Morgunblaðið - 06.04.1997, Side 28

28 SUNNUDAGUR 6. APRÍL1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 6. APRÍL 1997 29,'.
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ORYGGIIFLUGI
Flugleiðir hafa hlotið margvís-
lega gagnrýni á undanförn-
um árum og þeim tæpa aldar-
fjórðungi, sem fyrirtækið hefur
starfað. Sú gagnrýni hefur beinzt
að ýmsum þáttum í viðskipta-
stefnu fyrirtækisins. Margt má
um fyrirtækið segja í því sam-
hengi en fráleitt að halda því
fram, að ekki sé gætt fyllsta
öryggis í rekstri flugvéla félags-
ins eins og fram kom í fjölmiðlum
í Þýzkalandi og víðar um Evrópu
í fyrradag.
Bezti vitnisburðurinn um þetta
er að sjálfsögðu sá, að í rekstri
áætlunarflugs Flugleiða hafa
ekki orðið alvarleg slys, þótt ein-
staka óhöpp hafi orðið, eins og
óhjákvæmilega verður í rekstri
allra flugfélaga. Þau alvarlegu
slys, sem orðið hafa í íslenzku
millilandaflugi eru frá fyrri tíð.
Flugleiðir hafa lagt gífurlega
áherzlu á að tryggja öryggi far-
þega og áfallalausan rekstur
flugvélaflota félagsins. Um þetta
er engin spurning. Félagið hefur
yfir að ráða vel menntuðu, vel
þjálfuðu og hæfu starfsfólki og
hefur búið þessu starfsfólki full-
komnustu aðstöðu til þess að
tryggja öryggi í rekstri flugvéla
félagsins. Árangurinn er sá, sem
að ofan greinir.
í hvert sinn sem álitamál hafa
komið upp í sambandi við öryggi
í rekstri flugvéla Flugleiða, svo
sem þegar fréttir hafa borizt af
gölluðum varahlutum eða gallar
hafa fundizt í flugvélum, hafa
talsmenn Flugleiða gert skýra
og undanbragðalausa grein fyrir
því, sem að félaginu hefur snúið
í þessum efnum. Hér skal full-
yrt, að -íslenzkir farþegar Flug-
leiða eru mjög öruggir um sinn
hag um borð í flugvélum félags-
ins.
Fréttaflutningur á borð við
þann, sem barst víða um lönd í
fyrradag er auðvitað verulegt
áfall fyrir Flugleiðir. Það er því
miður ótrúlega auðvelt að koma
höggi á fólk og fyrirtæki með
ábyrgðarlausum fréttaflutningi.
Það er auðveldara að vinna tjón
með þeim hætti en bæta tjón.
Saga Flugleiða í sambandi við
öryggismál er hins vegar með
þeim hætti, að forráðamenn fyr-
irtækisins geta borið höfuðið
hátt og hljóta að bregðast við
þessum fréttaflutningi með því
að koma á framfæri við fjölmiðla
erlendis staðreyndum um öryggi
í flugrekstri félagsins sem eru
óyggjandi og óumdeilanlegar.
Hið sama á við um hið unga
fyrirtæki Arngríms Jóhannsson-
ar, Atlanta, sem einnig varð
fyrir barðinu á sögusögnum hins
þýzka æsifréttablaðs og annarra
fjölmiðla, sem tóku frétt blaðs-
ins upp. Ferill Atlanta í öryggis-
málum er með þeim hætti að
fyrirtækið hefur algerlega stað-
ið fyrir sínu og vel það.
Enda blasir það við sam-
kvæmt því, sem fram kom í
Morgunblaðinu i gær, að þýzk
flugmálayfirvöld hafa ekki gert
nokkrar þær athugasemdir, sem
réttlæta þá umfjöllun, sem hér
hefur verið gerð að umtalsefni.
Lykillinn að öryggi í flug-
rekstri héðan frá íslandi er ein-
faldlega mjög hæft starfsfólk,
hvort sem um er að ræða flug-
menn, flugvirkja eða aðra
starfsmenn og hins vegar harðar
kröfur, sem flugrekstraraðilar
gera til sjálfra sín og starfs-
manna sinna. Þess vegna getum
við með vissu vísað ábyrgðar-
lausum fréttaflutningi af þessu
tagi á bug.
