Morgunblaðið - 30.04.1997, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 1997 29
AÐSENDAR GREINAR
GEIR H. Haarde, Kristín Halldórsdóttir og Jóhanna Sigurðardóttir.
Staða kvenna
í stjórnmálum á
heimsvísu
DAGANA 14.-18.
febrúar sl. var haldin
stórmerkileg ráðstefna
í Nýju-Delhi á Indlandi
um stöðu kvenna í
stjómmálum á heims-
vísu og leiðir til þess
að rétta hlut kvenna á
þeim vettvangi. Ráð-
stefnan var haldin á
vegum Alþjóða þing-
mannasambandsins, en
það eru samtök þing-
manna frá 135 löndum,
sem hafa verið starf-
andi allar götur síðan
1889.
Réttindi kvenna
hafa alloft áður verið á
dagskrá Alþjóða þing-
mannasambandsins, þingkonur hitt-
ast til sérstakra funda í tengslum
við regluleg þing sambandsins, það
studdi dyggilega yfirlýsingu Sam-
einuðu þjóðanna árið 1993 um af-
nám ofbeldis gagnvart konum og
hefur hvatt þjóðþing allra Ianda til
að laga löggjöf sína að þeirri yfirlýs-
ingu, og það tók virkan þátt í kvenn-
aráðstefnunni í Kína haustið 1995.
ísland í 10. sæti
Þá stendur sambandið m.a. fyrir
reglubundnum könnunum á hlut
kvenna á hinum ýmsu þjóðþingum
í heiminum og gefur árlega út heims-
kort, sem sýnir þetta hlutfall. Síð-
asta kort var með yfirskriftinni
„Karlar og konur í stjórnmálum:
Lýðræðið enn í mótun“. Þetta kort
sýnir, að hlutur kvenna er að meðal-
tali aðeins 11,7% og að á a.m.k. 10
þjóðþingum situr ekki ein einasta
kona. Hlutur íslands er því sæmileg-
ur miðað við þetta meðaltal, því hér
er þó hlutfallið 25,4%, sem gefur
okkur 10. sætið. En þess er vissu-
lega skemmst að minnast, að fyrir
daga Kvennalistans var það hlutfall
aðeins 5%, eða hið sama og nú er í
Zaire, sem vermir 81. sætið. Hæsta
hlutfallið hefur Svíþjóð með konur
í 40,4% þingsæta, þá Noregur 39,4%,
Finnland 33,5%, Danmörk 33%,
Holland 31,3%, Nýja Sjáland er með
29,2%, Seychelles 27,3%, Austurríki
26,8% og Þýskaland 26,2%. Næst á
eftir íslandi kemur síðan Spánn með
24,6%.
Aiþjóða þingmannasambandið
hefur þannig með ýmsum hætti beint
sjónum að stöðu kvenna og reynt
að stuðla að auknum réttindum
þeirra, en fyrst og
fremst hefur áherslan
beinst að þátttöku
kvenna í stjórnmálum,
og um það snerist ráð-
stefnan í Nýju-Delhi.
Hið fullkomna
jafnrétti
Ein ræðukvenna á
ráðstefnunni hóf mál
sitt brosandi m_eð þess-
um orðum: „Áður en
ég byija á erindi mínu,
vil ég biðja ykkur um
eitt: Horfið í kringum
ykkur vel og vandlega."
Svo kom dramatísk
þögn, meðan ráðstefnu-
gestir sneru sér sitt á hvað og skim-
uðu allt um kring. „Þetta er stórkost-
legt! Svona ætti að vera á hveiju
einasta þjóðþingi í heiminum", sagði
þá ræðukonan og átti þar við þá
ánægjulegu staðreynd, að þarna var
jafnmargt kvenna og karla. Þar ríkti
sem sagt hið fullkomna jafnrétti,
fulltrúar 133 stjórnmálaflokka og
óháðra frá 78 þjóðlöndum tóku þátt
í ráðstefnunni, 121 karl og 119 kon-
ur.
Fjöldi góðra gesta flutti erindi á
ráðstefnunni, m.a. Vigdís Finnboga-
dóttir, sem fjallaði um gang mála
eftir kvennaráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna í Kína árið 1995. Hún sagði
m.a. frá fundi kvenna í leiðtogastörf-
um, sem haldinn var í Stokkhólmi á
síðasta ári, en í framhaldi af þeim
fundi var ákveðið að stofna alþjóðleg
samtök kvenna í leiðtogastörfum,
Council of Women Leaders, og hefur
Vigdísi verið falin forysta þess verk-
efnis. Vakti ræða Vigdísar og nær-
vera á ráðstefnunni mikla athygli,
en hún sat flesta fundina og tók
virkan þátt í undirbúningi yfirlýsing-
ar í lokin.
