Morgunblaðið - 16.11.1997, Qupperneq 1

112 SIÐUR B/C/D/E
262. TBL. 86. ÁRG.
SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 1997 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Einstein var
ekki hug-
myndaþjdfur
London. The Daily Telegraph.
VÍSBENDINGAR um að Albert Einstein
kunni að hafa fengið hugmyndir „lánað-
ar“ til þess að setja saman almennu af-
stæðiskenninguna hafa nú verið hraktar
með gildum rökum. Þegar Einstein hafði
komið kenningunni heim og saman, sem
var fyrir ríflega áttatíu árum, sagði hann
að hjartað í sér hefði tekið aukaslög og
hann hefði verið frá sér numinn af „al-
sælu“. Kenning Einsteins kollvarpaði
kenningu Sir Isaacs Newtons um aðdrátt-
arafl, en sú kenning hafði verið viðtekin
frá 1687.
En það hefur einnig verið viðtekin skoð-
un að þýski stærðfræðingurinn David Hil-
bert hafi fullgert kenningu um almennt
afstæði fimm dögum á undan Einstein í
nóvember 1915. Hafa sumir ævisagnahöf-
undar komist að þeirri niðurstöðu að Ein-
stein hafi ekki einungis orðið á eftir Hil-
bert með kenningu sína, heldur hafi hann
beinlínis skrifað upp þýðingarmiklar jöfn-
ur eftir keppinaut sínum.
í nýjasta hefti tímaritsins Science birtist
grein þar sem sýnt er fram á að það hafi
verið Hilbert sem fékk „að láni“ mikilvæg-
ar jöfnur frá Einstein og birti ritgerð sína
með villandi dagsetningu. Höfundar
greinarinnar eru Jurgen Renn og Leo
Corry við Max Planck-vísindasögustofn-
unina í Berlín og John Stachel við Boston-
háskóla.
Einstein hóf að leggja drög að kenning-
unni 1907, og byggði á takmörkuðu af-
stæðiskenningunni, sem hann hafði sett
fram tveim árum áður. Hann lagði fram
endanlega ritgerð um almennt afstæði 25.
nóvember 1915. Ritgerð Hilberts var birt í
mars 1916, en dagsetningin 20. nóvember
1915 benti til þess að ritgerðin hefði verið
lögð fram fimm dögum áður en Einstein
lagði sína fram.
Einstein átti í hinum mestu erfiðleikum
með að skilja verk Hilberts. I bréfi til vin-
ar síns fullyrti Einstein að Hilbert hefði
tekið niðurstöður sínar traustataki. Ekki
var þó hægt að útiloka þann möguleika að
Einstein hefði tekið jöfnumar úr ritgerð
Hilberts. Núna er þó hægt að útiloka
þennan möguleika, segir Renn. Corry hafi
fundið prófarkir að ritgerð Hilberts dag-
settar með stimpli prentarans 6. desember
1915, eða eftir að Einstein hafði lagt sína
ritgerð fram.
Fræðimenn hafa athugað prófarkirnar
og komist að þeirri niðurstöðu að þar sé
einungis að finna „harla ómótaða" kenn-
ingu um almennt afstæði, og vantar þar
lykiljöfnur, sem hljóti að hafa verið bætt
við síðar. Aðferðir Einsteins og Hilberts
hafi verið ólíkar. Sá fyrrnefndi, sem aldrei
var sleipur í reikningi, hafi sameinað
stærðfræði og leit að eðlisfræðilegum
skilningi en sá síðarnefndi reiddi sig svo
að segja alveg á yfírburðahæfileika sína í
stærðfræði.
^ Reuters
Útför í Albaníu
ALBANSKAR skólastúlkur voru meðal þeirra drukknuðu í mars sl. er bátur þeirra sökk eftir
er komu til útfarar 52 Albana, þ.á m. margra árekstur við ítalskt herskip. Voru Albanirnir að
barna, á föstudag í bænum Vlore. Hinir látnu flýja átök í landinu.
Ekkert þokast í deilu Bandaríkjamanna og fraka
Irak verði ekki
„sprengt“ til hlýðni
WILLIAM Cohen, vamarmálaráðherra Banda-
ríkjanna, segir að þarlend stjórnvöld séu að
„kanna alls konar möguleika" á beitingu hervalds
í Irak ef stjórn Saddams Hússeins fer ekki að til-
mælum Sameinuðu þjóðanna og leyfir vopnaeftir-
lit í landinu. „Það er ekki ætlun okkar að beita
sprengjum til þess að breyta atferli [Saddams],"
sagði Cohen er hann var spurður hvort Banda-
ríkjunum væri kleift að nota sprengjur til þess að
fá Iraka til að hlýða samþykktum SÞ.
