
mætar blaðsíður höfðu glatast úr
hálffullum vegabréfunum við þessar
æfingar, og nokkur lönd, sem fara
fram á vegabréfsáritanir, voru eftir
áður en við gætum hrósað sigri í
Evrópu. Eftir þessa reynslu, og
tveggja tíma töf, settum við stefnuna
á bæinn Mupi.
Þangað eru 50 km. á slæmum
malarvegi en eftir það malbik til
Yola. Eftir um 30 km. akstur komum
við að fyrsta nígeríska vegatálm-
anum. Við vorum látin stöðva bílinn
og okkur gert að koma með alla
okkar pappíra inn í strákofa nokk-
urn er stóð við vegakantinn. Þar
inni móktu nokkrir hermenn í
svækjuhitanum, en yfirmaður þeirra
hóf nú ákafa leit, í skjölum okkar,
að einhveiju sem hann gæti flokkað
undir lögbrot eða móðgun við Níger-
íuríki. Honum til sárra vonbrigða var
allt í stakasta lagi hjá okkur, en
hann var ekki af baki dottinn og
heimtaði vegaskatt af okkur. Við
neituðum.
„Þá verð ég að leita í bílnum,"
sagði hann. „Ekkert mál“, svöruðum
við og komum okkur notalega fyrir
á skuggsælum stað. Við notuðum
tímann til að hita okkur kaffi og
slappa af á meðan við fylgdumst
með hermönnunum strita við að af-
ferma og hiaða bíiinn í steikjandi
hita. Eftir um klukkutíma þrátefli
varð herforinginn að játa sig sigrað-
an gagnvart nánasarskap okkar.
Ekkert ólöglegt hafði fundist í far-
angrinum, auk þess voru liðsmenn
hans að niðurlotum komnir sökum
hitans. Hann sagði okkur, önugur í
bragði, að við mættum hypja okkur
á braut. Við þökkuðum honum og
buðum kaffisopa, hvern hann þáði
ekki. Eftir þetta ævintýri áttum við
ekki í neinum vandræðum með Iag-
anna verði, en þessar tafir höfðu
orðið til þess að við urðum að láta
fyrir berast í Mupi yfir nóttina því
að ekki er ráðlegt að vera á ferli á
þjóðvegum Nigeríu eftir að skyggja
tekur.
Eitraður snákur
og hressir Danir
Við vorum komin til borgarinnar
Yola um hádegi næsta dag og höfð-
um fljótt uppi á húsi er við höfðum
fengið að láni frá vinum okkar í
Kamerún. Þetta var hið myndaleg-
asta slot og að góðum dönskum sið
var ísskápurinn fullur af bjór. Tveir
danskir náungar, Jörgen og Hans,
sem vinna þama í þróunarstarfi,
komu í heimsókn. Þeim þótti mikið
til þess koma að fá Norðurlandabúa
í heimsókn og tóku þeir okkur í
kynnisferð um bæinn. Yola er frem-
ur óspennandi staður, en þar er stór
útimarkaður sem gerði okkur kleift
að birgja okkur upp af vistum.
Svækjuhiti var í Yola þannig að
okkur þótti vænlegast að koma okk-
ur heim í hús og botnkeyra loftkæl-
ingarnar.
Við þóttumst himin hafa höndum
tekið að geta um kvöldið skriðið upp
í mjúk rúmin eftir misjöfn tjaldstæði
undanfarinna vikna. Við lentum í
basli með loftkælingunna í svefnher-
berginu, um kvöldið. Þegar við færð-
um til rúm til þess að komast að
rafmagnstengli, birtist okkur hvæs-
andi kóbraslanga á gólfinu. Hún
hringaði sig upp í árásarstellingu,
reisti upp hausinn og hvessti á okk-
ur illilegar glyrnurnar, albúin þess
að sprauta sinu banvæna eitri í þá
er dirfst höfðu að raska næturró
hennar. Mjúk rúmin misstu skyndi-
lega allt aðdráttarafl og við yfirgáf-
um herbergið í skyndi. Danimir urðu
varir við skarkalann frá flótta okkar
og komu á vettvang. Greinilegt var
á svip þeirra að uppákomur sem
i