Morgunblaðið - 30.04.1997, Blaðsíða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
'5
MARKMIÐ
Markmiö þessarar tegundar
styrkja eru aö auka gæöi nýrra
rannsoknauerefna og kynna
niöurstööur uerkefna er
sjóöurmn hefur stutt.
FORVERKEFNI- OG KYNNINGARSTYRKIR 1997
| Upph»«
-ieádarítgita i rtvwitum Squrfiar Ncrdab. hUJ. •Saoohtotf og *arrtW |Jó(«mMNonW 1.500
SjmUI* l ».uo
Kynningarstyrkir - Útgáfustyrkir:
Vcittir eru kynningarstyrkir til að fylgja eftir og koma á framfæri niðurstöðum
rannsóknaverkefna sem er lokiö. Hægt er að sækja um styrk til kynningar
niðurstaðna á alþjóðlegum ráðstefnum eða þá til útgáfu stærri ritverka (ekki
vísindagreina í tímarit). Hámarksupphæð er 600 þús.kr.
Prófessorum svarað
í Morgunblaðinu í
gær, 29. apríl, vega
tveir prófessorar hart
að fréttastofu Sjón-
varps og Kristínu Þor-
steinsdóttur, frétta-
manni. Hún svaraði
fyrri greinum pró-
fessoranna í Morgun-
blaðinu 26.apríl og
svaraði athugasemdum
þeirra efnislega. Þeir
bregðast við því svari
hvor á sinn hátt, Sig-
urður Líndal talar um
„forherðingu.“
Vésteinn Ólason
gengur lengra, talar
um „litla guði“, „að
sjónvarpið sé óhæft til að miðla
upplýsingum“ hann sakar Kristínu
um „yfirlæti." En það sem verra er;
Vésteinn Ólason segir að „persónu-
legur kunningskapur eða vinfengi“
sé milli fréttamanns og „fómar-
lambsins" og þá vakni hjá honum
lágkúrulegar hugsanir. Og heimildir
Vésteins fyrir þessu: Fólk segir hon-
um það! Vésteinn gerir sig sekan
um að endurtaka sögur sem ein-
hveijar ótilteknar persónur hafa
sagt honum án þess að gera minnstu
tilraun til að kanna sannleiksgildið.
Vésteini til upplýsingar skal tekið
fram að Kristín Þorsteinsdóttir,
fréttamaður, er alls ókunnug „fóm-
arlambinu", spænska háskólakenn-
aranum, sem úrskurður umboðs-
manns Alþingis fjallaði um. Um
kunningsskap eða vinfengi er því
ekki að ræða. Þar sem Vésteinn
talar um lágkúmlegar hugsanir get
ég ekki annað en verið sammála
honum.
Hvað varðar athugasemdir Sig-
urðar Lindals þá er rétt að taka fram
Bogi
Ágústsson
að það er misskilningur
sem kemur fram í báð-
um greinum hans að
fréttastofan hafi talið
fátt fréttnæmt af árs-
fundi Rannsóknarráðs
íslands 15. apríl annað
en að Jóhannesi Nordal
hafi verið veittur óvenju
hár styrkur til heildar-
útgáfu á verkum föður
síns. Þetta er ekki rétt,
því að þegar í aðal-
fréttatíma 15. april var
sagt frá styrkveitingum
á ársfundinum. Frétt
um styrk til handa Jó-
hannesi var svo í aðal-
fréttatíma daginn eftir.
Sigurður segir hana hafa verið aðal-
frétt kvöldsins og hún hafí svo verið
endurtekin í fréttatíma síðar um
kvöldið. Raunar var fréttin sú sjö-
unda í röðinni í aðalfréttum þennan
dag og hún var ekki endurtekin síð-
ar um kvöldið heldur birt úr henni
örstutt ágrip eins og venjulegt er
um nokkrar helstu fréttir úr aðal-
fréttatíma.
Meginuppistaðan í þessari frétt
var viðtal við Vilhjálm Lúðvíksson,
framkvæmdastjóra Rannsóknar-
ráðs, þar sem hann greindi frá því
að Jóhannesi Nordal hefði verið
veittur styrkurinn vegna þess hver
haukur í homi hann hefði alla tíð
verið íslenskum vísindum. Hins ís-
lenska bókmenntafélags gat fram-
kvæmdastjórinn í engu. I gögnum
sem dreift var á ársfundinum kemur
nákvæmlega hið sama fram.
