Morgunblaðið - 13.08.1997, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 13. ÁGÚST 1997
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/UG
NOKKRIR þingmenn nærsvæðanefndarinnar, sem hafa málefni barna á sinni könnu, heimsóttu þetta barnaheimili í Apatíti. Þar eru
vistuð um 100 böm, flest heilasköðuð, hvaðanæva úr Rússlandi. Þau yngstu era nokkurra mánaða gömul, þau elstu fimm ára. Sum
barnanna verða væntanlega ættleidd en foreldrarair hafa flestir látið börain frá sér vegna bágs fjárhags, þeim er ómögulegt að sinna þeim.
Mengnð
o g sofandi
fegurð-
ardís
Vandinn sem við blasir á Kólaskaga vírðist
nær óyfírstíganlegur. Efnahagurinn og um-
hverfísmálin í rúst, almenningur uppgefínn á
baslinu og þingmennimir tala um „erfíðleikau
án þess að fara rækilega í saumana á því í
hveiju þeir felast. Urður Gunnarsdóttir
slóst í för með norrænum þingmönnum til
Múrmansk þar sem þeir kynntu sér ástandið.
VANDAMÁLIN á Kóla-
skaga eru yfirþyrmandi,
geysileg mengun af völd-
um ýmiss konar málm-
vinnslu, mengun vegna geislavirks
úrgangs, fjárhagur rússneska ríkis-
ins og fyrirtækja ákaflega bágborinn
og fjöldi fólks lifir undir fátækt-
armörkum. En möguleikarnir á
svæðinu eru einnig miklir, þar eru
mikil auðæfi í jörðu og möguleikar
í námavinnslu og þar er fögur nátt-
úra og dýralíf þegar skelfílegri
menguninni í kringum borgirnar
sleppir. Nærsvæðanefnd Norður-
landaráðs, sem veitt hefur mikið fé
til uppbyggingar, m.a. í Eystrasalts-
ríkjunum, Kaliníngrad og Karelíu-
héraði í Rússlandi, var nýlega á ferð
í Múrmansk-héraði til að kanna að-
stæður þar en í kjölfar þess verður
metið hvernig aðstoð ráðsins við
svæðið verður háttað. Sturla Böð-
varsson, þingmaður Sjálfstæðis-
flokks, á sæti í nefndinni.
Eftir hrun Sovétríkjanna hugsuðu
ýmis fyrirtæki á Vesturlöndum sér
gott til glóðarinnar þegar viðskipti
við Rússa voru annars vegar. Á
Kólaskaga eru ummerki vestrænna
fjárfesta hins vegar lítt sýnileg, í
Múrmansk eru það einna helst Norð-
menn sem hafa komið sér fyrir.
Statoil-bensínstöð þar sem fínustu
frúrnar í borginni fá sér ijómaís;
norskt kex og súkkulaði í hillum og
aflóga strætisvagn kyrfílega merkt-
ur Tromso minna á grannann í
vestri. Hins vegar er hin sovéska
fortíð greinileg, víða sést í félaga
Lenín og hamarinn og sigðin prýða
hús.
Sá sem ekki tekur áhættu,
drekkur ekki kampavín
Hannele Pokka, landstjóri annars
nágranna Kólaskagans, Lapplands,
segir ekki mikinn kraft í Rússlands-
viðskiptunum og að ekki sé sami
efnahagslegur ágóði af viðskiptun-
um og Finnar og aðrar þjóðir hafí
vænst. En flest fyrirtækin sem hafi
hafið viðskipti við Rússa á Kóla-
skaga starfi þar enn og einhvers
staðar verði að byija.
Pavel A. Sasjinov, forseti héraðs-
þingsins í Múrmansk, ypptir öxlum
þegar hann er spurður hvort erfitt
Morgunblaðið/UG
STURLA Böðvarsson við höfuðstöðvar Atomflot í Múr-
mansk, sem rekur átta kjarnorkuknúna ísbijóta.
Viðskipti fremur
en bein framlög
ÞINGMENN nærsvæðanefnd-
ar Norðurlandaráðs áttu
nokkra fundi með fulltrúum
þingsins í Múrmansk og emb-
ættismönnum, kynntu sér
námavinnslu, aðstæður fatl-
aðra barna og skoðuðu kjarn-
orkuknúinn ísbrjót, en um-
hverfismál voru ofarlega á
baugi í viðræðum þingmann-
anna við Rússa. Sturla Böð-
varsson, sem situr í nærsvæða-
nefndinni sem einn fulltrúa
hægriflokkanna, segir hana
ekki hafa komist að ákveðinni
niðurstöðu, enda hafi það ekki
verið ætlunin, heldur að kynna
sér stöðu mála á Kólaskaga.
Nærsvæðanefndin mun svo
eiga fund á næstunni, þar sem
rætt verður hvernig aðstoð
hennar við Múrmansk-hérað
verður háttað.
„Eg tel að það verði að at-
huga vel hvað sé líklegast til
að bera árangur og hvernig
beri að styðja uppbyggingu á
svæðinu. Það veldur mér
áhyggjum að stjórnmála-
mennirnir virtust hafa annan
skilning á stöðu mála en til
dæmis vísindamennirnir, sem
voru ómyrkir í máli um
ástandið í umhverfismálum.
