Morgunblaðið - 17.08.1997, Page 12

12 SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1997
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
kvæði hafa haldið fast við þá vest-
rænu lýðræðishefð senV þeir tóku
í arf frá Bretum. Munu þeir vera
eina nýlenduþjóðin, þeirra sem
hlutu sjálfstæði uppúr seinni
heimsstyijöld, sem óslitið hefur
búið við lýðræði. Þetta er þeim
mun merkilegra sem Indveijar eru
sundurleitari innbyrðis, bæði að
því er varðar trúflokka, þjóðflokka
og tungur, en nokkur þjóð önnur
sem mér er kunnugt um. Á Ind-
landi eru til dæmis 14 sjálfstæð
tungumál sem öll eru opinber,
hvert í sínu fylki, og hafa hvert
sitt sérstaka letur. Þarvið bætast
225 mállýskur, sem margar hverj-
ar eru sjálfstæðar tungur.
Fýlkin fjórtán njóta mikils sjálf-
stæðis, eru til dæmis nær einráð
um skólamál, íjármál, dómsmál og
verklegar framkvæmdir, hafa eigin
þing og fylkisstjórnir. Fyrirkomu-
lagið er svipað og tíðkast í Banda-
ríkjunum, Þýskalandi og víðar.
Lengstaf réð Þjóðþingsflokkurinn,
stofnaður árið 1885, lögum og lof-
um í fiestum fylkjanna, enda átti
hann drýgstan þátt í sjálfstæðis-
baráttu Indveija og hafði á að
skipa öllum helstu stjórnmála-
mönnum landsins. Afskipti Ma-
hatma Gandhis af stjórnmálum
efldu mjög gengi flokksins, enda
varð Gandhí snemma sameihingar-
tákn þjóðarinnar. Gandhí útnefndi
Nehru andlegan og pólitískan arf-
taka sinn. Styrkti það mjög stöðu
Nehrus, endaþótt hann væri orðinn
formlegur leiðtogi Þjóðþings-
flokksins löngu áðuren en Gandhí
var myrtur árið 1948. Var það
Indlandi mikil blessun hversu
öflugur Þjóðþingsflokkurinn var
og hve snjall leiðtoginn var. En
víðtækum völdum flokksins fylgdi
vaxandi spilling. Þingmenn hans
urðu værukærir, mútuþægir og at-
hafnalitlir. Nehru barðist gegn spill-
ingunni með oddi og egg, en hafði
í mörgu að snúast og var tekinn
að reskjast, þannig að viðleitni hans
bar takmarkaðan árangur.
Þjóðþingsflokkurinn hafði mik-
inn meirihluta þjóðarinnar bakvið
sig, en í reynd var það einn maður
sem stjórnaði ríkinu og hafði örlög
þess í hendi sér fyrstu 17 árin.
Nehru var nokkurskonar þjóðkjör-
inn einvaldur að hætti Períklesar
í Aþenu forðum. Þráttfyrir háan
aldur hafði hann allt frammí andl-
átið ótrúlegt starfsþrek og bjó yfir
því sérkennilega náðai’valdi sem
laðaði alþýðu manna til hans. Ég
var eittsinn viðstaddur þegar hann
talaði til 20.000 manna í Bombay.
Fólkið kom til að vera í návist hins
mikla manns og horfa á hann. Mér
er til efs að meiren fjórðungur
mannfjöldans hafi fylgst með því
sem hann var að segja. Þetta var
eitt þeirra sérkenna Indveija sem
ég varð oftlega var við. Þeir höfðu
(og hafa) einskonar trúarlega af-
stöðu til leiðtoganna. Það nægði
að vera í návist þeirra til að draga
til sín blessun þeirra og andlegan
kraft.Mér var tjáð af erlendum
sendimanni í Nýju Delhi, að þegar
Nehru skryppi úr borginni væri
stjórnkerfið lamað: enginn gæti
eða þyrði að gera neitt að honum
fjarstöddum.
Eftir fráfall Nerhus í
maí 1964 hefur gengið á
ýmsu í indverskum stjórn-
málum. Tvisvar háðu Ind-
veijar stríð við Pakistan
útaf Kasmír, fyrst á árun-
um 1947-49 og síðan árið
1965. Ári síðar var dóttir
Nehrus, Indíra Gandhí
(Gandhí maður hennar var
óskyldur heimsfrægum
nafna sínum) forsætisráð-
herra Indlands og átti sinn
þátt í aðstoð Indveija við
Austur-Pakistan árið 1971
sem leiddi til þess að stofn-
að var ríkið Bangladesh.