Farþegaflug bæði innanlands
og milli landa er okkur íslend-
ingum afar mikilvægt. í fá-
mennu samfélagi eins og hinu
íslenzka mundi það á skömmum
tíma vera á almanna vitorði, ef
slakað hefði verið á slíkum kröf-
um. Bezta staðfestingin á því,
að íslenzku flugfélögin hafa
hreinan skjöld í öryggismálum
er sú staðreynd, að íslenzkir
flugfarþegar telja sig áreiðan-
lega öruggari um borð í ís-
lenzkri flugvél en flugvélum
flestra erlendra flugfélaga.
ÁSTÆÐA ER TIL
að minna hér á svo-
felldar athugasemdir
Jóns Gíslasonar í
tengslum við hin
miklu leikrit Sófókles-
ar. „Þegar það er at-
hugað, sem hér að framan hefur
verið rakið, kemur í ljós, að persónu
Oidípúsar hefur skáldið gætt ýms-
um einkennum Aþeninga. Eins og
þeir, er Oidípús skjótur til fram-
kvæmda, reyndur, áræðinn, fljót-
huga og óþolinmóður. Hann er vitur
maður, fínnur til yfírburða sinna
og er fullur sjálfstrausts, bjartsýnn
og skjótur til að átta sig á óvæntum
aðstæðum. Hann er tortrygginn og
uppstökkur. Kostir og gallar Oidip-
úsar eru hinir sömu og lýðræðisins
í Aþenu. Þar sem er persóna Oidíp-
úsar Laíossonar, goðsagnahetju frá
Þebu, hefur Sófókles sýnt samlönd-
um sínum og samtímamönnum e.k.
skuggsjármynd af sjálfum þeim.
Þeirri hugsun er erfitt að veijast.
Fyrir utan ýmis skapgerðarein-
kenni aðalpersónunnar, sem minna
mjög á iundarfar Aþeninga, eru
einnig önnur atriði, sem leiða hug-
ann að samtíð skáldsins. Kemur þar
fýrst og fremst til greina sjálft form
leikritsins, sem er í rauninni rann-
sókn sakamáls, morðmáls. Af mála-
ferlum í Aþenu fóru miklar sögur,
eins og Aristofanes hefur lýst,
t.a.m. í gamanleiknum „Vespum"
sem e.k. hliðstæðu Aþenuborgar.
Hún var „polis týrannos", borg, sem
undirokaði aðrar borgir, þrátt fyrir
alla sína glæsilegu yfirburði, fram-
takssemi íbúa sinna, gáfur þeirra,
áræði, kjark og þrek. Ein af megin-
stoðum lýðræðisins þá, eins og enn
í dag var að allir væru jafnir fyrir
lögum. Aþeningar urðu fyrstir til
að mynda þjóðfélag, sem hafði
þessa meginreglu að leiðarljósi...
en skuggahliðin á framkvæmd
þessarar hugsjónar var endalaust
málaþras sem leiddi til feikilegrar
sóunar á tíma manna og fjármun-
um. Aristofanes lætur eina af per-
sónum sínum í gamanleiknum
„Skýjunum“ segja þegar hún er að
virða fyrir sér uppdrátt að ættborg
sinni: „Þetta getur
ekki verið Aþena! Ég
sé enga dómstóla að
störfum...“ í Skýjun-
um sakar Aristofanes
Aþeninga um að sinna
nánast engu nema
málaferlum!
í Antígonu er Sófokles einnig að
fjalla um samtíð sína og umhverfí.
Ántígona brauzt undan kvenlegri
hlédrægni og krafðist réttlætingar.
Þetta er leikrit um konu sem óskar
þess að aðrir fái hlutdeild í ást henn-
ar en ekki hatri. En til þess þarf
viljastyrk fremur en kvenlega mildi.
En Kreon konungur í Þebu gengur
lengra en vald hans nær og vildi
ráða þar sem guðimir eru í fyrir-
svari. Það hefnir sín ávallt.
