Morgunblaðið - 17.08.1997, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1997 13
ERLENT
Þetta hefur hrist saman fólk úr
fjarlægum landshlutum og léð
menningu landsmanna ákveðinn
heildarsvip. Tilkoma íslams á 13du
öld hafði mjög óverulegar breyt-
ingar í för með sér að þessu leyti.
íslamskir valdhafar í landinu norð-
anverðu voru yfirleitt umburðar-
lyndir og leyfðu flestir þegnunum
að iðka hefðbundnar trúarathafnir.
Á hinn bóginn er augljóst að hindú-
asiður og íslam urðu fyrir margvís-
legum gagnkvæmum áhrifum -
umburðarlyndi hindúa hafði áhrif
á múslíma og eir.gyðistrú múslíma
vakti áhuga margra hindúa. Þann-
ig má segja að hinir herskáu sík-
har, sem mjög hafa komið við sögu
Norður-Indlands, hafi orðið til fyr-
ir áhrif frá íslam, þó þeir yrðu síð-
armeir skæðustu andstæðingar
múslíma.
Umskipti í uppsiglingu?
Með nokkrum rétti má hafa fyr-
ir satt að Indland samtímans sé
afkvæmi Breta. Fyrir innrás þeirra
var landið samsafn smáríkja. Ind-
land laut aldrei í heild einni stjórn
áðuren Bretar komu til sögunnar,
þó stór hluti þess væri á ýmsum
skeiðum undir sama konungi. Inn-
byrðis sundrung Indveija auðveld-
aði Bretum töku landsins. Fyrir
komu þeirra var fá-
tækt ekki tiltakanleg
og horfellir óþekktur.
Fáar þjóðir munu
hafa verið mergsogn-
ar til jafns við Ind-
veija, enda mála
sannast að vegur og
veldi breska heims-
veldisins grundvallað-
ist að verulegu leyti á
þeim ævintýralega
auði sem reyttur var
af Indveijum meðan
þeir lifðu einatt sjálfir
á sultarbarmi og tort-
ímdust annað veifið í
hallærum svo milljón-
um skipti. Að þessari
ömurlegu arfleifð býr
þjóðin enn ásamt
mannskemmandi
skriffinnskubákni
sem Bretar innleiddu
og mjög hefur staðið
hverskyns framförum
fyrir þrifum.
En nú eru semsagt
boðuð gertæk um-
skipti og mikill hugur
í Indveijum að gera
bragarbót eftir 50 ára
seinagang. Ef það
lánast má vel tala um
eitt af undrum aldar-
innar, því við ramman
reip er að draga þar-
sem eru ævafornar
hefðir og inngróinn
hugsunarháttur. Þar
koma einkum við sögu þrír rót-
fastir þættir: erfðastéttakerfið,
sameiginlega fjölskyldan og réttar-
kerfið.
Þrír erfiðir tálmar
Erfðastéttakerfið er ákaflega
flókið fyrirbæri. Það hefur skipt
samfélagi hindúa í fjórar skýrt
aðgreindar stéttir: brahmína
(presta og lærdómsmenn), ksjatrýa
(hermenn og embættismenn), va-
ísýa (kaupmenn) og súdra (bænd-
ur, þý og verkalýð). í fjórðu stétt-
inni eru einkum frumbyggjar
landsins, dravídar. Hver þessara
stétta greinist innbyrðis í þrengri
hópa sem hafa ekkert samneyti
hver við annan, og skipta stéttir
hindúa því í reynd þúsundum. Þrepi
lægra en ofangreindar stéttir eru
stéttleysingjar, paría, sem til
skamms tíma máttu tæplega koma
í námunda við annað fólk. Þeir eru
ríflega 300 milljónir talsins og
njóta að lögum jafnréttis við aðra,
en reyndin er einatt öll önnur. Af
eðlilegum ástæðum hafa milljónir
stéttleysingja gengið íslam á hönd.
Þó erfðastéttakerfið væri bannað
með lögum fyrir 50 árum, er það
enn virkt á fjölmörgum sviðum
þjóðlífsins, enda hafa breytingar á
indversku samfélagi einatt verið
ákaflega hægfara.
