Morgunblaðið - 26.11.1997, Blaðsíða 40
MORGUNBLAÐIÐ
40 MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 1997
AÐSENDAR GREINAR
Upp á stingur
oddvitinn,
hinirjáta!
Ólafur Tr.
Elíasson
HÚN ER björt og
skemmtileg minningin
sem ég á um dvölina í
sveitinni fyr'r ca 50
árum. Skemmtilegast
var þegar allt hrossa-
v stóðið kom af heiðinni
' og rann niður Víðidal-
inn sem stórfjjót væri
í réttina við Asgeirsá.
Öll í sínum skrúða,
flest falleg á sinn hátt,
þó festist mér í minni
óhugnaður einn við að
sjá sum hrossin, sem
nánast voru búin að
nudda og naga af sér
stertinn vegna orma-
veiki sem þjakaði þau.
Mest lagðist þetta á trippi og annað
ungviði sem urðu vemd, smá og ljót
í hárafari. „Ormurinn er ekkert lamb
að leika við“, sagði bóndinn minn á
bænum og bætti við, „þessi and-
„> skoti berst með ótrúlegum hraða
milli hrossanna í haganum."
Eðalbomir vitringar
Þetta minningarbrot kom upp í
hugann þegar umræðan um sameig-
inlegan kvóta landsmanna er í al-
gleymingi og veiðileyfagjaldsþvælan
ríður fjölmiðlum sem aldrei fyrr.
Samanburður veiku hrossanna stert-
lausu við þá sem haldnir eru kvóta-
og auðlindaskattSsóttinni er ekki svo
fráleitur, vegna þess að sjúkleikinn
t er svo auðsær og sér í lagi meðal
reynslulausra háskólamanna, sem
tala beint af bókinni, og uppgjafa
forstjóra innan úr Jámblendiverk-
smiðju á Grundartanga, sem telur sig
eðalborinn vitring en hefur aldrei svo
mikið sem komið nálægt sjávarút-
vegi. Jafn fráleitt vævi ef forstjóri
HB færi að gera athugasemdir við
rekstur verksmiðjunnar á Grundar-
tanga sem rekin var með bullandi
tapi í 12 ár að minnsta kosti, þrátt
fyrir niðurgreitt rafmagnsverð og
ótal styrki.
Málflutningur Jóns Sigurðssonar
um málefni sjávarútvegsins er á þann
veg að hann er ekki marktækur. Á
námsstyrkja- og ráðu-
neytisárum Jóns, var ég
sjómaður (við eram jafn
gamlir). Þá kynntist ég
áræði þeirra Akumes-
inga sem með bættum
sjómannafræðum gerðu
það kleift að sækja sjó-
inn af sömu harðneskju
og áður og jusu upp auði
hans án mikilla mann-
fórna sem fyrr höfðu
verið færðar öld fram af
öld. Heimsmarkaðsverð
á fiski var lágt og kröfur
þjóðarinnar vora miklar
því uppbyggingin var
mikil í landinu. Vertíð
eftir vertíð höfðu menn
ekki annað upp en erfíðið og trygg-
inguna, sem miðuð var við 10 tíma
laun á dag í landi, - utan eina ver-
tíð. Þá fískuðum við 1.060 tonn og
hluturinn gerði 32 þúsund kr.
Efír þessu harkalegu ár varð að
samkomulagi að sjómenn fengju sjó-
mannaafslátt. Þetta vill vitringurinn
afnema og telur að ríkið tapi 1,5
milljörðum króna. Vissulega era
margir sjómenn með góðar tekjur
og er það hið besta mál. En þeir eru
fleiri sem hafa sáralítið. Það er lítill
vandi að setja fram skattakröfur á
aðra, en hafa sjálfur notið alls þess
besta sem völ er á.