Auk þessa fjallar Antígona um
annað efni sem mætti einnig verða
okkur nokkurt íhugunarefni: „Ugg-
laust endurspeglast samtíð skálds-
ins og vandamál líðandi stundar
með ýmsum hætti í leikritum Sófo-
klesar. Hér, í leikritinu „Antígonu",
þokar skáldið í brennidepil vanda-
máli, sem mjög var rætt einmitt
um miðja 5. öld f.Kr.b., þegar upp-
lýsingarstefna átti miklu og vax-
andi fylgi að fagna: „Er ekki bezt
að varpa fyrir borð trúnni á hina
fomu guði? Eru goðsagnir og goð-
svör ekki eintómar bábiljur?“ - Þess-
um spumingum svöruðu margir
hiklaust játandi. Sófokles hefur
vissulega farið meistarahöndum um
þetta viðkvæma mál. Bæði sjónar-
miðin, hin fornhelga trú og viðhorf
upplýsingarstefnunnar, eiga áhrifa-
mikla fulltrúa í þessu leikriti, þar
sem eru þau Antígona annars vegar
og Kreon hins vegar. Þar eru ekki
á ferð litlausir persónugervingar
ólíkra skoðana, heldur þróttmiklar
og eftirminnilegar persónur, blóð-
heitar, ólgandi af ást og hatri. Hér
hefur Sófokles gripið á vandamáli
sem deilt mun um, meðan mannkyn
er við líði á þessari jörð. Leikritið
„ Antígona" er því af öllum leikritum
Sófoklesar minnst háð stað og tíma,
af því að þar er þreytt glíma við
vandamál, sem hver kynslóð verður
að ganga á hólm við.“
Mig langar í lokin að vitna í
nokkrar eftirminnilegar setningar í
þessum miklu leikverkum:
Valdið hóf þig, en valdið varð
þér líka að falli. (Kreon)
En nú er hann fallinn í duftið.
Sviptibyljir ógæfunnar hafa fært
hann í kaf og brimöldur hörmung-
anna hremmt hann. Því skalt þú,
maður, gá að þér og spyija að leiks-
lokum. Og engan dauðlegan mann
skalt þú sælan prísa, unz hann hef-
ur farsællega æviskeið sitt á enda
runnið. (Kór)
Ó, þú auga hins glóhærða dags.
(Kór, minnir á Hómer).
Því að ekkert er Seifí jafn hvum-
leitt sem stóiyrði oflátungsins.
(Maðurinn) á ráð undir rifí hveiju
og aldrei brestur hann hugvitið.
Dauðinn einn hefur ekki enn lotið
valdi hans. (Kór)
Athugaðu, hvemig fer fyrir
tijánum á fljótsbakkanum í miklum
vatnavöxtum: Þau, sem svigna fyr-
ir straumþunganum, sjá hverri
grein sinni borgið, en hinum, sem
láta ekki undan, skolar straumurinn
burt með stofni og rótum. (Hemon)
Eins manns ríki er ekkert ríki.
(Hemon)
Dauðinn er brúðgumi minn. (Ant-
ígona)
Vini á ég enga. Aldrei skín mér
hijáðri framar hið helga auga dag-
stjömunnar. (Antígona, minnir á
Hómer).
Vizkan er það bjarg, sem ham-
ingjan hví'ir á. Þeim, sem guðina
óvirða, er háskinn vís. Með stóryrð-
um kalla hrokafullir menn yfír sig
harðan skapadóm. En þannig má
þeim loks í elli sinni auðnast vizku
að nema. (Kór)
*
Svo við snúum okkur aftur í lok-
in að Alsnjóa má vel minnast þess
að í Efesusbréfinu segir Páll m.a.:
„Því að allt, sem er augljóst, er
ljós“. Og þá er það ekki síður aug-
ljóst sem er í „ljósi lita“; sbr. „ber
sig það allt í ljósi lita“.
Jónas var guðfræðingur og kunni
skil á sínum fræðum.
M.