Af þessum gögnum, sem birt eru
með þessari grein, og orðum fram-
kvæmdastjóra má vera ljóst að
fréttastofa Sjónvarps hafði ekkert
að leiðrétta og birti því enga „leið-
Fyrr á öldum voru
sendiboðar slæmra
frétta stundum látnir
gjalda firrir þær. Bogí
Ágústsson telur það
ekki til eftirbreytni.
réttingu" eins og Sigurður segir.
Hins vegar var orðið við ítrekuðum
óskum daginn eftir um að koma því
á framfæri, að Hið íslenska bók-
menntafélag ætti hér hlut að máli,
og því var greint frá meginatriðum
yfírlýsingar þess efnis.
Rétt er og að fram komi að í
þessari yfírlýsingu var raunar sagt
undir lokin, að Jóhannesi hefði verið
veittur styrkurinn og færð fyrir því
svipuð rök og áður höfðu komið
fram í máli Vilhjálms.
Því vísa ég á bug fullyrðingu Sig-
urðar Líndals um að fréttin hafí
verið „ósönn." Sé hún „ósönn" eru
gögn Rannsóknarráðs sem dreift
var á ársfundinum „ósönn“ og fram-
kvæmdastjóri Rannsóknarráðs fór
þá með „ósannar“ upplýsingar í við-
tali. Ég ráðlegg Sigurði Líndal því
að ræða þessi mál við Rannsókn-
arráð og framkvæmdastjóra þess í
stað þess að skattyrðast við frétta-
stofu Sjónvarps. Maður með jafn
víðtæka þekkingu á sagnfræði ætti
að muna að þeir sem fluttu skilaboð
sem ráðamönnum mislíkuðu þurftu
stundum að gjalda fyrir - að ósekju.
Nú á tímum þykir slíkt ekki til eftir-
breytni.
Höfundur er fréttastjóri
Ríkissjónvarpsins.
Kæra Brynja
BRYNJA Benedikts-
dóttir lætur ekki sitt
eftir liggja í svari sínu
við svari mínu sem var
aftur svar við svari
hennar við svari okkar
við viðtalsfrétt við hana
í Morgunblaðinu og þar
áður viðtali við hana á
Stöð-2 og svari mínu í
RÚV við viðtali við
hana í RÚV, og upp-
haflega fréttaviðtali við
hana í Alþýðublaðinu.
Það er vissara að telja
þetta upp svo ekki verði
á endanum deilt um
hver byrjaði á þessu
öllu saman og hægt að
hafa endaskipti á þeim staðreyndum
líkt og öðrum.
Einsog hefur margsinnis komið
fram hef ég ekki frá 1995 tekið
þátt í tillögugerð til menntamála-
ráðuneytisins um úthlutanir styrkja
til atvinnuleikhópa. Þetta þýðir
einnig að ég hef ekki haft aðgang
að neinum upplýsingum um um-
sækjendur eða að umsóknum þeirra.
Brynja tekur það nærri sér að nafn
hennar og sonar hennar, Benedikts
Erlingssonar, skuli hafa birst í grein
framkvæmdastjómar Leiklistarráðs
í Mbl. 18.4. á listanum yfír úthlutan-
ir Menntamálaráðuneytisins árin
1995, 1996 og 1997. Brynja nefnir
meira að segja trúnaðarbrest í þessu
sambandi.
Sannleikurinn er sá
að þessi listi er fenginn
úr fréttatilkynningum
menntamálaráðuneyt-
isins um úthlutanir við-
komandi ára og var
sendur svona fjölmiðl-
um til birtingar á sínum
tíma. Aðrar upplýs-
ingar hef ég ekki undir
höndum. Það er því
fjarri lagi að nöfn
þeirra hafi verið dregin
fram sérstaklega núna
í vondum tilgangi.
Varðandi hæfí mitt
til að standa að tillögu-
gerð um úthlutanir er
eftirfarandi að segja:
haustið 1995 óskaði ég sérstaklega
eftir því við menningarskrifstofu
menntamálaráðuneytisins að skorið
yrði úr um það hvort starf mitt við
Þjóðleikhúsið og vinna við títtnefnda
tillögugerð stangaðist á við stjórn-
sýslulög. Svarið var að svo væri
ekki. Engu að síður tók ég þá
ákvörðun að víkja sæti við tillögu-
gerðina og hef ekki komið nálægt
henni síðan. Við Brynja erum nefni-
lega sammála um það sem hlýtur
að vera kjarni málsins hvað mig
snertir; að það fari ekki saman að
gegna stöðu leiklistarráðunautar við
Þjóðleikhúsið og taka þátt í tillögu-
gerð að úthlutun til atvinnuleik-
hópa. Um þetta er í sjálfu sér ekki
meira að segja.
