Morgunblaðið - 17.08.1997, Side 32

32 SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GRÍMUR SKÚLASON
NORÐDAHL OGRAGNHEIÐUR
GUÐRÚN JÓNSDÓTTIR
+ Grímur Skúlason
Norðdahl fæddist á
Úlfarsfelli í Mosfellssveit
18. mars 1909. Hann iést
8. ágúst síðastliðinn á
Landspítalanum. Foreldr-
ar hans voru Skúli
Norðdahl, f. 18.3. 1870, d.
6.8.,1934, vegaverkstjóri
og bóndi á Úlfarsfelli, og
kona hans Guðbjörg Guð-
mundsdóttir frá Miðdal, f.
2.11. 1874, d. 1941. Systk-
ini Grims: Haraldur, f.
24.9. 1897, d. 24.1. 1993,
Lára, f. 26.7. 1899, d.
14.10. 1976, Kjartan f.
24.4. 1902 d. 14.1. 1982,
Guðmundur, f. 27.6. 1904,
d. 17.11. 1918, Rannveig Ásdís,
f. 11.4. 1906, d. 20.2. 1908, Guð-
rún Ásdís, f. 2.3. 1911, d. 3.3.
1968, Úlfar, f. 14.2. 1916. Upp-
eldissystkini: Guðrún Elliða-
dóttir, f. 2.11. 1910, d. 17.10.
1993, Fjóla Bjarnadóttir, Jó-
hannes Júlíusson. Grímur
kvæntist 18.3. 1949 Ragnheiði
Guðrúnu Guðjónsdóttur, f. 7.10.
Mig langar að kveðja tengdaföður
minn með nokkrum fátæklegum lín-
um og þakka honum þrjátíu ára
samfylgd. Grímur var ákaflega heil-
steyptur maður og það var í honum
aðdáunarverð blanda af eldmóði og
réttlætiskennd, en einnig góðvild og
rósemi. Hann var kominn fast að
sextugu, þegar ég kynntist honum
fyrst og þótti mér undravert að hann
hljóp um öll fjöll eins og unglamb.
Grímur var sterklega vaxinn, mynd-
arlegur á velli og hafði gott hand-
tak. Búskapur var erfiður á þessum
árum, en Grímur tók slíku með jafn-
aðargeði. Hann gerði sér held ég
aldrei mikla rellu yfir svokölluðum
veraldlegum gæðum, þó hann væri
reglumaður í fjármálum sem öðru
og skuldaði engum neitt. Það er
vissulega margs að minnast. Ég tók
t.d. fljótt eftir hve góður og um-
hyggjusamur hann var konu sinni,
sem oft var rúmföst vegna veikinda.
Sömu umhyggju hefur Grímur nú
notið frá Skúla syni sínum undanfar-
in ár eftir að sjúkdómur dró úr þreki
hans. Börn hændust að Grími og
•voru mín börn þar engin undantekn-
ing. Sérstök ástæða er til að þakka
ánægjulega ferð, sem við áttum öll
saman til Englands á slóðir Hróa
hattar sumarið 1987.
Grímur var vel hagorður og naut
þess að gera vísur þegar honum
fannst við eiga. Þau ’njónin áttu
bæði þessa náðargáfu og liggur eft-
ir þau töluvert af vísum og kvæðum.
Falleg afmælisvísa frá Rögnu
tengdamóður minni til Gríms lýsir
honum vel: Ég þarf ekki að óska
þér gæfu né gengis, þú ert gleðinn-
ar sonur og hamingjubarn. Þér er
sama, hvort það er sól eða myrkur,
sumargræn jörð eða hjam.
Grímur aðhylltist hugsjónir ung-
mennafélagshreyfíngarinnar og
þjóðfélag jafnréttis og bræðralags.
Enda þótt okkur breyskum mönnum
veitist erfítt að skapa slíkt samfélag
hér á jörð, veit ég að allir eru jafnir
þar sem Grímur er nú og ég sé hann
fyrir mér á iðgrænu engi að kenna
mönnum sniðglímu á lofti. Hvíl þú
í friði kæri tengdapabbi.
Daníel Þórarinsson.
Mig langar í fáum orðum að minn-
ast Gríms tengdaföður míns. Ég
kynntist honum fyrir tólf árum og
'sýndi hann mér hlýhug frá fyrstu
tíð. Hef ég því margs góðs að minn-
ast.
