Morgunblaðið - 12.09.1997, Síða 28

28 FÖSTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Á SÍÐUM Morgun-
blaðsins hefur að und-
anförnu verið nokkuð
fjallað um norrænt
samstarf og öryggis-
mál í kjölfar ráðstefnu
Norðurlandaráðs í
Helsinki dagana 25.
og 26. ágúst sl. Ólafur
Þ. Stephensen blaða-
maður hefur gert
ágætlega grein fyrir
sjónarmiðum hægri
manna og Geirs H.
Haarde og einnig inn-
ieggi Halldórs Ás-
grímssonar á ráð-
stefnunni. Til að gera
mynd þessarar um-
fjöllunar í Morgunblaðinu fyllri vil
ég leggja lið með því að gera grein
fyrir sjónarmiðum flokkahóps
vinstri manna og því sem talsmenn
þeirra höfðu fram að færa, en ég
var einn í þeirra hópi og einn
þriggja íslendinga sem talaði á
ráðstefnunni.
Frumkvæði vinstri manna
Ráðstefnan sjálf var haldin að
frumkvæði flokkahóps vinstri
manna eða vinstri sósíalista. Mörg
undangengin ár hefur það verið
flokkahópur vinstri manna sem
hefur unnið að því að fá öryggis-
mál á dagskrá í norrænu sam-
starfi. Það var flokkahópur vinstri
manna sem fyrstur lagði fram til-
lögur um kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum, sem fyrstur
lagði til að utanríkisráðherrar og
varnarmálaráðherrar kæmu á
Norðurlandaráðsþing og eins og
áður sagði komst ráðstefnan í Hels-
inki á koppinn í kjölfar frumkvæð-
is frá vinstri hópnum.
Öryggismálin eru nú tekin til
umfjöllunar í miklu víðara sam-
hengi en fyrr. Áður
voru það aðeins stjórn-
málamenn af vinstri
kantinum sem ræddu
um öryggismálin í víðu
samhengi, töluðu um
breikkað öryggishug-
tak. í dag gera það
flestir ef ekki allir.
Hvað er svo breikkað
öryggishugtak? Jú,
það felur í sér að líta
á öryggismálin sem
meira heldur en púður
og fallbyssukúlur. Það
þýðir að taka einnig
tillit til hinna félags-
legu og umhverfislegu
þátta, líta til öryggis-
mála með hliðsjón af sambúð ólíkra
kynþátta og trúarhópa, lífskjara,
stjómmálaástands, þjóðfélagsað-
stæðna og umhverfisaðstæðna al-
mennt.
Staða öryggismála í dag
Hver er þá staða Norðurlanda,
nálægra svæða og Evrópu yfirleitt
í öryggismálum? Stöðunni verður
e.t.v. best lýst með þvi að segja
að hún feli annars vegar í sér stór-
kostlega möguleika til að byggja
upp heildstæðar lausnir í öryggis-
málum fyrir heimshluta sem áður
var klofínn sundur af múrum og
víggirðingum. Á hinn bóginn er
ástandið afar viðkvæmt og má lítið
út af bera til að upp úr sjóði. Brúar-
smíð er í gangi milli gamalla fjenda
en spenna milli ólíkra þjóðarbrota,
trúarhópa og svæða hefur einnig
aukist.
í ijósi þessara flóknu aðstæðna
er þeim mun mikilvægara að öll
umfjöllun um evrópsk öryggismál
byggi á heildstæðum grunni. Ör-
yggishugtakið þarf að nota í sinni
víðustu mynd og umfram allt
Umræðan um öryggis-
mál er komin á dagskrá
í norrænni samvinnu,
segir Steingrímur J.
Sigfússon, og komin
þangað til þess að vera.
Því ber að fagna.
varast að einblína á vígbúnað og
hemað sem lausn.
Flokkahópur vinstri manna telur
að Norðurlöndin þurfi að ná betur
saman á sviði öryggismála þrátt
fyrir að þau hafi að hluta til valið
sér ólíkar leiðir. Norðurlöndin hafa
einnig gætt sameiginlegra hags-
muna og lengi átt í utanríkis- og
öryggismálasamstarfi sem heild.