Uppistaðan í félagslífí hindúa
er sameiginlega íjölskyldan, sem
er nokkurskonar samyrkjubúskap-
ur eða spamaðarkerfi undir
ströngum aga heimilisföðurins. í
sameiginlegri fjölskyldu eru oft-
lega tuttugu og allt uppí fimmtíu
meðlimir: afinn og amman, faðir-
inn og móðirin, synirnir og konur
þeirra og böm, ógiftar dætur,
frændur og frænkur og loks ekkj-
ur. Afinn eða elsti karlmaður írjöl-
skyldunnar er allsráðandi. Sonur
hans eða synir erfa hann; ekkjan
fær ekkert né heldur dætumar,
að öðra leyti en því að þeim er séð
fyrir heimanmundi, sem er for-
senda fyrir hjónabandi. Vissulega
stuðlar kerfið að öflugum félag-
sanda, þegar allt leikur í lyndi, en
ein afleiðing þess útá landsbyggð-
inni, þarsem 74% þjóðarinnar búa,
er sú að allir synir hafa sama erfða-
rétt, þannig að með hveijum nýjum
ættlið verður minna jarðnæði til
skiptanna.
Réttarkerfið er flókið samkrull
réttinda og skyldukvaða sem á
rætur í fornum textum og
ævagömlum hefðum. Það er ákaf-
lega fornfálegt og fjandsamlegt
konum, sem til skamms tíma nutu
nálega engra réttinda og voru full-
komlega háðar karlmönnum. Þetta
er þeim mun furðulegra sem konur
hafa látið talsvert að sér kveða í
indverskum stjórnmálum. Sam-
kvæmt lögum frá 1952 eiga dætur
sama rétt til arfs og synir og kon-
um gert heimilt að gifast aftur,
en mjög fáar konur hafa fæit sér
í nyt þessar skýlausu lagaheimild-
ir. Ævagamlar hefðir og hugsunar-
háttur eru sá Þrándur í Götu sem
torveldast er að ryðja úr vegi.
Kúvending
Þjóðþingsflokkurinn var í orði
kveðnu sósíalistaflokkur. Hann
beitti sér fyrir margháttuðum rík-
is- og bæjarrekstri, almannatrygg-
ingum og félagslegum umbótum,
en í röðum hans voru líka hrein-
ræktaðir kapítalistar. Nehru réð í
öndverðu mestu um stefnu flokks-
ins í efnahags- og atvinnumálum
og reyndi að koma á takmörkuðum
áætlunarbúskap. Fyrstu þrjá ára-
tugina var árlegur hagvöxtur ein-
ungis 3,4% og meðaltekjur á mann
meðal þeirra lægstu í heimi. Eiað-
síður var Indland kjarnorkuveldi,
sendi gervitungl útí geiminn, fram-
leiddi eigin stál, byggði eigin her-
skip og flugflota. Indveijar stóðu
framarlega í þungaiðnaði og tóku
að sér viðamikil verkefni í öðrum
löndum. Framfarir í landbúnaði
vora líka athyglisverðar.
Samt vora erlendar skuldir í lág-
marki miðað við önnur þróunar-
lönd. Um miðjan síðasta áratug
skuldaði Brasiiía 90 milljarða doll-
ara, Mexíkó 80 milljarða og Arg-
entína 45 milljarða, en næstfjöl-
mennasta ríki heims einungis 19
milljarða. Á sama tíma var Indland
eitt örfárra þróunarríkja sem fluttu
inn olíu og ekki glímdu við óhag-
stæðan viðskiptajöfnuð. Meginor-
sök þess var einföld: Indveijar
notuðu innlent sparifé til^að fjár-
magna iðnvæðinguna. Erlend lán
námu einungis 6%. Sú stefna Ind-
veija að leitast við að vera sjálfum
sér nægir var í æpandi mótsögn
við þá tísku annarra þróunarríkja
á sjöunda og áttunda áratug að
stofna til erlendra skulda með at-
beina Alþjóðabankans og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins.
Indveijar lögðu áherslu á hæg-
fara þróun með það fyrir augum
að koma á fjölþættu framleiðslu-
kerfí sem fullnægt gæti þörfum
iðnaðarþjóðfélags.
Fyrir þeim var jafn-
mikilvægt hvað væri
framleitt og af hveij-
um einsog hve mikið
væri framleitt. Þeir
vildu forðast að verða
háðir innflutningi og
lögðu megináherslu á
þungaiðnað, sem að
sjálfsögðu var ekki
nærri eins arðbær og
víðtækari iðnvæðing.