Grímur var um margt sérstakur
maður. Hann var fróður, hafði mjög
ákveðnar skoðanir á flestum hlutum
og lá ekki á þeim. Hann hafði sterka
réttlætiskennd og barðist samkvæmt
sannfæringu sinni. Grímur var mjög
- félagslyndur maður og naut þess að
1912, d. 11.2. 1988. Börn þeirra
eru: 1) Skúli, f. 23.12. 1946, 2)
Ingibjörg, f. 9.10. 1948, maki
Daníel Þórarinsson og eiga þau
þijú börn, Sigrúnu, Daniel
Tryggva og Dagnýju. 3) Guð-
mundur, f. 17.9. 1950 og á hann
tvö börn, Bjarna Þór og Gyðu
Lóu. 4) Guðjón Ágúst, f. 18.8.
1952, maki Auðbjörg Pálsdóttir
ferðast og spjalla við fólk. Nú síð-
ustu árin var hann orðinn heilsuveill
og þurfti oft að leggjast á sjúkra-
hús. Það kom fyrir oftar en einu
sinni að hann kom heim af sjúkra-
húsi, ekki búinn að jafna sig, en lifn-
aði allur við ef eitthvað stóð til eins
og t.d. fundur hjá Kvæðamannafé-
laginu Iðunni. Hann vildi ekki missa
af neinu.
Einar, fóstursonur okkar Guðjóns,
var heppinn að kynnast Grími afa
og lífinu í sveitinni. Hann minnist
þess þegar þeir fóru í sjómann og
síðasta ferðalagsins með honum, en
það var fyrir rúmum hálfum mánuði.
Ég mun minnast Gríms sérstak-
lega fyrir hans einstaka jafnaðargeð
og hversu sáttur hann var við lífið
og tilveruna. Hann kvartaði aldrei,
þótt hann lægi tímunum saman í
einveru, hann sagðist aldrei vera
„veikur“, einungis „latur“. Nú í
seinni tíð, þegar hann var að mestu
orðinn rúmfastur, var það hans
mesta yndi að fá heimsóknir, rifja
upp gamla tíma og fara með vísur
sem hann eða aðrir höfðu ort.
Elsku Guðjón, Inga, Skúli og
Guðmundur, ég votta ykkur mína
dýpstu samúð.
Auðbjörg Pálsdóttir.
Fallinn er í valinn vinur minn,
Grímur Norðdahl, bóndi á Úlfars-
felli. Vinur minn frá því ég var lítil
stelpuskotta, eltandi hann á röndum
við búskapinn í Kópavoginum.
Grímur var allra manna hraustast-
ur, knár íþróttamaður og mikill
glímukappi, duglegur til allra verka
og einstakt ljúfmenni. Ragna heitin
kona hans var þvílík gæðakona, að
allar mínar björtustu bernskuminn-
ingar tengjast þeim hjónum. Alltaf
tími til að spjalla, fá eitthvað gott
í gogginn, það var líka alltaf gott
veður þarna í Álfabrekkunni. Börn
þeirra hjóna, Inga vinkona mín og
bekkjarsystir, Skúli, Guðmundur og
Guðjón litu á það sem sjálfsagðan
hlut að þessi stelpa væri þarna að
flangsast alla daga, reynandi að
hitta í fótsporin hans Gríms. Grímur
var þá orðinn glímudómari og
dæmdi oft á Hálogalandi. Oft feng-
um við að fara með og þar var
kominn glímuáhuginn. Hann fór
með okkur á hestamannamót á
gamia kappreiðavöllinn, þar sem
nú eru Fákshesthús. Þar sá maður
Glettu og fleiri fræga hesta. Bú-
störf og skepnuhirðing voru leikur
hjá okkur, sækja beljur upp í hjalla,
þar sem nú eru Hjallarnir i Kópa-
voginum, og gefa hænsnunum. Állt
var þetta ævintýri líkast, að fá að
kynnast þessu öllu og þessu ein-
staka fólki. Andans mál sátu ekki
á hakanum á því heimili heldur. Þau
og eiga þau einn fósturson,
Einar.
Grímur ólst upp á Úlfars-
felli og var þar til 1940, en
bjó síðan í Reykjavík og
Kópavogi til 1961 að hann
fluttist aftur að Úlfarsfelli
og hefur verið bóndi þar
síðan. Grímur var í sljóm
Ungmennafélagsins Aftur-
eldingar í fimmtán ár, var
formaður Ungmennasam-
bands Kjalarnesþings og
sat í stjóm Ungmennasam-
bands Islands á annan ára-
tug. Hann var einn af stofn-
endum og fyrsti formaður
Ungmennafélagsins
Breiðabliks í Kópavogi og
var heiðursfélagi bæði UMFA
og UMFB. Grímur hafði einnig
afskipti af öðmm féiagsmálum
og sat í sljóm Náttúraverndar-
félags Suðvesturlands og var
varaformaður þess.