Ég tel að það þurfi að hugsa
þetta upp á nýtt og leggja
áherslu á að samskiptin séu á
viðskiptagrundvelli fremur
en að um bein framlög sé að
ræða. Slíkt er hreinlega var-
hugavert. Ég vil þó ekki full-
yrða neitt um hvort að spill-
ing sé mikil í sljórnkerfinu
og viðskiptalífinu en það var
vissulega mörgum þingmann-
inum ofarlega í huga.“
Sturla segir það hafa vakið
athygli sína hversu miklar
auðlindir séu á svæðinu og
hversu mikla möguleika íbúar
þess hafi ef rétt sé haldið á
málum. Hins vegar hafi hann
ekki gert sér fyllilega grein
fyrir því hversu mikil og út-
breidd mengunin hafi verið í
kringum námaborgirnar.
sé að eiga viðskipti í Rússiandi, seg-
ir svo ekki vera en dýrt sé að koma
sér inn á rússneska markaðinn og-
fyrirtæki verði að eiga samstarf um
slíka markaðssókn. „Norðmennirnir
hafa skilið þetta og eru þegar komn-
ir. Eg minni á rússneska máltækið
að „sá sem hættir ekki á neitt,
drekkur ekki kampavín."
Vatnsorka í stað kjarnorku
Engum dylst hversu þröngur fjár-
hagur almennings og yfirvalda er í
Múrmansk, og hve mörg og stór
vandamál þeir sem þar vilja taka til
hendinni verða að takast á við, hvort
heldur er í viðskiptum eða með
beinni aðstoð. En umhverfismálin
reyndust hinum norrænu gestum
efst í huga og þeim voru kynntar
fjölmargar áætlanir til úrbóta, þótt
hluti þeirra virtist byggjast á mikilli
bjartsýni.
Ein umfangsmesta áætlunin
hljóðar upp á að loka flestum kjarna-
kljúfum á Múrmansksvæðinu fyrir
árið 2010 og að byggja þess í stað
risastórt vatnsorkuver, Kólaverið,
sem reiknað er með að verði um tíu
ár í byggingu, að sögn Anatólí Mal-
íníns, aðstoðarhéraðsstjóra Múr-
mansksvæðisins. Vonast stjórnvöld
til þess að erlend ríki muni taka þátt
í kostnaði við byggingu versins.
Kostnaður er áætlaður um 20-24
milljarðar daþa, 1.450-1.800 millj-
arðar ísl. kr. Áður höfðu verið gerð-
ar tilraunir með vindorku, sem
gengu ekki, svo og tilraunir með að
virkja sjávarföll, sem umhverfissér-
fræðingar voru mótfallnir.
Þingforsetinn Sasjínov nefndi
ennfremur á fundi með norrænum
þingmönnum og blaðamönnum, að
uppi væru áætlanir um að koma
fljótandi kjarnorkuúrgangi fyrir á
Novaja Semlja-eyju og ætti það verk
að heíjast á næsta ári. Til stæði að
eiga samvinnu við Frakka um málið
en að enn hefði ekkert verið ákveðið
um það.
Fram hefur hins vegar komið að
Norðmenn og fleiri nágrannar Rússa
hafa litla trú á því að af þessu verði,
vegna hins gífurlega kostnaðar sem
því fylgi að byggja slíka geymslu-
staði. Hefur Siri Bjelke, aðstoðarut-
anríkisráðherra Noregs, lýst því yfír
að hún sé fremur fylgjandi því að
geislavirkur úrgangur verði enn um
sinn geymdur á Kólaskaga, sem er
við norsku landamærin.
Rekinn á staðnum?
Á fundi með þingmönnum nær-
svæðanefndarinnar varð óvænt
uppákoma er Ivan Visjnakov, for-
maður umhverfismálanefndar
Múrmansk-héraðs, hóf að ræða
verstu umhverfisvandamálin og til-
kynnti um brýn verkefni til úrbóta
í umhverfísmálum, alls 170. Malínín
aðstoðarhéraðsstjóri brást hinn
versti við, sagði Visjnakov fyrsta
umhverfisvandann sem þyrfti að
leysa með því að víkja honum úr
starfi. Ekki var hægt að skilja málið
öðru vísi en maðurinn hefði verið
rekinn á staðnum en þegar sænskur
þingmaður mótmælti þessum vinnu-
brögðum, tók Malínín orð sín aftur
og sagði: „Slakið á. Við björgum
okkur."
Spilin á borðið
Þingforsetinn Sasjínov segir um-
hverfismálin hafa verið í skelfilegum
ólestri fram á áttunda áratuginn,
bókstaflega öllu hafi verið dembt í
haf og vötn. Nú horfí þetta til batn-
aðar en þau verði vandamál í einn
til tvo áratugi til viðbótar því enn
eigi eftir að úrelda töluvert af kjarn-
orkukafbátum. „Margir telja að við
reynum að fela eitthvað en það er
ekki rétt. Við höfum lagt öll spilin
á borðið. Og bráðum munu Banda-
ríkjamenn eiga við sama vandamál
að stríða. Það er ekki létt verk að
takast á við hinn mikla uppsafnaða
vanda, hvort heldur er í umhverfís-
málum eða efnahagsmálum. Og
hjálpin sem við fáum er ekki alltaf
beysin; amerískt fyrirtæki ætlaði að
senda hingað gamalt drasl til skipa-
smíðastöðvar hér. Við bönnuðum
innflutninginn og þá var sendur
hingað nýr búnaður."
Alþjóðlegt vandamál
Fulltrúar dúmunnar í Múrmansk
gengust vissulega við því að um-