Þetta leiddi til hárra
verndartolla á er-
lendan innflutning og
dró mjög úr erlendri
fjárfestingu.
Þessar áherslur
leiddu til þess að ár-
legur hagvöxtur nam
einungis 3,6% á áran-
um 1950-76 og inn-
lendir framleiðendur
gerðust værakærir í
skjóli verndartolla. Á
hinn bóginn var fyrir
hendi iðnaður sem
framleitt gat nálega
allt sem landsmenn
þörfnuðust og var í
stakk búinn til að
mæta nýjum þörfum.
Með grænu bylting-
unni um miðjan átt-
unda áratug urðu
Indveijar líka sjálfum
sér nægir í matvæla-
framleiðslu. Allt varð
þetta til þess að gera
Indland ónæmt fyrir alþjóðlegum
sveiflum í efnahagslífí heimsins ein-
sog þeim sem nálega riðu Brasilíu
og Júgóslavíu að fullu í byijun
níunda áratugar.
Árið 1991 hófst nýr kafli í efna-
hagssögu Indlands, þegar ríkis-
stjórnin ákvað að taka stórlán er-
lendis til að halda þjóðarskútunni á
floti. Þegar gjaldeyrissjóðir ríkisins
vora komnir niðrí einn milljarð doll-
ara, heimtuðu alþjóðlegir lánar-
drottnar róttækar endurbætur á
efnahagskerfi og ijárlagagerð. Þær
hefði að líkindum mátt gera með
smávægilegum lagfæringum, en
þeir Narasimha Rao forsætisráð-
herra og Manmohan Singh fjár-
málaráðherra afréðu að kúvenda
og taka upp nýja stefnu í efnahags-
málum. Skriffínnskubáknið var að
verulegu leyti afnumið, skattalög
einfölduð, ríkisreknum fyrirtækjum
stórfækkað, eiiendir fjárfestar
boðnir velkomnir og tollar lækkaðir.
Hveiju þessar og aðrar aðgerðir
í efnahagsmálum fá áorkað er enn
óráðin gáta, en margt bendir til
þess að indverski risinn sé að
ramska og muni láta veralega að
sér kveða á næstu öld.
PAKISTANIR fagna sjálfstæðisafmælinu. Á veggskilt-
inu í baksýn má sjá leiðtoga múslíma, Muhammad Ali
Jinnah, sem krafðist þess að landinu yrði skipt í ríki
hindúa og múslíma.
200 VIÐBOTARSÆTI
Á TILBOÐSVERÐI

"Mmtudaga os
október

á kr.
19.990
Flug og hótel
24.990 kr.
London - vinsælasta borg Evrópu
Londonarferðir Heimsferða hafa fengið ótrúlegar undirtektir og
hundruðir sæta hafa nú selst til þessarar vinsælustu borgar
Evrópu. Nú eru fyrstu ferðimar að seljast upp, enda höfum við
aldrei boðið jafn ótrúlega hagstæð kjör og nú í vetur með beinu
flugi okkar til mestu heimsborgar Evrópu. Glæsilegt úrval
gististaða í boði, spennandi kynnisferðir, besta verslunarborg
Evrópu og íslenskir fararstjórar Heimsferða tryggja þér
ánægjulega dvöl í heimsborginni sem á þriðja þúsund íslendinga
heimsóttu á vegum Heimsferða síðasta vetur.
Bókaðu strax og tryggðu þér tilboðsverðið.
Verðfrákr. 19.990
Flugsæti til London með flugvallasköttum,
flug frá mánudegi til fimmtudags ef bókað
er fyrir 1. september.
Verðfrákr. 24.990]
M.v. 2 í herbergi, Crofton Hotel, 3 nætur.
brottför á mánudögum, ef bókað er fyrir
1. september.
Frábært að
versfa
ffnnur Þú jafn
nt;u'egt úrval og?
hLr°n- Alltml"l
™s°giar<)arog
var borgin kosin sú
édyrasta í Evrópu af
Er°Pusambandinu.f
H El IMSFERf )IRl
(j 1 ^mmmmmmmz'
Austurstræti 17,2. hæð • Sími 562 4600