Hávar
Sigurjónsson
Við Brynja erum sam-
mála um, segir Hávar
Signrjónsson, að það
fari ekki saman að
gegna stöðu leiklistar-
ráðunautar við Þjóðleik-
húsið og taka þátt í til-
lögugerð um úthlutun
til atvinnuhópa.
Brynja spyr hvetjir skipi fram-
kvæmdastjórn Leiklistarráðs og er
engu líkara en það vefjist fyrir
henni að þó einn eða tveir aðal-
menn víki tímabundið og varamenn
taki sæti þeirra þá sé eftir sem
áður um framkvæmdastjórnina að
ræða. Um þ .cta er heldur ekki
meira að segja.
Að lokum þetta: Brynja hóf her-
ferð sína með yfírlýsingum um að
hún hygðist kæra Þjóðleikhúsið fyr-
ir samkeppnisstofnun vegna þess
sem hún (Brynja) kallar óeðlileg
afskipti af úthlutunum opinbers fjár
til samkeppnisaðila. Ég hvet Brynju
eindregið til að láta verða af þessu,
annars vegar svo hún standi við
stóru orðin og hins vegar til að fá
úr því skorið hvort um „óeðlileg"
tengsl sé eða hafí verið að ræða.
Nú er bara að kæra Brynja!
Höfundur er formaður
Leiklistarráðs.
Að missa
vinnuna vegna
veiðigjalds
HVAÐ myndi framkvæmda-
stjóri í sjávarútvegsfýrirtæki gera
ef hann fengi rukkun inn á borð
til sín um að greiða nokkrar millj-
ónir króna í veiðigjald? Við vitum
að hann getur ekki hækkað verðið
á afurðunum erlendis og ekki
breytt gengisskráningunni hér
heima. Hvað myndir þú segja hon-
um að gera ef þú sætir í stjóm
fyrirtækisins? Svarið er einfalt; þú
myndir skipa honum að fínna leið-
ir til að skera niður önnur útgjöld
á móti þessum nýja skatti. í raun
þyrftir þú ekki að skipa honum að
gera það, hann myndi skera niður
óumbeðinn því það
væri hans eina úrræði.
Veiðigjald er
deyjandi hugmynd
Fyrir nokkrum
ámm vissu fæstir um
tilvist orðsins veiði-
gjald í íslensku máli.
Með ótrúlegum áróðri
tókst að framleiða
með þjóðinni nýja til-
finningu utan um
þetta orð. Samt er
þetta ósköp venjuleg
hugmynd um skatt og
þeir sem vilja hækka
skatta á sjávarútveg
geta gert það í gegn-
um núverandi skattakerfi með
ýmsu móti. Það þarf ekki nýtt orð
utan um slíka hugmynd. Hug-
myndin um veiðigjald er að deyja
drottni sínum. Ástæðan er sú að
eftir því sem umræðunni vindur
fram kemur betur í ljós hvað raun-
verulega er verið að tala um. Fras-
amir sem einkennt hafa umræðuna
em að missa slagkraftinn og eftir
stendur nakin hugmynd um
skattahækkun. Nemar við Sjávar-
útvegsdeild Háskólans á Akureyri
gengust nýlega fyrir fundaherferð
á Norðurlandi þar sem íjallað var
um arðsemi, byggðastefnu og fisk-
veiðistjómun. Það var athyglisvert
að hlusta á þá meðferð sem veiði-
gjaldið fékk á þessum fundum.
Sem dæmi má nefna að á síðasta
og stærsta fundinum, sem haldinn
var á Akureyri, vom sjö fmmmæl-
endur. Sex þeirra lýstu sig andvíga
veiðigjaldi og sá eini sem studdi
hugmyndina sagðist gera það
vegna vilja þjóðarinnar. Það er
ömurlegt að hlusta á menn, rök-
þrota, reyna að upplifa sjálfa sig
sem hlutlausa sáttasemjara fyrir
hönd þjóðarinnar.