Þar má að sjálfsögðu fyrst telja
yfirleitt mikla samstöðu Norður-
landaþjóðanna á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna og innan Stofnunar-
innar um öryggi og samvinnu í
Evrópu. Ólík staða Norðurlandanna
hvað varðar tengsl við Nato og
Evrópusambandið kemur fráleitt í
veg fyrir að þau geti í auknum
mæli tekið öryggismál á dagskrá í
sínu samstarfi og leitað sameigin-
legra lausna. í þessu sambandi er
óhjákvæmilegt að nefna og lýsa
fullri andstöðu við það sjónarmið
hægri manna sem Geir H. Haarde
talaði fyrir, að nauðsynlegt væri
að hlutlausu ríkin á Norðurlöndun-
um, Svíþjóð og Finnland, gengju í
Nato til þess að Norðurlöndin gætu
átt fullnægjandi samstarf á sviði
öryggismála. Þessu er öfugt farið
og það lýsir gamaldags áherslum
á hernaðarbandalög og vígbúnað
sem er á skjön við þá þróun ör-
yggismálaumræðunnar að líta á
málin í víðara samhengi.
Heildstæðar lausnir
Lausnir í öryggismálum Evrópu
þurfa að vera heildstæðar og taka
til allra. Stofnanir eins og ÖSE eru
vænlegri kostur heldur en hernað-
arbandalög á gamaldags grunni.
Þrátt fyrir viðleitni sína til að breyt-
ast og finna sér ný verkefni í kjöl-
far endaloka kalda stríðsins blasir
við sú hryggilega mynd af Nato,
sem enginn hefur dregið betur upp
en skáldið og stjórnmálamaðurinn
Václav Havel, að „Nato eigi á
hættu að daga uppi sem gamaldags
og íhaldssamur klúbbur herfor-
ingja.“ Gleymum því ekki að Nato
er hluti af gamalli heimsmynd sem
leiddi Evrópu inn í 50 ára ísöld
kalds stríðs og vígbúnaðarupp-
byggingar. Fyrsti framkvæmda-
stjóri Nato, Lord Imsey, á að hafa
sagt einhvern tíma að Nato hafí
verið stofnað til þess að halda
Ameríkumönnum inni, Rússum úti
og Þjóðverjum niðri. Allir sem til
þekkja vita hvaða þjáningar slíkur
hugsunarháttur hafði í för með
sér. Sú siðferðislega skylda hvílir
á öllum í dag að endurtaka ekki
sömu mistökin. Af þessum sökum
hafa ýmsir orðið til þess að vara
við iila grunduðum og fljótfærnis-
legum áformum um stækkun Nato.
Ræða aðstoðarutanríkisráðherra
Rússa á ráðstefnunni sýndi ótví-
rætt að stækkun Nato er í reynd
í harðri andstöðu við Rússa. Við
vinstri menn leggjum áherslu á að
leitað sé heildstæðra lausna þar
sem allir séu með. Unnið verði að
því að koma upp kjarnorkuvopna-
lausu svæði á Norðurlöndum sem
Norðurlandaráð hefur reyndar fyrir
mörgum árum samþykkt en ríkis-
stjórnir Norðurlanda því miður lítið
gert með. Áfram verði haldið og
reynt að koma á fót kjarnorku-
vopnalausu svæði og friðarbelti
sem breikki til beggja átta út frá
Norðurlöndum og niður eftir Evr-
ópu miðri.
Öryggi og umhverfi
í minni ræðu fjallaði ég ekki síst
um nauðsyn þess að taka félags-
mál, umhverfismál, lífskjör og
stjómmálaþróun í Evrópu, einkum
í austanverðri álfunni með í reikn-
inginn. Þörfin fyrir átak í umhverf-
ismálum hrópar í himininn, þeim
mun hörmulegra verður það ef lönd-
in um miðbik álfunnar sem nú á
að taka inn í Nato, verja stórum
fjárhæðum til vígbúnaðar í stað
þess að bæta lífskjör og ráðast til
atlögu við mengun. Ég nefndi sem
dæmi hvort það væm slík verkefni
eða hundraða milljarða fjárfestingar
í nýjum herflugvélum og hergögn-
um sem nú væm brýnust í Pól-
landi. Þá er geysilega mikilvægt að
stuðla að þróun í átt til aukins lýð-
ræðis og almennra mannréttinda
og reyna að styðja þessi lönd til
sjálfsbjargar á sviði efnahagsmála
og mikil þörf er fyrir nýja áætlun,
einhvers konar Marshall-áætlun íyr-
ir alla austanverða Evrópu. Það
væm skelfileg mistök að beina að-
stoðinni aðeins til ríkja sem fá aðild
að Nato eða Evrópusambandinu en
vanrækja að styðja við bakið á hin-
um þar sem ástandið er verst, þörf-
in og hættan á átökum er mest.
