Morgunblaðið - 23.04.1997, Blaðsíða 6

6 MIÐVIKUDAGUR 23. JÚLÍ 1997
MORGU NBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Bretland staðfestir hafréttarsamning Sameinuðu þjóðanna
Rockall-mál-
ið aftur í
brennidepil
Bretland hyggst staðfesta hafréttarsamning
Sameinuðu þjóðanna og getur þá ekki leng-
ur krafízt 200 mílna lögsögu við Rockall.
Olafur Þ. Stephensen segir þetta hafa
verulega þýðingu fyrir íslenzka hagsmuni.
BRETLAND mun staðfesta haf-
réttarsamning Sameinuðu þjóð-
anna síðar í mánuðinum. í fram-
haldi af því segjast brezk stjórn-
völd munu endurskoða mörk fisk-
veiðilögsögu ríkisins, þar sem
ekki sé hægt að byggja kröfu um
fiskveiðilögsögu á klettinum
Rockall samkvæmt samningnum.
Þessi yfírlýsing brezkra stjórn-
valda hefur margvíslega þýðingu
fyrir íslenzka hagsmuni og ætla
má að Rockall-málið komist nú
aftur í brennidepil.
Robin Cook, utanríkisráðherra
Bretlands, sagði í svari við fyrir-
spurn þingmannsins Ronnie
Campbell í neðri deild brezka
þingsins í fyrradag að hafréttar-
samningurinn yrði staðfestur
síðar í mánuðinum.
Bretar hefðu margvís-
legan hag af aðild að
honum sem siglinga-
þjóð er ætti hagsmuna
að gæta um allan
heim. Þá væru mikil-
væg ákvæði um umhverfisvernd
í samningnum og loks myndi
aðild að samningnum gera Bret-
landi kleift að leika forystuhlut-
verk í stofnunum þeim, sem sett-
ar hefðu verið á stofn samkvæmt
samningnum. Nefna má í þessu
sambandi að þegar kjósa átti í
Alþjóðlega hafréttardóminn í
Hamborg í fyrra urðu Bretar að
bíðja Frakka að tilnefna brezka
frambjóðandann í dóminn, David
Anderson, þar sem Bretland átti
ekki aðiid að samningnum.
Rockall ekki „lögmætur
grunnlínupunktur“
Bretar hafa til þessa gert til-
kall til 200 mílna efnahagslög-
sögu út frá Rockall. í svari sínu
dregur Cook hins vegar enga dul
á að fallið verði frá þeirri kröfu:
„Mörk fiskveiðilögsögu Bretlands
munu þarfnast endurskoðunar og
verða byggð á St. Kildu, þar sem
Rockall er ekki lögmætur grunn-
línupunktur fyrir slík mörk sam-
kvæmt grein 121(3) í samningn-
um.“
Cook lýsti jafnframt yfir að
bráðlega yrðu hafnar samninga-
viðræður við írland um mörk fisk-
veiðilögsögu ríkjanna, en Bretar
eiga einna mestra hagsmuna að
gæta gagnvart írum á svæðinu,
sem um ræðir.
í grein hafréttarsamningsins,
sem ráðherrann vísar til, er kveð-
ið á um að klettar, sem ekki geta
borið mannabyggð eða eigið
efnahagslíf, skuli ekki hafa
nokkra sérefnahagslögsögu eða
landgrunn. Samkvæmt hafréttar-
samningnum geta Bretar
því aðeins tekið sér 12
mílna landhelgi við Rock-
all.
Ákvæði umræddrar
greinar höfðu m.a. áhrif
á niðurstöðuna í samn-
ingaviðræðum íslands og Dan-
merkur um lögsögumörk milli
íslands og Grænlands, þar sem
staða Kolbeinseyjar kom við
sögu.
Lögsögukröfur Bretlands og
íslands skarast ekki lengur
Áhrif þessarar ákvörðunar
Breta á íslenzka hagsmuni eru
einkum þrenns konar, að því er
virðist við fyrstu sýn. í fyrsta
lagi hefur krafa Breta um 200
mílna fiskveiðilögsögu út frá Roc-
kall skarazt lítillega við íslenzku
efnahagslögsöguna eins og hún
er ákveðin í íslenzkum lögum og
þannig orðið til um 3.900 ferkíló-
metra „grátt svæði“ syðst í ís-
lenzku lögsögunni. Þetta svæði
verður óumdeilt, hætti Bretar að
miða við Rockall. Til samanburð-
ar má geta þess að svæðið, sem
deilt var um við Dani vegna Kol-
beinseyjar, er um 10.000 ferkíló-
metrar og svæðið á lögsögumörk-
um íslands og Færeyja, sem enn
er deilt um vegna Hvalbaks, er
3.700 ferkílómetrar.