Indíra varð mjög illa þokk-
uð fyrir bráðabirgðalög
sem hún lét setja 1975 og
takmarkaði tjáningarfrelsi
í landinu. Tapaði flokkur
hennar þingkosningum
1977, en vann þær glæsi-
lega árið 1980. Fjórum
árum síðar var hún myrt
af lífvörðum sínum, en við
völdum tók sonur hennar,
Radsjív Gandhí, sem hlaut
sömu örlög og móðirin árið
1991. Á síðasta ári beið
Þjóðþingsflokkurinn lægra
hlut í alríkiskosningum,
hafði verið við völd óslitið
að undanteknum þremur
árum. Á liðnu ári hafa fjór-
ar ríkisstjórnir setið á
valdastóli.
Það sem einkum vekur
athygli þegar horft er á
úðumskrúð þjóðlífs á Ind-
landi er einingin sem
greina má bakvið lygilega
fjölbreytnina. Landið hefur
alla tíð verið menningarleg
heild. Það má fyrst og
fremst rekja til trúar-
bragða og féiagslegra
stofnana hindúa sem frá
ómunatíð hafa átt sterk
ítök um gervallt hið víð-
lenda ríki. Hátíðir þeirra
og helgisiðir höfðu öðlast
fast form fyrir daga Búdd-
ha og réttarkerfið var
skráð með kerfisbundnum hætti
fyrir daga Krists. Fyrir bragðið
reyndist Indveijum auðvelt að veita
viðnám menningaráhrifum fjöl-
margra innrásarþjóða eða samlaga
þau eigin menningu.
Helgir staðir voru og eru legíó
um allt Indland. Ein æðsta skylda
trúrækinna hindúa er talin vera
að heimsækja þessa staði að
minnstakosti einusinni á ævinni.
Af þeim sökum er nálega stöðugur
straumur pílagríma úr einu lands-
horni í annað - þrásinnis mörg
hundruð kílómetra vegalengdir.
SIGURÐUR A.
Magnússon hitt-
ir ieiðtoga Ind-
verja, Pandit
Nehru, í fyrstu
ferð sinni til
Indlands haust-
ið 1960.
MAHATMA
Gandhi varð
snemma sam-
einingartákn
Indverja og út-
nefndi Nehru
andlegan og
pólitískan arf-
taka sinn.
ÞEGAR ég kom fyrst til
Indlands haustið 1960,
þrettán árum eftir
endurheimt sjálfstæðis,
voru Indveijar rúmar 400 milljónir
og fátt sem benti til að þetta næst-
fjölmennasta ríki veraldar mundi
ráða frammúr vandamálum
óstöðvandi fólksfjölgunar og ólýs-
anlegrar örbirgðar þorra lands-
manna. Ég kom þangað aftur
haustið 1970 og tvisvar árið 1988
og þóttist í öll skiptin greina um-
talsverðar breytingar til batn-
aðar, þó átakanleg eymdin blasti
hvarvetna við augum. Nú eru Ind-
veijar orðnir 950 milljónir og tald-
ir munu verða fjölmennari en Kín-
veijar árið 2035. Eftir sem áður
mun þriðjungur jarðarbúa byggja
Indland og Kína.
Þó Indveijum hafi fjölgað um
550 milljónir á tæpum fjórum ára-
tugum (þeim fjölgar nú um milljón
á mánuði) bendir ýmislegt til að
þeir séu að rétta úr kútnum. Að
sönnu hefur gengið treglega að
breyta ævagömlu kerfi erfðastétta
pg jafna gífurlegan lífskjaramun.
í grófum dráttum má skipta lands-
mönnum í þijá misstóra hópa: 10%
eru auðmenn, 30% miðstéttarfólk
og 60% fátæklingar, athvarfslaus-
ir, atvinnulausir og landlausir.