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 5. apríl
UTLENDINGUR, SEM
þekkir vel til ákveð-
inna þátta í menning-
arlífi okkar íslendinga
hafði orð á því fyrir
skömmu, að athygli
vekti, hve margir ís-
lenzkir óperusöngvar-
ar væru að hasla sér völl á erlendri grund.
Ein skýringin á því að svo margir góðir
listamenn á þessu sviði kæmu frá svo fá-
mennri þjóð væri sú, að þjóðin væri ein-
staklega vel menntuð og vel upplýst.
Nú er það að vísu svo, að íslenzkir óperu-
söngvarar hafa getið sér gott orð á megin-
landi Evrópu frá því snemma á öldinni.
Þar fór fyrstur Pétur Jónsson en í kjölfar
hans Einar Kristjánsson og Stefán ís-
landi. María Markan náði svo langt á fyrri
hluta aldarinnar að syngja í Metropolitan-
óperunni í New York.
Ekki fer lengur á milli máia, að tveir
íslenzkir óperusöngvarar hafa náð að festa
sig í sessi í fremstu röð óperusöngvara í
Evrópu og að hluta til í Bandaríkjunum.
Kristján Jóhannsson hefur sungið og syng-
ur í helztu óperuhúsum beggja vegna Atl-
antshafsins. Kunnáttumenn segja enga
spurningu um, að hann sé í hópi nokkurra
beztu tenórsöngvara í heimi. Hins vegar
sé hæpið, að hann nái því markmiði að
verða í hópi eftirmanna stóru tenóranna
þriggja. Ástæðan sé fyrst og fremst sú,
að hann komi frá íslandi og að svo fá-
menn þjóð hafi ekki bolmagn til að veita
honum þann stuðning, sem til þurfí. Pava-
rotti hafí alla ítali að baki sér og bæði
Carreras og Domingo hinn spænskumæl-
andi heim.
Það er auðvitað af sömu ástæðum, sem
ýmsir framúskarandi listamenn íslenzkir,
sem vakið hafa athygli erlendis, hafa ein-
ungis náð takmörkuðum árangri. Það er
erfítt að koma frá fámennri þjóð, sem býr
langt norður í Atlantshafi og bijótast í
gegn í þeirri hörðu samkeppni, sem ríkir
úti í hinum stóra heimi. Þetta á ekki ein-
ungis við um listamenn. íslendingar sem
leita fyrir sér á vinnumarkaði í útlöndum
kynnast því að það er auðveldara fyrir
fólk frá fjölmennari þjóðum að hasla sér
völl í viðskipta- og atvinnulífi.
Hinn íslenzki óperusöngvarinn, sem hef-
ur með afdráttarlausum hætti náð að festa
sig í sessi í óperuhúsum Evrópu er Krist-
inn Sigmundsson. Fyrir rúmri viku söng
hann stórt hlutverk á frumsýningu á Pars-
ifal eftir Wagner í Bastilluóperunni í París
við góðar undirtektir áhorfenda. Eftir
nokkrar vikur syngur hann í annarri óperu
eftir Wagner, þ.e. í Lohengrin og er eftir-
tektarvert að þessi ágæti söngvari skuli
taka að sér hvert Wagner-hlutverkið á
fætur öðru.
Kristinn Sigmundsson er nú viðurkennd-
ur óperusöngvari í öllum helztu óperuhús-
um Evrópu. Hann hefur sungið í Scala-
óperunni í Mílanó. Þótt hann hafí enn
ekki sungið í Vínaróperunni hefur hann
þrívegis fengið boð þaðan en ekki talið
það henta sér og á næsta ári syngur hann
í fyrsta sinn í Covent Garden í London.
Söngferill Kristins í Evrópu byggist því
nú orðið á traustum grunni og þeim hlut-
verkum fjölgar, sem hann getur tekið að
sér að syngja. Verður óneitanlega fróðlegt
að fylgjast með því, hvort leið hans á eft-
ir að liggja til Bandaríkjanna í Metropolit-
anóperuna, þar sem Kristján Jóhannsson
hefur þegar sungið nokkrum sinnum.