í öðru lagi mun óumdeilt al-
þjóðlegt hafsvæði utan lögsögu
Bretlands stækka verulega. Það
getur haft þýðingu fyrir íslenzkar
úthafsútgerðir. Fyrir rúmum
þremur árum tók t.d. brezka
strandgæzlan togarann Rex, sem
var í eigu íslenzkra aðila en
skráður á Kýpur, þar sem hann
var við veiðar á Hatton-banka,
170 mílur vestur af Rockall, og
færði hann til hafnar í Stornoway
í Skotlandi. Dómari þar dæmdi
útgerðina til greiðslu sektar, en
tók fram í úrskurði sín-
um að brezku lögin um
efnahagslögsöguna,
sem hann dæmdi eftir,
færu í bága við hafrétt-
arsamninginn. Nú
munu Bretar væntan-
lega breyta þessum lögum.
Sömu forsendur í deílunni um
landgrunn við Rockall
Síðast en ekki sízt getur stað-
festing Bretlands á samningnum
haft áhrif á gang mála í deilu
Bretlands og Islands um yfirráð
yfir landgrunninu á Hatton-Roc-
kall-svæðinu suður af landinu.
Mikilvægt er að gera greinarmun
á tilkalli ríkjanna til fiskveiðilög-
sögu, sem miðast við 200 mílur,
og kröfu til yfirráða á landgrunn-
inu, sem getur náð til miklu
stærra svæðis á hafsbotninum en
sem nemur 200 mílum frá strönd-
inni og tekur m.a. mið af jarð-
fræðilegum þáttum. Þótt Bretar
afsali sér tilkalli til fiskveiðilög-
sögu, er ekki þar með sagt að
þeir séu að afsala sér tilkalli til
landgrunns.
Tómas H. Heiðar, aðstoðar-
þjóðréttarfræðingur utanríkis-
ráðuneytisins, segir að erfitt sé
að meta á þessari stundu hvernig
réttarstaða íslands í landgrunns-
deilunni breytist við það að Bret-
land staðfestir hafréttarsamning-
inn. Þó hafi staðfestingin að
minnsta kosti þá þýðingu að Ís-
lendingar og Bretar hafi nú sömu
lagalegu forsendur i málinu.
Danir hafa ekki staðfest
sáttmálann
Árið 1990 hófu Guðmundur
Eiríksson, þáverandi þjóðréttar-
fræðingur utanríkisráðuneytis-
ins, og David Anderson, þjóðrétt-
arfræðingur í brezka utanríkis-
ráðuneytinu, (þeir sitja nú báðir
í Hafréttardómnum)
gerð sameiginlegrar
skýrslu ríkjanna um
málið og átti hún að
verða grundvöllur frek-
ari viðræðna. Vinna við
skýrsluna hefur legið
niðri i þrjú ár, aðallega af þeirri
ástæðu að Bretland hefur ekki
átt aðild að hafréttarsamningn-
um.
Tómas bendir á að Danmörk,
fyrir hönd Færeyja, og írland
geri einnig tilkall til svæða á
Hatton-RockalI-svæðinu. Danir
hafi ekki staðfest hafréttarsamn-
inginn en það hafi írar hins veg-
ar gert.
Tómas segir að einnig geti
skipt máli í þessu sambandi að
landgrunnsnefnd SÞ hafi nýlega
hafið störf. Hlutverk hennar er
að úrskurða um mörk landgrunns
aðildarríkja samningsins og bæt-
ist Bretland nú senn í þann hóp.
Eitt af fyrstu verkefnum nefndar-
innar, sem nýlega hefur hafið
störf, verður að fjalla um land-
grunn íslands.
Tölvuvandamál
vegna ársins 2000
Hefja
þarf und-
irbúning
strax
RÍKISENDURSKOÐUN telur að
ríkisaðilar þurfi án tafar að taka á
þeim upplýsingatæknilegu vanda-
málum sem tengjast ártalinu 2000
og stefna að því að leysa þau fyrir
árslok 1998. Vandamálin koma upp
vegna ritháttar ártals í tölvum, sem
yfirleitt er með tveimur tölustöfum,
og geta þau valdið margvíslegum
erfiðleikum við tölvuvinnslu ef ekki
er hugað að lausn þeirra í tíma.