Útför Grims fer fram frá
Lágafellskirkju mánudaginn 18.
ágúst og hefst athöfnin klukkan
14.
voru bæði Ragna og Grímur mjög
hagmælt. Ljóðin þeirra bæði falleg
og skemmtileg, sem betur fer öll
vel varðveitt. Það var skrafað við
okkur krakkana eins og fullorðið
fólk um stjórnmál. Grímur kunni til
dæmis ræður Ólafs heitins Thors
utanað, þó ekki væri hann fylgjandi
honum í stefnu. Réttlæti og rang-
læti, barátta verkafólks, ísland og
íslensk tunga, stolt lands og þjóðar,
allt innbyrt með sætu kaffi og
kringlum. Þegar Grímur og fjöl-
skylda fluttu 18. maí 1961 að Ulf-
arsfelli í Mosfellssveit var söknuð-
urinn sár, en við Inga héldum sam-
bandi. Síðar flyt ég með mína fjöl-
skyldu í Mosfellssveitina og þá var
gott að skreppa yfir og spjalla. Eft-
ir að Ragna lést bjuggu þeir Grímur
og Skúli saman á Úlfarsfelli. Heilsu
Gríms tók að hraka mjög nú síðustu
ár, en aldrei var kvartað. Mér líður
vel, finn hvergi til, var viðkvæðið
hjá honum. Þrátt fyrir þessi erfiðu
veikindi, fylgdist Grímur vel með
öllu þjóðlífi, hvort heldur var stjórn-
mál, íþróttir, allt milli himins og
jarðar var honum viðkomandi. Oftar
en ekki spruttu fram vísukorn, ef
við unnum landsleik í fótbolta,
handbolta, kraftajötnar unnu eða
fegurðardísir krýndar, kosningaúr-
slit, litbrigði náttúrunnar. Þeir feðg-
ar á Felii voru einstakir, Skúli ann-
aðist föður sinn af stakri natni,
ekki vildi Grímur óþarfa amstur í
kring um sig, en spjalia fram á síð-
ustu stund, það var hans yndi. Ég
kveð þig, Grímur minn, með ljóðinu
hennar Rögnu sem þér þótti svo
vænt um:
Ég þarf ekki að óska þér gæfu né gengis.
Þú ert gleðinnar sonur og hamingjubam.
Þér er sama, hvort það er sól eða myrkur.
Sumargræn jörð eða hjam.
Nú ertu hjá henni. Skúli, Inga,
Guðmundur, Guðjón og fjölskyldur,
megi minningin um yndislega for-
eldra veita ykkur styrk. Hafí þau
þökk.
Soffía Guðmundsdóttir.
Grímur S. Norðdahl, bóndi að
Úlfarsfelli í Mosfellssveit, lést föstu-
daginn 8. ágúst sl. nær níræður að
aldri.
Forfeður hans höfðu setið ýmis
höfuðból í Mosfellssveit frá síðastlið-
inni öld. Afí hans Guðmundur Magn-
ússon Norðdahl varð fyrsti hrepps-
nefndaroddviti í Mosfellssveit fyrir
rúmlega 100 árum.
Á 1000 ára afmæli búsetu í land-
inu 1874 færði danski kóngurinn
íslendingum nokkrar réttarbætur í
stjórnkerfi landsins.
Áður stjórnuðu einn eða fleiri
hreppstjórar en nú tóku hrepps-
nefndir við í sveitum landsins sem
voru kosnar í aimennum kosning-
um.
Grímur naut ekki skólagöngu
nema takmarkað í nokkra mánuði
hjá farkennara. Hann fékk sína
menntun að öðru leyti á menningar-
heimiii með foreldrum sínum og
systkinum. Heimilisbragur líktist
fremur skóla eða litlu menningarfé-
lagi, og naut hann þess.
Af eigin rammleik tókst honum
að kunna skil á ýmsum þjóðfélags-
málum og bókmenntum á borð við
háskólagengna menn nútímans.