Því miður virðist eiga að velja úr
þá sem teljast með hæfílegum und-
irbúningi hæfir til inngöngu í vel-
megunarklúbb vestrænna hemaðar-
og efnahagshagsmuna en láta hin
mæta afgangi. Þessi aðferðafræði
er röng og hættuleg. Ég vil að lok-
um nefna að baráttu gegn fasisma
og ofstækisfullri þjóðemisstefnu
verður að taka á dagskrá af fullri
alvöru í Evrópu, einnig baráttu gegn
skipulagðri glæpastarfsemi og loks
þurfa Vesturlönd að taka sér tak
hvað varðar tvöfeldni í mannrétt-
indamálum og alþjóðlegum viðskipt-
um. Nærtækt og himinhrópandi
dæmi um tvískinnunginn í þeim efn-
um em þau mannréttindabrot sem
Tyrkjum líðast með þegjandi sam-
þykki. Umræðan um öryggismál er
komin á dagskrá í norrænni sam-
vinnu og komin þangað til þess að
vera. Því ber að fagna.
Höf. er þingmaður fyrir
Alþýðubandalagið á Norðurlandi
eystra ogásæti í Norðuriandaráði
og starfar þar í fiokkahópi vinstri
manna.
• • ■
Oryggismál og
norrænt samstarf
Steingrímur
J. Sigfússon
Reynsluhverfi í Grafarvogi
- nýmæli í þjónustu
A MORGUN, laug-
ardaginn 13. septem-
ber, verður hleypt af
stokkunum tilrauna-
verkefni í Grafarvogi.
Þá mun verða vígð
hverfismiðstöð fyrir
alla íbúa Grafarvogs,
og hlotið hefur hún
nafnið „Miðgarður"
fjölskylduþjónusta
Grafarvogsbúa.
Þetta tilraunarverk-
efni hefur eftirfarandi
að markmiði:
• Bæta og hagræða
þjónustu við íbúa
Grafarvogs með sam-
ræmingu á opinberri
þjónustu í hverfinu.
• Auka lýðræði með því að veita
íbúum, fulltrúum félagasamtaka
og starfsmönnum aukin áhrif á
skipulag nánasta umhverfis og
fyrirkomulag þjónustu Reykja-
víkurborgar í hverfinu.
• Skipuleggja samstarfsverkefni
og samþætta þjónustu ríkis og
Reykjavíkurborgar í hverfinu.
I „Miðgarði" mun Reykjavíkur-
borg sinna persónulegri og félags-
legri þjónustu við alla íbúa Grafar-
vogs, og mun hverfismiðstöðin
sinna sjálfstætt þeim verkefnum
sem Félagsmálastofnun, fagsvið og
þjónustusvið Dagvistar barna og
þjónustusvið Fræðslumiðstöðvar
sinna í öðrum hverfum. Að auki
verður bryddað upp á nýjum verk-
efnum á sviði íþrótta, tómstunda
og menningarmála.
Meginmarkmiðið er
að veita íbúum, stofn-
unum og félagasam-
tökum samræmda
þjónustu og brydda
upp á nýjungum í sam-
starfi við ýmsa aðila
hverfisins, ekki hvað
síst íbúa þess.
Samstarf -
samþætting
þjónustu
Til viðbótar felst í
samræmingunni
möguleiki á almennri
ráðgjöf og stuðningi
við íbúa á sviði for-
varna, uppeldis- og fjölskyldumála.
Dæmi um slíkt verkefni gæti verið
samvinna fagmanna á hverfamið-
stöðinni um foreldrafræðslu, opnir
tímar fyrir sérhæfða ráðgjöf, sam-
starfsverkefni við skólana í for-
varnarstarfi, hópastarf meðal ungl-
inga annarsvegar og foreldra hins-
vegar, og svona mætti áfram telja.
Rík áhersla verður lögð á samstarf
við aðrar stofnanir í hverfinu, til
þess að samræma og bæta þjón-
ustu. Mjög mikilvægt er, og lögð
er sérstök áhersla á samstarf við
lögreglu og heilsugæslu til þess að
vinna forvarnarstarf í þágu barna
og ungmenna hverfisins. Sama
gildir um samstarf við kirkjuna og
íþróttafélögin.
Hverfisskrifstofan hefur jafn-
framt, samkvæmt nánara sam-
Meginmarkmið hverf-
ismiðstöðvarinnar er,
----------------n----
segir Guðrún Og-
mundsdóttir, að veita
íbúum, stofnunum og
félagasamtökum sam-
ræmda þjónustu og
brydda upp á nýjungum
í samstarfi við ýmsa
aðila hverfisins.
komulagi, aðgang að öllum öðrum
úrræðum sem veitt eru í borginni.