Sólrún Bragadóttir, óperusöngkona, er
einnig að láta að sér kveða í óperuhúsum
í Evrópu og hefur verið búsett í Þýzka-
landi um skeið. Þótt hún hafí haldið tón-
leika hér heima nokkrum sinnum á undan-
fömum árum hefði verið skemmtilegt að
hlusta á þessa frábæru söngkonu í fleiri
hlutverkum í íslenzku óperunni og væri
æskilegt að forráðamenn óperunnar beittu
sér fyrir því.
Fleiri íslenzkir óperusöngvarar eru að
hasla sér völl í Evrópu og fer ekki á milli
mála, að þetta framtak íslenzkra lista-
manna er þjóðinni til framdráttar á erlend-
um vettvangi. En jafnframt er það um-
hugsunarefni t.d. fyrir forráðamenn lista-
hátíðar hér, hvort þeir geti nýtt sér þau
persónulegu sambönd, sem óhjákvæmilega
verða til í starfí þessara íslendinga til
þess að fá hingað til lands framúrskarandi
listamenn frá öðrum þjóðum. Má í því
sambandi minna á, að þegar listahátíð var
sett á stofn nutum við mjög tengsla Asken-
asís við heimskunna erlenda listamenn,
sem hingað komu fyrir hans milligöngu.
Nú er svo komið að íslenzkir listamenn
geta haft svipuð áhrif og Askenasí hafði
þá, listahátíð hér til vegsauka.
Þróunin í
fjölmiðla-
heiminum
EIGNARHALD A
fjölmiðlum hefur
verið að færast á
færri hendur hér á
landi á síðustu
árum, eins og allir
vita og orðið tilefni töluverðra umræðna.
Þó hafa þær umræður verið mun meiri í
öðrum löndum af sama tilefni, þ.e. að eign-
arhald á dagblöðum og útvarps- og sjón-
varpsstöðvum hefur verið að færast æ
meira í hendur færri og stærri fjölmiðlafyr-
irtækja. Víða um lönd hafa verið settar
strangar reglur um það, hversu mikinn
hlut útgáfufyrirtæki dagblaða megi eiga
í sjónvarpsstöðvum og öfugt. Þá eru einn-
ig víða strangar reglur um það að hve
miklu leyti útlendingar megi eiga hlut í
fjölmiðlafyrirtækjum í viðkomandi landi.
Þessi þróun var til umræðu skömmu
fyrir páska á fundi forsvarsmanna fjöl-
miðla víða um heim á Granada á Spáni.
Þar flutti írskur blaðaútgefandi, Alan
Crosbie að nafni, sem jafnframt er formað-
ur samtaka evrópskra blaðaútgefenda,
athyglisverða ræðu. Hann benti á, að í
Bandaríkjunum hefði dagblöðum fækkað
úr 1570 árið 1992 í 1532 á síðasta ári.
Stórar dagblaðakeðjur keyptu gjarnan upp
þau dagblöð, sem eftir væru og nú væri
svo komið að 15 stærstu útgáfufyrirtækin
vestan hafs réðu yfír meira en helmingi
upplags dagblaða þar í landi.
Alan Crosbie sagði, að sumir teldu þetta
jákvæða þróun og á yfírborðinu kynni að
vera skynsamlegt að auka hagkvæmni og
draga úr kostnaði með því að fjölga dag-
blöðum, sem gefín væru út af sama aðila.
En þar með væri ekki öll sagan sögð.
Fyrir rúmu ári hefðu tvö dagblöð í Banda-
ríkjunum verið sameinuð, Milwaukee Jo-
urnal og Milwaukee Sentinel. Með samein-
ingunni hefði tekizt að fækka starfsmönn-
um um 500 og Milwaukee hefði orðið eins-
blaðs borg. Þótt blaðið væri orðið eitt þýddi
það ekki menningarlega hnignun borgar-
innar eða að skortur væri á upplýsingum.
Hins vegar væri augljóslega sá munur á,
að skoðanaskipti og rökræður væru fátæk-
legri en áður. Síðan lýsti ræðumaður þeirri
skoðun sinni, að skoðanaskipti og rökræð-
ur væri drifkraftur þjóðfélagslegra umbóta
og skortur á þeim lýsti hnignun. Samþjöpp-
un, jafnvel einungis á einu sviði íjölmiðlun-
ar, gæti dregið úr deilum og umræðum í
viðkomandi samfélagi.