„Við höfum ekki í hyggju að sprengja einn né
neinn aftur til steinaldar eða til einhvers konar
undirgefni,“ sagði Cohen á fréttamannafundi í
vamarmálaráðuneytinu.
Þrjú flugmóðurskip
reiðubúin
Spenna hefur farið vaxandi í samskiptum
Bandaríkjanna og íraks frá því írakar vísuðu
bandarískum vopnaeftirlitsmönnum SÞ úr landi í
síðustu viku. Hefur öryggisráðið tvisvar sam-
þykkt einarðar vítur á íraka og krafist þess að
þeir leyfi vopnaeftirlitsmönnum að sinna starfi
sínu, burtséð frá þjóðerni þeirra. írakar hafa sak-
að Bandaríkjamennina um að ganga erinda leyni-
þjónustunnar, CIA.
Bandarískt flugmóðurskip er nú á Persaflóa og
í gær var annað skip sent áleiðis þangað og verð-
ur það komið á áfangastað eftir um það bil viku.
Um borð í skipunum tveim eru alls um 100 orr-
ustuflugvélar og 50 aðstoðarvélar. Þá hafa Bretar
sent flugmóðurskip til Gíbraltar þar sem það er í
viðbragðsstöðu. Bandaríkjastjórn hefur lagt
áherslu á að leitað sé friðsamlegi’a leiða til lausn-
ar á deilunni en fréttaskýrendur benda á að við-
búnaðurinn sýni svo ekki verði um villst að til
vopnaviðskipta geti komið.
Saeed al-Sahhaf, utanríkisráðherra íraks,
sagði að það myndi ekki koma þarlendum ráða-
mönnum á óvart ef deilan leiddi til hemaðar-
átaka. Sagði hann að Bandaríkjamenn og Bretar
væru að reyna að koma af stað átökum.
Bandaríkj aþing
Greiðsla
til SÞ
strikuð út
Sanieinuðu þjóðunum. Reuters.
SENDINEFND Evrópusambands-
ins hjá Sameinuðu þjóðunum
hyggst tjá sendiherra Bandaríkj-
anna, Bill Richardson, óánægju sína
með að Bandaríkjaþing skuli ekki
hafa samþykkt að meginhluti skuld-
ar Bandaríkjanna við SÞ verði
greiddur. Kofi Annan, fram-
kvæmdastjóri samtakanna, sagði að
það væri með öllu óviðunandi og ill-
skiljanlegt að greiðslu Bandaríkj-
anna til SÞ skyldi hafa verið fórnað
fyrir allsendis óskylt innanríkismál í
Bandaríkjunum.
Skírskotaði Annan þar til þess að
fulltrúar repúblikana á bandaríska
þinginu strikuðu út 926 milljóna
dollara greiðslu, sem ríkisstjórnin
hafði ætlað til greiðslu skulda við
SÞ, áður en þingið samþykkti frum-
varp til laga um erlenda aðstoð. Ut-
strikunin var endurgjald sem and-
stæðingar fóstui’eyðinga í Banda-
ríkjunum kröfðust af repúblikönum
fyrir að hafa fallið frá því að banna
aðstoð við erlenda hópa er vinna að
takmörkun fæðinga.
Skulda 2,2 milljarða
fyrir friðargæslu
Annan sagði að' samtökin, sem
ættu við mikinn fjárhagsvanda að
etja, ættu ógreiddar um það bil 2,2
milljarða skuldir til aðildarríkja fyr-
ir friðargæslu og ákvörðun Banda-
ríkjaþings gerði að verkum að end-
urskoða þyrfti fjárhagsstöðu sam-
takanna. Annan sagði þetta hafa
komið á versta tíma, er Allsherjar-
þingið hefði verið nýbúið að sam-
þykkja tillögur hans að umbótum í
samtökunum.
Jean-Lois Wolzfeld, sendiherra
Lúxemborgar, sagði að hann og
sendimenn Hollands og Bretlands,
sem saman mynda hið svokallaða
„þríeyki" Evrópusambandsins,
myndu tjá Richardson að þeir
hörmuðu gjörðir bandaríska þings-
ins og þær myndu einungis gera
fjárhagsvanda SÞ enn verri og tefja
nauðsynlegar umbætur á samtök-
unum.
Wolzfeld sagði að aðildarríki Evr-
ópusambandsins, sem til samans sjá
SÞ fyrir 35% af árlegri fjárþörf,
greiði ætíð skuldir sínar á réttum
tíma og að fullu. Bandaríkjamenn
sjá SÞ nú fyrir 25% af fjárþörf en
eru að reyna að fá hlutfallið minnk-
að í 20 af hundraði. Annan sagði að
SÞ hefðu að undanfömu fengið lán
úr friðargæslusjóðum en slíkt væri í
besta falli óráðlegt.
til í tuskuna
Túnfiskveiðar
Japana
ÚR
DRÁTTARBEISLUM
í HÓTELREKSTUR