Sem dæmi um þetta getur hverfís-
skrifstofan vistað barn með sama
hætti og aðrar hverfaskrifstofur
Félagsmálastofnunar. Jafnframt
því hefur miðstöðin aðgang að öðr-
um sérúrræðum sem til staðar eru
og boðið er uppá hjá Reykjavíkur-
borg.
Megináhersla verður lögð á
þverfaglegt samstarf hinna mis-
munandi faghópa og jafnframt þró-
un nýrra leiða og vinnubragða sem
bæta á þjónustu við íbúa hverfisins.
Hverfisnefnd
Hverfísnefnd hefur verið skipuð,
og í henni eiga sæti 3 fulltrúar
Guðrún
Ögmundsdóttir
kosnir hlutfallskosningu í borgar-
stjórn og jafnmargir til vara. Full-
trúar íbúasamtakanna í Grafarvogi
tilnefna tvo fulltrúa og jafnmarga
til vara. Kjörtímabil nefndarinnar
er hið sama og borgarstjórnar.
Hverfísnefnd reynsluhverfis í Graf-
arvogi er stjórnamefnd hverfísmið-
stöðvarinnar og hefur sömu réttar-
stöðu í stjórnkerfínu og aðrar
fastar nefndir Reykjavíkurborgar.
í þeim málaflokkum sem hverfís-
miðstöðin er ábyrg fyrir, fer hún
með sömu formlegu og efnislegu
réttindi og skyldur og þær nefndir
og ráð Reykjavíkurborgar sem ella
myndu fjalla um hina einstöku
málaflokka. Jafnframt mun hverf-
isnefndin fá til kynningar, áður en
til endanlegrar afgreiðslu kemur,
önnur stærri mál er varða hverfíð
sérstaklega, s.s. uppbyggingu þjón-
ustustofnana, umferðaröryggismál
o.fl.
Grafarvogsráð
í haust mun verða stofnað sér-
stakt Grafarvogsráð, sem er opinn
samráðsvettvangur með aðild íþúa-
samtaka, nemendasamtaka, fé-
lagasamtaka, foreldrafélaga og
stofnana í hverfinu, og mun það
starfa samkvæmt reglum sem það
sjálft setur. Ráðið verður virkur
vettvangur varðandi hagsmuni
hverfisins og hefur hverfisnefndin
jafnframt möguleika á því að veita
ákveðnu fjármagni til tiltekinna
samþykktra verkefna, t.d. menn-
ingardaga í hverfinu, heilsuátaks,
slysavarna og þess háttar.
Mikilvæg tilraun - aukið
lýðræði
Með opnun „Miðgarðs" skapast
margir möguleikar á flutningi frek-
ari verkefna til hverfisnefndarinn-
ar. Mikilvægt er að lofa verkefninu
að þróast, en fram að áramótum
er gert ráð fyrir 7,5 stöðugildum,
en mun verða aukið í 14,5 stöðu-
gildi strax á næsta ári. Stöðugildin
eru ýmist ný eða flutt frá öðrum
stofnunum sem vinna að þeim
málaflokkum sem þarna verður
sinnt.
Tilraunin felur í ser áhugaverða
nýjung, þar sem þar munu starfa
saman fagfólk sem áður hefur
starfað hvert á sínu sviði og á mis-
munandi stofnunum. Við þessa
samþættingu gefst tækifæri til
nýrra og markvissari vinnubragða
og heildstæðari stefnu í forvarna-
og þjónustustarfi á vegum Reykja-
víkurborgar. Jafnframt er gert ráð
fyrir, eins og áður sagði, öflugu
og markvissu samstarfí við lögregl-
una, heilsugæsluna, kirkjuna og
félagasamtök í hverfinu, sem vænt-
anlega mun skila sér í betri þjón-
ustu við íbúana og auknum for-
vörnum.
Skipulag tilraunaverkefnisins
skapar jafnframt aukna möguleika
á virkri þátttöku íbúa og félaga-
samtaka við uppbyggingu félags-
legrar þjónustu í hverfinu og við
mótun nánasta umhverfis. Fulltrú-
ar íbúa sýndu strax í upphafi mik-
inn áhuga á þessu verefni og tóku
mjög virkan þátt í umræðu og
stefnumótun, og slíkt lofar góðu
um framhaldið.
Ég vil að lokum óska okkur öllum
til hamingju með að tilraunaverk-
efnið skuli verða að veruleika og
vonast ég eftir að sjá sem flesta
við opnun „Miðgarðs", við Langa-
rima 21, á morgun, laugardag, kl.
14, því þá mun hverfismiðstöðin
verða formlega tekin í notkun.
Höfundur er borgarfulltrúi og
formaður bverfisnefndar
Grafarvogs.