Gínandi gap milli laga og
framkvæmdar
Andrúmsloftið á ráðstefnunni var
einkar skemmtilegt. Það var þrungið
eftirvæntingu og baráttuvilja, inn-
gangserindi voru fróðleg og vekj-
andi, almennar umræður voru mjög
líflegar, og komust raunar færri að
en vildu. Konunum lá heldur meira
á hjarta en körlunum, þar sem 75%
þátttakenda í almennum umræðum
voru konur. Bæði karlar og konur
lýstu miklum skilningi á þörf fyrir
aukin áhrif kvenna í stjórnmálum,
Kristin
Halldórsdóttir
en vissulega örlaði á íhaldssömum
sjónarmiðum í máli sumra karla, sem
töluðu eins og umönnun barna væri
einkamál kvenna og að fjölskyldan,
hornsteinn samfélagsins, væri í
hættu. Sem sagt illa dulin skilaboð.
Margir höfðu mikla þörf fyrir að
lýsa ástandi mála í heimalandi sínu,
ýmist að býsnast yfir því eða veija
það. Flestir voru þó sammála um
að ástandið væri algjörlega óviðun-
andi í það heila tekið. I stjórnar-
skrám flestra ríkja væri kveðið á
um jafnrétti kynjanna á öllum svið-
um, en gínandi gap væri á milli lag-
anna og framkvæmd þeirra.
Lágmarkið er 30%
Mikil áhersla var lögð á það, sem
þegar hefur komið fram í könnun á
vegum Sameinuðu þjóðanna, að
ástandið mundi batna til muna, ef
fjöldi kvenna á þjóðþingum næði til-
teknu lágmarki, og var það skil-
greint sem 30%. Því marki hafa
aðeins Norðurlöndin fjögur og Hol-
land náð, eins og rakið var hér að
framan, og nutu þau greinilega virð-
ingar af þeim sökum.
Margir þátttakenda voru hlynntir
kvótakerfi í einhverri mynd til þess
að ná þessu marki og studdu það
þeim rökum, að konur ættu erfiðara
með að ná framboðssætum innan
flokkskerfa, sem hafa þróast og
starfa á forsendum, sem í grundvalb
aratriðum eru forsendur karla. í
nokkrum ríkjum, þar sem konur eiga
litla möguleika á kjöri til fulltrúa-
starfa, er tiltekinn fjöldi þingsæta
eða sæta í sveitarstjórnum frátekinn
fyrir konur, en flestir voru þeirrar
skoðunar, að höfða bæri fremur til
ábyrgðar stjórnmálaflokkanna að
tryggja konum hagstæð sæti á fram-
boðslistum sínum. Margir vildu einn-
ig leggja áherslu á, að kerfi sem
byggjast á hlutfallskosningum væru
mun hagstæðari fyrir konur en kerfi,
þar sem byggt er á einföldu meiri-
hlutakjöri.
Lýðræðisríki gæti ekki
sætt sig við neitt minna,
segir Kristín
Halldórsdóttir, í þess-
ari fyrri grein, en jafn-
ræði kvenna og karla í
stjórnmálum.
Þá var mikið rætt um þá stað-
reynd, að ólaunuð heimilisstörf eru
enn að meginhluta í höndum kvenna
og þá ábyrgð þurfi að jafna milli
kynjanna til þess að auðvelda konum
að sinna stjórnmálastörfum. í því
samhengi var rætt um nauðsyn auk-
inna möguleika fyrir feður að fá
fæðingarorlof.
Ekkert minna en jafnræði
Einn hluti ráðstefnunnar fjallaði
um fjölmiðla og konur í stjórnmálum,
annar um þjálfun kvenna til stjórn-
málastarfa og þriðji um leiðir til að
fjármagna stjórnmálabaráttu
kvenna. Þá var skipt í umræðuhópa
eftir heimssvæðum, þar sem málin
voru rædd á breiðum grunni.
Meginniðurstaða ráðstefnunnar
var sú, að nútíma lýðræðisríki gæti
ekki sætt sig við neitt minna en jafn-
ræði kvenna og karla í stjórnmála-
um, þar sem mismunandi reynsla
kynjanna nýttist í þágu samfélagsins
alls.
Höfundur er þingkona
Kvennalistans.
Lífeyrisréttindi
séu sameign hjóna
SVALA Thorlacius
og Margrét K. Sigurð-
ardóttir hafa í greina-
skrifum sínum í Morg-
unblaðinu 10. og 17.
apríl sl. m.a. komið inn
á frumvarp til laga um
breytingu á hjúskapar-
lögum, sem ég flyt
ásamt alþingsmönnun-
um Sigríði A. Þórð-
ardóttur og Arnbjörgu
Sveinsdóttur. Málið
gengur út á það að við
slit á hjúskap (fjárfé-
lagi) skuli áunninn líf-
eyrisréttindi annars
eða beggja meðan hjú-
skapur varir (ef bæði
hafa verið útivinnandi), teljast
sameign og komi til skipta, þ.e. til
útborgunar í formi lífeyris, þá aldur
færist yfír, sem lög eða reglur við-
komandi lífeyrissjóðs gerir ráð fyrir.
Ekki flýtiréttur eða
örorkubætur
Flutningsmenn gera sér fulla
grein fyrir þeim vanda sem stjórnir
hinna fjölmörgu lífeyrissjóða stæðu
frammi fyrir væri ætlunin með
frumvarpi þessu að rétturinn yrði
allur sá sami hvað hjón varðar, þ.e.