Þá setti Alan Crosbie fram það sjónar-
mið, að mikill meirihluti fólks gæti ekki
tekið á móti öllu því mikla upplýsinga-
magni, sem dembdist yfír. Ein ástæðan
væri sú að að öll hlutföll hefðu brenglazt
í hinni víðtæku upplýsingamiðlun. 1 því
sambandi mætti minna á ummæli eins
helzta forsvarsmann CBS sjónvarpsstöðv-
arinnar í Bandaríkjunum, sem hefur látið
eftirfarandi orð falla: „Látið er sem allt
sé jafn mikilvægt, hvort sem um er að
ræða fall Berlinarmúrsins eða nýjasta
hneykslismálið í Washington. Okkur skort-
ir orðaforða til þess að koma raunverulegu
mikilvægi atburðanna til skila, m.a. vegna
þess að við erum alltaf að snúa okkur að
næsta fréttaviðburði.“
Hinn írski blaðaútgefandi sagði, að al-
menningur gæti ekki tekið við öllu þessu
óskilgreinda upplýsingaflóði og breytt því
í þekkingu. Þess vegna m.a. væru fjölmiðl-
ar að draga úr því upplýsingamagni, sem
þeir kæmu á framfæri en þess í stað héldu
þeir meira af skoðunum að lesendum sín-
um. „Það er minna af fréttum en meira
talað um fréttir. Það eru færri og færri
SÓLSKINSSTUND í VESTURBÆNUM
Morgunblaðið/Ásdís
fréttamenn á stöðunum, þar sem atburð-
irnir gerast. í þess stað er meira af fólki
í upptökuherbergjum, sem er tilbúið til að
lýsa skoðunum sínum á svipstundu." Rit-
höfundurinn Scott Fitzgerald hefði eitt
sinn talað um hin yfírborðslegu falsrök
skoðana, sem byggðust á engu. Hann
hafí getað verið að tala um þessa nýju
þróun, dreifingu fyrirfram útbúinna skoð-
ana, sagði hinn írski útgefandi.
Alan Crosbie vék að ýmsum öðrum þátt-
um í starfsemi fjölmiðla, sem vekja áleitn-
ar spumingar og skýrði m.a. frá því að
fyrir nokkrum árum hefði þáverandi for-
sætisráðherra írlands verið spurður hvaða
pólitískan blaðamann á írlandi hann hefði
í mestum metum. Forsætisráðherrann
hefði nefnt blaðamann á ritstjóm eins
þeirra blaða, sem fjölskylda hans gæfí út.
Þegar ummæli ráðherrans hefðu borizt til
ritstjóra blaðsins hefði hann sagt að hann
vissi ekki hvort hann ætti að hækka laun
blaðamannsins eða reka hann, vegna þess,
að lykilþáttur í starfi hans væri að halda
fjarlægð. Hann mætti ekki vera of náinn
neinum þeirra stjómmálamanna, sem hann
væri að skrifa um. Ef svo væri gæti hann
ekki gætt eðlilegs jafnvægis. Ef hann héldi
ekki fjarlægð gæti hann ekki efnt til mál-
efnalegs ágreinings.
Dagblöðin sjálf þyrftu líka að gæta þess
að halda slíkri fjarlægð. Dagblöðin gætu
orðið of náin stjómmálamönnum og stjóm-
málaflokkum. Þau gætu líka verið í of
nánu sambandi við einstök fyrirtæki. Síðan
lýsti Alan Crosbie þeirri skoðun, að í fjöl-
miðlum um allan heim væri hin hefð-
bundna skipting á milli ritstjórnar og aug-
lýsingadeildar að verða þokukennd. Sú
þróun leiddi til þess að það yrði til eins
konar grátt svæði á milli ritstjómarefnis
og auglýsinga.