Lagasafn kynnti hann sér rækilega
og vitnaði oft í Jónsbók og Grágás
auk þess sem hann fylgdist mjög
með nýmælum í lögum seinni
tímans.
Grímur varð gagnmenntaður og
fróður mjög um ólíkustu málefni og
var auk þess ágætlega hagmæltur.
Þá skrifaði hann greinar í blöð sem
oftast voru um mistök í lagasetning-
um er varðaði stjórnsýslu landsins.
Þá ekki síst allt er varðaði frelsi og
réttindi einstaklingsins.
Hann gat lent í vandræðum með
að fá birtar ádeilugreinar sínar í
hinum ýmsu hápólitísku flokksblöð-
um. Þegar allt brást sneri hann sér
persónulega tii ritstjóra sem hafði
skilning á nauðsyn gagnrýni en það
var Matthías Johannessen á Morg-
unblaðinu.
Grímur vann búi foreldra sinna
frá æskuárum svo sem þá tíðkaðist,
fram undir þrítugsaldur.
Sótti vinnu frá heimilinu á stríðs-
árunum og bjó í Reykjavík en kvænt-
ist 1945 og fluttist nokkru seinna í
Kópavoginn. Þar bjó hann með fjöl-
skyldu sinni til 1963 er hann keypti
gamla ættaróðalið Úlfarsfell og bjó
þar til dauðadags.
Grímur gerðist mjög virkur í fé-
lagsmálum í verðandi nýju sveitar-
félagi, Kópavogi. Hann átti dijúgan
þátt í að stofna Breiðablik og var
formaður þess félags fyrstu árin.
Þetta var arfur frá Aftureldingu
í Mosfellssveit en Grímur var mjög
virkur þar og formaður Afturelding-
ar var hann um 15 ára skeið.
Hugsjónir ungmennafélagsins
heilluðu Grím og átti hann sínar
heillastundir einkum á íþróttasvið-
inu. Þá var hann ætíð virkur í Ung-
mennasambandi Kjalarnesþings.
Sumarið 1939 var mikil gróska í
íþróttalífi Ungmennasambands Kjal-
arnesþings og stóð Grímur fyrir því,
að taka þátt í drengjameistaramót
I.S.I. í Reykjavík.
Grímur leiddi þennan hóp ungl-
inga til sigurs á þessu sterka móti.
í þeim hópi voru fimm ungir menn
úr héraðinu undir 19 ára aldri.
Þetta afrek varð frægt og ekki
var eftirleikurinn síðri er U.M.S.K.
sigraði á Landsmóti ungmennafélag-
anna í Haukadai óvænt og glæsilega
1940. Þarna kom Grímur mjög við
sögu að koma þessu móti á, hinu
fyrsta eftir áratuga hlé. Glíman var
íþrótt Gríms auk þess sem hann var
liðtækur i ftjálsum íþróttum. Grímur
lagði mest upp úr fegurð glímunnar
og var mjög áhugasamur um glímu-
reglur. Á árunum fyrir stríð var
sýsluglíma Kjósarsýslu háð árlega í
Brúarlandi með miklum glæsibrag
en lagðist niður við brottför Gríms
úr héraði.
Eftir að Grímur kom til búsetu í
Mosfellssveit tók hann þegar í stað
þátt í hinum einstöku félögum
bænda, s.s. Búnaðarfélaginu, Mjólk-
urfélaginu og ýmsum afurðasölufé-
lögum og þar lágu leiðir okkar aftur
saman. Hann lét sér hagsmuni sam-
ferðamanna sinna miklu skipta og
lagði alls staðar lið.
Þá var það ekki síst í hreppsmál-
um Mosfellssveitar. Grímur valdist
til forystu í félagi landeigenda í hinu
víðlenda sveitarfélagi Mosfellssveit.
Þetta félag átti margt vantalað við
hreppsnefnd og þá aðallega í skipu-
lagsmálum og byggingamálum.
Menn töldu að einkum skipulagslög
með friðunarákvæðum landsvæða
legðu óþolandi hömlur á frelsi ein-
staklinga til framkvæmda á sínum
eignarlöndum.
Á þessum árum var ég oddviti.
Félagsskapur þessara landeigenda
og nágranna minna gagnrýndi ýms-
ar gerðir kerfiskalla. Eins og sjá
má var Grímur alla tíð mikilvirkur
og hinn mesti atgervismaður til sál-
ar og líkama. Hann var erfiður and-
stæðingur en ávallt heiðarlegur og
manna fróðastur. Minnugur var
hann með afbrigðum og manna rök-
fimastur. Við deildum ávallt mál-
efnalega í vissum fáum málum.