En sorglegust var ræða hinnar
dæmigerðu reynslulausu háskóla-
konu, Guðnýjar Guðbjömsdóttur, á
Alþingi Islendinga, þegar hún sam-
kvæmt háskólabókinni sagði: Það
skipti meginmáli að arðurinn renni
til þjóðarinnar, sem á auðlindina, og
gæti jafnvel verið skárra að leigja
einum og einum útlendingi einhvern
hluta auðlindarinnar, heldur en að
láta sægreifana fá hana fría á silfur-
fati, svo blaðrar hún um Spánarferð-
ir og sitthvað fleira. Þessi homhagld-
ar alþingiskona ætti að kynna sér
málin betur, ef hún vill láta taka sig
alvarlega. Barátta íslendinga gegn
veiðum Breta og annarra veiðiþjóða
stóð áratugum saman og kostaði
mannslíf og mikið íjárhagslegt tjón.
Þjóðin stóð einhuga saman um auð-
lindina, sem stóð ein undir allri vel-
ferð og háskóla í landinu og hveijum
hefði hugkvæmst það þá, að síðar
kæmi fram alþingiskona með aðra
eins lífssýn fyrir Islendinga, 21 ári
eftir að síðasti breski togarinn sigldi
af Islandsmiðum? En, eins og maður-
inn sagði - ekkert er nýtt undir
sólinni.
Sægreifar
Það hefur stöku sinnum vaknað
upp sú spurning í huga mér hveijir
fundu upp orðið „SÆGREIFI".
Smellið orð yfír útgerðarmenn, sér-
staklega þegar þarf að niðurlægja
karlinn eða stéttina. Hóskólavitring-
amir nota óspart orðið sægreifí í
sínum djöfladansi um kvótann.
Sá bráðskemmtilegi fréttamaður
Oddur í Brú, sem var landskunnur
fyrir sínar snjöllu fréttir frá Akra-
nesi, átti til að titla menn á greiðslu-
kvittun Morgunblaðsins. Þar titlaði
hann mig O.T.E. verkstjóri og út-
vegsbóndi, vegna þess að þá átti ég
nokkrar rollur og grásleppubát. Væri
Oddur vinur minn nú ofan moldu
væri hann í vandræðum með hvaða
titil ég ætti að bera því ég, ásamt
1.100 öðram, á hlut í Haraldi Böð-
varssyni hf. ásamt lífeyrissjóðum og
öðram fjárfestum sem vafalaust
skipta þúsundum. Bíð ég nú eftir
nafngiftinni frá Alþingi eða Háskóla
íslands.
Barnaleg samtök um þjóðareign
era óþörf, því allar stórútgerðirnar
era í eigu „fjöldans hf.“ og mætti
verkalýðssamtök styðja enn betur
við fiskvinnslufólkið og greinina í
heild sinni, því nóg er til af bréfum.
Þeir sem áttu peninga
forðuðust útgerðarfélög
Árin sem kvótinn var settur á,
1981-1983, var svo komið fyrir út-
gerð á íslandi að ekki stóð steinn
yfir steini. Hvernig blasti þetta við
okkur hér í stórútgerðarbænum
Skipaskaga? Það var einu orði sagt
ömurlegt! - Öll útgerð og físk-
vinnsla var rekin með bullandi tapi,
og á skyndireddingum. Milljarðar
króna voru færðar frá fólki og fyrir-
tækjum til ríkissjóðs. Annar þáttur
í þessari dæmalausu vinstri herferð
gegn atvinnulífínu voru taumlausar
skattahækkanir, vörugjald, bensín-
gjald og matarskattur og fleira og
Þótt krataoddvitinn
heimti veiðileyfagjald
og háskólastóðið hærri
skatta er það von mín,
-------->-------—-----------
segir Olafur Tr. Elías-
son, að svarið verði nei
hjá þjóðinni.
fieira. Þeir sem áttu peninga forð-
uðust útgerðarfélög eins og pestina
í þá daga. Þorskurinn sem kom á
land var yfirleitt ókynþroska fískur
innan við tvö kíló að þyngd, 500-700
fískar í tonnið. Margt var gert til að
halda skipum og frystihúsum gang-
andi en flest mistókst. Þar fóru
hundrað milljóna af skattpeningun-
um í vaskinn, úr vösum bæjarbúa.
Ef útgerðarmennirnir sem mesta
ábyrgð og reynslu höfðu hefðu ekki
haft þá gæfu að bera að sameina
þær slitrur sem eftir vora í eitt stórt
útgerðarfélag hér á Akranesi, þá
væri hér allt í rústum sem héti út-
gerð, líkt og í Keflavík og fleiri stöð-
um þar sem menn tóku ekki réttar
ákvarðanir.