áunninn flýtiréttur til töku lífeyris,
tímabundnar örorkubætur eða bæt-
ur fyrir langtímaörorku. Með frum-
varpi þessu er hins vegar eingöngu
gert ráð fyrir að við slit á fjárfélagi
hjóna við skilnað skuli áunninn elli-
lífeyrisréttur greiddur til fyrrver-
andi maka miðað við inngreiðslur í
viðkomandi sjóð á meðan hjúskapur
stóð yfír og þá miðast við almennan
lífeyrisaldur viðkomandi lífeyris-
sjóðs án tillits til flýtireglna. Að
sjálfsögðu yrði viðkomandi lífeyris-
sjóður að taka upp skráningu lífeyr-
isréttinda með tilliti til þess sem
að framan greinir. Ætla má að slík
skráning yrði starfsmönnum lífeyr-
issjóða ekki erfíð þegar litið er til
tölvuvæðingar og mikils samstarfs
og upplýsingaflæðis milli lífeyris-
sjóða í dag.
Fjölmörg kvenfélög
hafa svarað
þessu réttindamáli.
Málið fór fyrir fund
flestra þingflokkanna,
og því miður féll málið
í svo grýttan jarðveg
að engar konur ann-
arra flokka en Sjálf-
stæðisflokksins sýndu
málinu áhuga, þ.e. að
gerast meðflutnings-
menn. Ég hef ekki gert
aðra tilraun og lái mér
hver sem vill. Því er
ekki hægt að fullyrða
að karlar einir, sem á
Alþingi sitja, hafi eng-
an áhuga á málinu.
í skrifuðum orðum
kvenfélaganna
Þær fjölmöru samþykktir sem
okkur flutningsmönnum hefur bor-
ist frá kvenfélögum víða að af land-
inu eru flestar á þennan veg: „Fund-
urinn lýsti eindregnum stuðningi
við frumvarpið og um leið furðu á
að slíkt réttlætismál skuli ekki hafa
verið samþykkt á Alþingi íslend-
inga.“
Nái málið ekki fram að
ganga nú, segir Guð-
mundur Hallvarðsson,
mun ég ótrauður áfram
halda og leggja það
fram í 9. sinn á nk.
haustþingi.
í krafti þess stuðnings sem málið
hefur nú fengið og af réttlætis-
ástæðum fyrst og fremst mun ég
enn fylgja máli þessu eftir í von
um að lyktir verði. Nái málið ekki
fram að ganga nú mun ég ótrauður
áfram halda og leggja málið fram
í 9. sinn á nk. haustþingi og þá enn
á ný reyna að fá allar konur er á
Alþingi sitja til að gerast meðflutn-
ingsmenn að þessu sjálfsagða jafn-
réttismáli.
Guðmundur
Hallvarðsson
í grein sinni kemur Svala
Thorlacius m.a. inn á áhugaleysi
kvennasamtaka varðandi málið. Ég
hef verið 1. flutningsmaður þessa
máls á 6 þingum og Guðmundur
H. Garðarsson, fyrrverandi alþing-
ismaður, á 2 þingum þar á undan.
í janúar sl. sendum við flutnings-
menn málið til allra kvenfélaga inn-
an Kvenfélagasambands íslands og
höfum verið að fá inn að undan-
förnu viðbrögð frá kvenfélögunum.
Á þriðja tug kvenfélaga hafa sent
okkur flutningsmönnum samþykkt-
ir af fundum þar sem lýst er yfir
eindregnum stuðningi við málið og
þess vænst að Alþingi ljúki málinu
nú í vor.
Ekki bara áhugaleysi karla
í grein Margrétar segir m.a.:
„... en karlar hafa engan áhuga
sýnt fyrir jiví að koma þessu máli
í höfn.“ A kjörtímabilinu ’91-’94
bauð ég öllum konum sem þá sátu
á Alþingi úr öllum flokkum að ger-
ast meðflutningsmenn með mér á
Höfundur er 10. þingmaður
Reykvíkinga.
Fiesta
víngerðarefni
Nú loksins fara verð
og gæði saman.
Eitt af vinsælustu víngerðarefnum á
Norðurlöndum er nú komið til íslands.
V
Verðdæmi: Rósavín 1.700 •
Hvitvín 1.700 * Vermouth 1.900
Ath. 30 flöskur úr einni lögn
Höfum einnig víngerðarefni fyriry
rayðvín, sérrí, og púrtvípK
Sendum í póstio'oiu
Vmsta
Laugarnesvegi 52,
sími 533 1888, FAX,
í tilefni af 1 OOOustu Raynor hurðinni uppsettri á íslandi
bjóða Raynor og Verkver
nú 10% afslátt af öllum
bílskúrshuröum pöntuóum
fyrir 14. maí
VERKVER
BYGGINGAVÖRUR
Smiðjuvegi 4B, 200 Kópavogi
■^■567 6620 • Fax 567 6627