írski blaðaútgefandinn sagði, að alræð-
ishyggjan kæmi ekki alltaf búin herstígvél-
um með pólitíska stefnuskrá prentaða
framan á hvítan bol. Viðskiptaleg alræðis-
hyggja færi hljóðlega, vel klædd en með
það að markmiði að þagga niður í öllum
öðrum og útiloka samkeppni. Þegar þetta
væri yfírfært á fjölmiðlafyrirtæki þýddi
það að markmið starfseminnar væri ekki
að flytja fólki fréttir og upplýsingar heldur
að selja lesendur til auglýsenda. Ef valdið
á fjölmiðlum væri fært til auglýsingadeild-
anna og dagblaðið væri hluti af stóm og
herskáu fjölmiðlafyrirtæki yrði afleiðingin
slík, að hann mætti ekki til þess hugsa.
Þótt ræðumaður hafí í þessum hugleið-
ingum strangt tekið farið út fyrir umræðu-
efnið, sem var samþjöppun valds í ijöl-
miðlarekstri lýsti hann með þessum hætti
hugsanlegum áhrifum þess, að fjölmiðlar
færðust á færri hendur með þeim afleiðing-
um, að viðskiptaleg sjónarmið yrðu yfír-
gnæfandi og hin hefðbundnu ritstjómar-
sjónarmið yrðu undir. Niðurstaðan yrði
þróun í átt til alræðis, sem væri ekkert
betra en það alræði, sem menn hefðu
kynnzt af hálfu stjómmálamanna.
Aðstæður á
Islandi
EF ÞRÓUNIN
hér á íslandi er
skoðuð í ljósi um-
mæla Crosbies er
náttúrlega Ijóst, að
fækkun dagblaða hefur að sumu leyti orð-
ið til þess að draga úr skoðanaskiptum
og rökræðum. Alla vega er ljóst, að þau
skoðanaskipti fara fram með öðrum hætti
en áður. Morgunblaðið og Þjóðviljinn tak-
ast nú ekki á í daglegri orrahríð eins og
áður var. En að einhveiju leyti má kannski
segja, að þau skoðanaskipti, sem áður fóm
fram á milli dagblaðanna hafí færzt inn á
síður þeirra dagblaða, sem eftir era. Þeir
sem áður skrifuðu í Þjóðviljann skrifa
gjaman í Morgunblaðið og lýsa sínum
skoðunum eftir sem áður, svo að dæmi
sé tekið.
Þá er auðvitað Ijóst, að báðar sjónvarps-
stöðvamar era vettvangur líflegra skoð-
anaskipta og útvarpsstöðvarnar ekki síð-
ur. Engu að síður er það staðreynd, að
fækkun dagblaða hefur orðið til þess að
breyta a.m.k. mjög þeim hætti, sem áður
var á skoðanaskiptum og rökræðum. Það
er svo annað mál, að það er ekkert víst,
að það sé eitthvert harmsefni. Þvert á
móti mundu margir segja, að þjóðfélagið
hafí batnað við það, að illyrtar umræður
á milli pólitískra dagblaða einkenni ekki
lengur umræðurnar í samfélaginu.
Það er vafalaust sitthvað til í því, að
þróunin hafi að sumu leyti orðið sú í ís-
lenzkri íjölmiðlun, að minni áherzla sé lögð
á upplýsingamiðlun og meiri á að koma
skoðunum á framfæri. Það er hvimleið
þróun, sem verður þeim íjölmiðlum ekki
til framdráttar, þegar fram í sækir, sem
stunda þau vinnubrögð.
Það era hins vegar eðlileg viðbrögð
blaðamanna og þeirra, sem ábyrgð bera á
rekstri ritstjóma og fréttastofa ljósvaka-
miðla að leggja áherzlu á að tryggja sjálf-
stæði þeirra á tímum mikilla umbrota í
íjölmiðlaheiminum.
„írski blaðaútgef-
andinn sagði, að
alræðishyggjan
kæmi ekki alltaf
búin herstígvél-
um með pólitíska
stefnuskrá prent-
aða framan á hvít-
an bol. Viðskipta-
leg alræðishyggja
færi hljóðlega, vel
klædd en með það
að markmiði að
þagga niður í öll-
um öðrum og úti-
loka samkeppni.“
+■