Hinsvegar áttum við mörg sameig-
inleg áhugamál og það tengdi okkur
böndum góðra nágranna.
Ég færi hér með íjölskyldu hans
og öðrum aðstandendum samúð við
fráfall Gríms Norðdahl
Með þökk og virðingu kveðjum
við samtíðarmenn bóndann á Úlfars-
felli.
Jón M. Guðmundsson.
Þegar minnst er Gríms þá ber
hæst réttlætiskennd hans enda var
hann málafylgjumaður, líkt og við
lesum um fornkappa í íslendinga-
sögum. Grímur bjó síðustu árin með
Skúla syni sínum þar til hann lést
hinn 8. 8. 1997. Grímur hafði þjáðst
af blóðkrabba árum saman en hélt
fullri andlegri heilsu til æviloka.
Bóndi, skáld, verkamaður og íþrótta-
frömuður samanber vísuna alkunnu:
Löngum var ég læknir minn
lögfræðingur, prestur.
Smiður, kóngur, kennarinn,
kerra, plógur, hestur.
Hjónin Ragnheiður og Grímur
voru bæði góðir hagyrðingar og
láta eftir sig mörg kynngimögnuð
kvæði auk allskonar tækifæris-
skáldskapar. Grímur skrifaði marg-
ar blaðagreinar um landsins gagn
og nauðsynjar, um atvinnu og
stjórnmál og sérstaklega var honum
annt um íslensku glímuna sem var
honum hjartans mál, enda glímu-
kappi á yngri árum. Síðustu árin
talaði hann aðallega um hvað glímu-
iðkun væri hoil fyrir æskuna og
hann gladdist mjög þegar ég sagði
honum frá því að hundruð skóla-
barna hefðu ásamt fullorðnum sýnt
glímu við opnun smáþjóðaleikanna
sem haldnir voru á Laugardalsvell-
inum í sumar. Sú sýning vakti sér-
staka eftirtekt útlendra keppenda
sem sátu í nýju áhorfendastúkunni.
Grímur var ungmennafélagi alla tíð
og íþróttaunnandi. Stofnaði Breiða-
blik í Kópavogi.
Ég minnist Gríms ætíð, sem góða
frændans sem bar mig á háhesti upp
á Háahnúk (Úlfarsfell), kenndi mér
að þekkja stjörnur og stjörnumerki
og sagði mér að undur þau sem við
sáum saman, á kaldri og kyrrlátri
vetrarnótt upp við Hafravatn, hétu
norðurljósakróna: allur himinninn
logaði. Hann kenndi ungum sveini
að yrkja og ríma; stuðla og höfuð-
stafí. Eitt sinn var setið yfir því
daglangt að kveðast á. Þá sagði
hann mér að auðveldast væri að
yrkja níðvísur og kersknisvísur eða
skondnar tækifærisvísur. Lökavísan
var svona:
Reyndar er sú raunin á
að rignir eigi blóti.
Kurteisi hún kostar þá
kurteisi á móti.
Ég kveð þig, góði frændi, og óska
þess af einlægni að hugsjónir þínar
megi rætast og ungmenni megi
glíma drengilega og læra að falla
óbrotin með sæmd, en taka sigri
með lítillæti.
Systkinunum og öðrum vanda-
mönnum votta ég samúð mína og
óska þeim alls hins besta í framtíð-
inni.
Guðmundur H. Norðdahl.
Á haustdögum fyrir hart nær
fjörutíu árum kom ég fyrst á heim-
ili Gríms og Ragnheiðar. Þau áttu
þá heima á Nýbýlaveginum í Kópa-
vogi. Ekki hafði ég stoppað lengi
þegar ég sá að þarna bjó listeiskt
fólk. Sérstaklega man ég eftir tveim-
ur myndum í stofunni sem húsbónd-
inn hafði málað. Þær voru af lands-
lagi, móanum í landi Úlfarsfells þar
sem Grímur var fæddur og uppalinn.
í stofunni var forkunnarfagurt vegg-
teppi með drekamynstri, saumað
með fornsaum úr jurtalituðu vöidu
ullargarni eins og það gerist best
úr íslensku ullinni. Ragnheiður hafði
sjálf saumað þetta fallega stykki og
litað garnið.
Ragnheiður ólst upp í Aðalvík og
Súgandafirði en fór ung til náms í