Peningana suður
Þeir sem hafa talað fyrir veiði-
gjaldi setja gjaman á svið alls
konar líkön um útfærsluna og
áhrifín. Alltaf forðast menn þó að
tala um það sem raunvemlega
gerist. Um 90% veiðigjalds yrðu
innheimt utan höfuðborgarsvæðis-
ins og færa má gild rök fyrir því
að a.m.k. 80% gjaldsins yrði ráð-
stafað innan höfuðborgarsvæðis-
ins. Þetta heitir að flytja peningana
suður. Það er næstum barnalegt
að heyra menn tala um að gjaldið
eigi að nota til að borga niður er-
lendar skuldir. Það er eins og
menn haldi að þeir fjármunir, sem
hafa verið nýttir í þær afborganir
hingað til, yí yj\x nýttir í þær áfram
með óbreyttum hætti eftir að tekj-
ur af veiðigjaldi kæmu til skjal-
anna. Því verður aldrei á móti
mælt að veiðigjald er landsbyggð-
arskattur og það er sorglegt að
þessi hugmynd skuli koma fram
þegar sjávarútvegurinn virðist
vera að rétta úr kútnum. Lands-
byggðin á enga aðra möguleika í
framtíðinni en arðbæran rekstur
Bjarni Hafþór
Helgason
því tími ríkisstyrkja er að líða und-
ir lok. Afkoma í sjávarútvegi er
kannski ekkert sérstök ennþá,
2-3% hagnaður af tekjum, en
kvótakerfíð mun gera þennan
rekstur arðvænlegri í framtíðinni
ef fiskistofnamir bregðast ekki.
Sérfræðinganefnd OECD hefur
lýst því yfir að íslenska kvótakerf-
ið sé hið besta í heimi út frá hag-
kvæmni og fískvemd.
Niðurskurður og
atvinnuleysi
En hvar skyldi áðumefndur
framkvæmdastjóri skera niður í
rekstri til að mæta
veiðigjaldinu? Líklega
starfrækir hann bæði
veiðar og vinnslu því
um 80% útgerða
tengjast landvinnsl-
unni beint. Árslaun
starfsmanna í sjávar-
útvegi em að meðal-
tali ríflega 2 milljónir
króna. Og við getum
stillt upp líkani af til-
vemnni eins og veiði-
gjaldssinnum er tamt.
Ef veiðigjald, sem
næmi t.d. einum millj-
arði króna, yrði lagt á
sjávarútveg og því
yrði alfarið mætt með
uppsögnum, þá myndu yfír 400
störf leggjast af á landsbyggð-
inni. Á móti yrðu álíka mörg störf
Fleiri o g fleiri sjá í
gegnum hugmyndina
um veiðigjald og það er
bjargföst trú Bjarna
Hafþórs Helgasonar
að hún sé deyjandi í
huga almennings.
til hjá ríkinu innan höfuðborgar-
svæðisins þar sem 80% gjaldsins
yrði ráðstafað. Þetta er auðvitað
stílfærð mynd af þeim tilflutningi
fjármuna sem veiðigjaldið hefði í
för með sér en segir samt sína
sögu. Að sjálfsögðu myndi niður-
skurðurinn bitna á fleiru en störf-
um í sjávarútvegi og jafnvel frek-
ar á störfum í þjónustugreinum
við sjávarútveg. Enginn veit
hversu mikil áhrifin yrðu af veiði-
gjaldi en framkvæmdastjóri sem
ekki reynir að skera niður á móti
nýjum skatti er lélegur fram-
kvæmdastjóri. Það eru ekki marg-
ir lélegir framkvæmdastjórar í ís-
lenskum sjávarútvegi í dag og ég
er sannfærður um að áhrifin af
veiðigjaldi yrðu víða umtalsverð.
Það yrðu til ný uppsagnarbréf
vegna þessa skatts. Almennt má
fullyrða að veiðigjald er hugmynd
um hreinan tilflutning á fjármun-
um út úr sjávarútvegi til ríkisins;
frá landsbyggðinni til höfuð-
borgarsvæðisins. Og maður spyr
sig: Er hægt að halda því fram
að hér sé góð hugmynd á ferð-
inni? Skilar þessi hugmynd okkur
með einhveijum hætti fram á veg-
inn? Svarið er afdráttarlaust nei.
Fleiri og fleiri sjá í gegnum hug-
myndina um veiðigjald og það er
bjargföst trú mín að hún sé deyj-
andi í huga almennings. Hún rís
ekki upp úr banalegunni héðan
af þó einstaka trúboðar reyni að
blása í hana lífi.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Útvegsmannafélags Norðurlands.