52,5% landsmanna lifa undir
alþjóðlegum fátæktarmörk-
um (daglegar tekjur um 50
krónur), og einn læknir er á
hveija 2211 íbúa (bama-
dauði er 71,1%). Rétt rúmur
helmingur Indveija er læs
og einn sími á hveija 112
íbúa. Á hinn bóginn er hag-
vöxtur í ár nálega 7%. Á
árunum 1990-95 tífölduðust
erlendar fjárfestingar. Síðan
1991 hefur útflutningur á
hugbúnaði rúmlega fimm-
faldast. Þó ótrúlegt megi
virðast, sjá bjartsýnir sér-
fræðingar fyrir sér að árið
2020 verði Indland orðið
fjórða mesta efnahagsveldi
veraldar (næst á eftir Kína,
Bandaríkjunum og Japan).
Afdrifarík vatnaskil
Vatnaskilin sem urðu á
miðnætti 15da ágúst 1947,
þegar Indverjar heimtu sjálf-
stæði úr höndum Breta,
höfðu í för með sér skelfileg-
ar hörmungar. Þá hafði leið-
togi múslíma og fyrrverandi
foringi Þjóðþingsflokksins,
Muhammad Ali Jinnah,
heimtað að landinu yrði skipt
í ríki hindúa og múslíma.
Þjóðþingsflokkurinn með
Mahatma Gandhí og Pandít
Nehru í broddi fylkingar
barðist gegn þeirri hugmynd,
en Bretar létu undan Jinnah
með þeim afleiðingum að
myndað var sérstakt ríki
múslíma, Pakistan, á þann
afarfrumlega hátt að skornar
voru tvær sneiðar af landinu,
önnur vestast, hin austast,
en milli þeirra lá rúmlega
tvöþúsund kílómetra breitt
indverskt landsvæði.
Pakistan var frá öndverðu
bæði landfræðilegt og sögu-
legt viðundur, með því allar
forsendur þess voru rangar,
enda kom á daginn að óger-
legt var að halda ríkinu sam-
an nema með harðsvíruðu
einræði. Það dugði þó ekki
nema tæpan aldarfjórðung. Eftir
mannskæða borgarastyijöld 1971
(hálf milljón manna týndi lífi) sleit
austurhlutinn öll tengsl við vestur-
hlutann og myndaði sjálfstætt ríki,
Bangladesh, sem áður var Austur-
Pakistan og þaráundan Austur-
Bengal. Þetta ríki hefur átt tiltölu-
lega vinsamleg samskipti við Ind-
land.
Skýringin á erfiðri sambúð Ind-
lands og Pakistans er meðal ann-
ars sú, að í rauninni er um að
ræða eina þjóð sem hlutuð hefur
verið sundur með fáránlegum
Risinn
rumskar
Indveijar og Pakistanir fagna þessa dagana
hálfrar aldar afmæli sjálfstæðis þjóðanna
sem báðar eiga þó sömu rætur. Fáir íslend-
ingar þekkja betur til Indlands og samtíma-
sögu þess heldur en Sigurður A.
Magnússon. Að beiðni Morgunblaðsins
rifjar hann hér um kynni sín af landinu,
þjóðunum tveimur sem það byggja
og þróuninni undanfama áratugi.
hætti. Alkurma er að borgarastyij-
aldir eru að jafnaði grimmilegustu
styijaldir sem sögur fara af. Blóðs-
úthellingarnar sem áttu sér stað í
tengslum við skiptingu Indlands
voru einhver hryllilegasti kafli í
sögu landsins. Við hann bættust
síðan hatramar og langvinnar deil-
ur um yfirráð yfir Kasmír.
í sambandi við skiptingu Ind-
lands árið 1947 er vert að minnast
þess að ríflega 40 milljónir músl-
íma kusu að vera um kyrrt á Ind-
landi, enda hafa þeir tekið virkan
og þróttmikinn þátt í stjórn lands-
ins og meðal annars verið í fylk-
ingarbrjósti í menntamálum. Ind-
land var frá öndverðu veraldlegt
ríki þarsem fullt trúfrelsi ríkir og
allir trúflokkar njóta sömu rétt-
inda. Pakistan og Bangladesh eru
hinsvegar trúarleg ríki múslíma
og hafa lengstaf lotið einræðis-
stjórnum.
Sundurleitt þjóðríki
Útaf fyrir sig er það merkilegt
umhugsunarefni og ber Indveijum
fagurt vitni, að þeir skuli þráttfyr-
ir margháttuð innri og ytri vand-
I
I
I