Húrra fyrir Heimaey!
LOKSINS tók ein-
hver af skarið, loksins
fínnst heilbrigð hugsun
í öllu volæðinu og loks-
ins fást Heimaeyjar-
kertin aftur. HÚRRA!
Eftir að hafa lesið grein
í Morgunblaðinu 26.
september sl., sem fjall-
ar um daglegt líf fatl-
aðra einstaklinga í
Vestmannaeyjum og
eftir að hafa farið út í
búð og keypt frábæru
kertin þeirra, sem ég
hef saknað í mörg ár,
get ég ekki orða bund-
ist og verð að bera fram
þessa spumingu: Hvar
liggur vandi fatlaðra
einstaklinga, sem hafa ekki sömu
möguleika og við hin til að vinna,
en fái þeir tækifæri gera þeir það
svo vel, með svo mikilli ánægju og
af svo miklu kappi' að margt ófatlað
og vel vinnufært fólk gæti skamm-
ast sín fyrir sitt vinnuframlag? Ekki
stendur á þessum yndislega ham-
ingjusömu einstaklingum í Heimaey,
þegar ákveðið er að taka höndum
saman og framleiða og selja tvö
hundruð þúsund kerti fyrir áramót.
Eftir 13 ár er verksmiðjan loksins
rekin á fullum afköstum. Hvað var
í gangi allan þennan tíma? Hvers
vegna voru fatlaðir og öryrkjar á
biðlista eftir vinnu og verksmiðjan
keyrð í fyrsta gír öll þessi ár? Hver
borgar fyrir svona bruðl? Já, það er
góð spurning, hver borgar, bæði
launabæturnar og tapreksturinn á
verksmiðjunni? Því er auðsvarað, ég
og þú lesandi góður, við borgum,
hvort sem okkur líkar betur eða verr.
Hver ber ábyrgð á svona vinnu-
brögðum? Hver skellir upp heilli
verksmiðju og skrifar svo þessa örf-
áu einstaklinga sem ættu að hafa
vinnu 1 verksmiðjunni, á biðlista eft-
ir vinnu? Er heil brú í þessu? Ef
þetta er ekki virðingarleysi fyrir
verðmætum og vinnuafli þá veit ég
Hrafnhildur
Geirsdóttir
ekki hvað virðingar-
leysi er.
í greininni kemur
fram að verndaðir
vinnustaðir eru á
ábyrgð ríkisins. Eg
skora á félagsmálaráð-
herra að kynna sér átak
Vestmannaeyinga
„Færam fötluðum
framtíð", sem hika ekki
við að blása á innflutt
kerti og era komnir
með vöruna sína aftur
á markaðinn með stæl.
Ég skora á hann að
kynna sér hvernig eigi
að auka sölu á fram-
leiðsluvöru verndaðra
vinnustaða, því kannski
era fleiri staðir reknir á hálfum eða
þaðan af minni afköstum með svo
og svo marga einstaklinga á biðlista
eftir vinnu. Fólk sem vill vinna, fólk
sem á rétt á starfsþjálfun og getur
unnið á þessum stöðum, fólk sem
vill sjá fyrir sér sjálft en fær ekki
tækifæri. Það þykja sjálfsögð mann-
réttindi að fólk fái vinnu við sitt
hæfí og þess vegna eru til verndaðir
vinnustaðir en svo virðist sem þeir
séu bara reknir með hálfum hug.