Þetta er meðal niðurstaðna í út-
tekt Ríkisendurskoðunar á upplýs-
ingakerfum sem fram fór fyrir
nokkru. Hefur stofnunin gefið út
ábendingar í bæklingi í forvarna-
skyni vegna þessa. Spurst var
óformlega fyrir um viðbúnað
ýmissa ríkisaðila varðandi vanda-
mál tengd tölvum og ártalinu 2000.
Eini aðilinn sem Ríkisendurskoðun
er kunnugt um að hafi byrjað
skipulega vinnu við að leysa úr
þeim er Skýrr hf. Öðrum sem rætt
var við var kunnugt um vandann
en höfðu ekki hafist handa við að
leita lausna.
í bæklingi Ríkisendurskoðunar
segir m.a. um helstu niðurstöður:
„Afleiðingar þess að leiðréttingum
á upplýsingakerfum ríkisins verði
ekki lokið fyrir árið 2000 geta ver-
ið allt frá því að valda smávægis
óþægindum til þess að upplýsinga-
kerfin verði ónothæf. Einnig getur
þetta valdið því að niðurstöður úr
tölvukerfum séu óáreiðanlegar eða
ónothæfar og því óendurskoðunar-
hæfar og vera kann að endurvinna
þurfi mikið magn upplýsinga eftir
öðrum leiðum.“
Ekki aðeins stórtölvur
í bæklingnum er einnig bent á
að vandamál tengd notkun ártals-
ins 2000 séu ekki bundin við stórt-
ölvur eingöngu því dæmi eru um
þennan vanda í nýrra tölvuum-
hverfi. Hann sé heldur ekki bund-
inn við hugbúnaðarkerfi sem skrif-
uð hafa verið fyrir einstakar stofn-
anir heldur nái einnig til almenns
notendahugbúnaðar, kerfishug-
búnaðar og vélbúnaðar. Leggur
Ríkisendurskoðun áherslu á að for-
svarsmenn ríkisstofnana hugi vel
að öllum þessum sviðum og grípi
til nauðsynlegra aðgerða til að
tryggja að tölvukerfin vinni rétt
með ártalið 2000. Eru gefnar
nokkrar leiðbeiningar um hvernig
haga megi þessu starfi. Áætlað er
að kostnaður við leiðréttingar
skiptist þannig að um 40% séu
vegna kerfisgreiningar og skipu-
lagningar, 10% vegna breytinga á
forritum og um 50% vegna prófana.
Getur haft
áhrif á deilur
íslands og
Bretlands
Fallið f rá
kröfu um 200
mílna lögsögu
við Rockall
Þýska skemmtiferðaskipið Hanseatic í Hafnarfirði
Skipstjórinn kallaður heim
SKIPSTJÓRI þýska skemmtiferða-
skipsins Hanseatic, sem kom til
Hafnarfjarðar í gær, hefur verið
kallaður heim til Þýskalands. Þar
á hann að gefa útgerð skipsins
skýrslu um strand þess við Sval-
barða um miðjan mánuðinn. Annar
skipstjóri kom til íslands í gær og
hefur hann tekið við stjórn skips-
ins. Kári Valvesson hjá Gáru ehf.,
umboðsaðila skipsins á íslandi,
segir eðlilegt að skipstjórinn sé
kallaður heim til skýrslugerðar í
kjölfar slíks atviks. I síðustu viku
gaf útgerð skipsins út yfirlýsingu
þar sem lýst var fullu trausti á
skipstjórann. í júlímánuði í fyrra
strandaði skipið á sandrifi fyrir
utan Kanada.
„Á skipum þar sem skipstjórar
þurfa að þræða fjörur og ís getur
svona lagað hent þótt það eigi
ekki að gerast. Ferðir skipsins fela
það í sér að fara inn í ísinn sem
öll önnur skip forðast. En ég veit
ekki til þess að skipstjórinn hafi
verið leystur frá störfum," sagði
Kári.
Norska dagblaðið Aftenposten
hefur það eftir Klaus Helms, tals-
manni Hapag-Lloyd, útgerð skips-
ins, að skipstjórinn kunni einnig
að þurfa að gefa lögregluyfirvöld-
um í Þýskalandi skýrslu um strand-
ið. Blaðið segir einnig að útgerð
skipsins hafi ákveðið að endur-
greiða öllum farþegum fargjaldið
sem að meðaltali er um 450 þús-
und ÍSK á hvern farþega, alls um
66 milljónir ÍSK króna. Ferð skips-
ins er nú heitið til Grænlands og
Bandaríkjanna.