Það er kannski að hengja bakara
fyrir smið að draga félagsmálaráð-
herra einan til saka því kannski er
líka um að kenna „stórhuga og ver-
aldarvönum íslendingum" sem eyða
ekki minna en tveimur krónum í
stað einnar, bara af því að við erum
svo ótrúlega blind. Það er kannski
mergurinn málsins. Kannski liggur
vandinn líka hjá okkur neytendum
og skattgreiðendum, sem kjósum að
kaupa innflutta vöra og greiða þar
að auki fötluðum einstaklingum
bætur, í stað þess að kaupa vörurn-
ar þeirra og skapa þeim atvinnu, svo
þau fái þjálfun og geti unnið fyrir
sér sjálf, a.m.k. að hluta til. Ekki
vantar viljann hjá þeim. Ég verð að
segja fyrir mig að ég vissi ekki að
kertaverksmiðjan Heimaey væri
verndaður vinnustaður og að ég
væri að styrkja gott málefni með
því að kaupa kertin þeirra því ég
er, eða má ég kannski segja var,
jafn blind og Ölafur Þór Snorrason,
framkvæmdastjóri kertaverksmiðj-
unnar, sem játaði í greininni að hann
væri að „læra“ að kaupa íslenskt
og undraðist yfír sjálfum sér að
hafa ekki keypt vörar frá öðrum
vernduðum vinnustöðum, en það var
einmitt þessi einlæga játning hans
sem vakti mig til umhugsunar. Ég
hef ekki mikla reynslu af vörum
framleiddum á vernduðum vinnu-
stöðum en þó hef ég keypt möppur
og myndaalbúm frá Múlalundi, upp-
þvottabursta frá blindum og kertin
frá Heimaey og er alveg 100%
ánægð, bæði með verð og gæði, svo
ánægð að ég vil gjarnan kaupa fleira
ef ég bara vissi hvað er á boðstólum.
Hingað til hafa þessar vörar ekki
verið merktar sérstaklega neytend-
um til glöggvunar, a.m.k. ekki svo
eftir verði tekið, og fínnst mér alveg
kominn tími til að það verði gert,
því ég hallast að því að það sé ákveð-
inn gæðastimpill ef vara er framleidd
á vernduðum vinnustað. Ég skora á
þá sem hafa eitthvað með það að
segja að koma þessum vörum á
framfæri að taka þá í Vestmannaeyj-
um sér til fyrirmyndar. Stígið fram
á sviðið og sýnið hvað þið hafið að
bjóða.
Hvert beina opinberar
stofnanir viðskiptum sínum?
Ég ætlast ekki til þess að félags-
málaráðherra svari þessari grein, orð
fyrir orð, en mig langar alveg sér-
staklega til að vita hvað hann gerir
til að leggja þessum minnihlutahóp-
um lið og spyr þess vegna; hefur
hann stuðlað að því að ráðuneytin
kaupi möppur (bréfabindi) frá skjól-
stæðingum félagsmálaráðuneytisins
í Múlalundi? Eða eru kannski keypt-
ar möppur frá erlendum vernduðum
vinnustað? Eru notuð kerti frá
Heimaey í opinberar veislur eða eru
Velferð bæjarins
En vegna þess að þeir útgerðar-
menn sem hér réðu mestu höfðu vel-
ferð bæjarins að leiðarljósi tókst þeim
að snúa vörn í sókn og það er eitt-
hvað sem Akurnesingar kannast við
og kunna að meta. Haraldur Böðvars-
son hf. hefur nú á sinni könnu um
500 manns á Akranesi og Sandgerði
og er það fleira fólk en Sementsverk-
smiðjan, Járnblendiverksmiðjan og
Norðurál hafa tii samans.
Miklar fórnir
En þetta kostaði miklar fórnir, tvö
frystihús, fjóra togara, Höfðavík,
Krossvík, Skipaskaga og Sæfara. Tvö
síldar- og loðnuskip - Rauðsey og
Skími. Fjórir neta- og línubátar hurfu
úr flota Skagamanna til viðbótar en
eitt fiystiskip bættist við á þessu
tímabili, ásamt fjölda smábáta.
Frjálst framsal
Þegar kvótinn var ákveðinn af
stjómmálamönnum var honum úthlut-
að á skip og báta eftir þeirra veiði-
reynslu. Én stjómmálamenn tóku ekki
ákvörðun um það hvaða útgerðarfélög
lifðu af þessa úthlutun og hveijir
dæju. Það yrði útgerðin sjálf að fást
við. Framsal á kvóta var leyft enda
ein af forsendum þess að hægt væri
að fækka skipum og sameina afla-
heimildir, þar byijaði dansinn, skip
og kvóti gekk kaupum og sölu. Marg-
ir græddu, aðrir töpuðu, en það sem
skipti höfuðmáli var að þá rétti útgerð-
in í landinu smátt og smátt úr kútnum
og þorskstofninn er á góðri leið upp
á við og síldarárgangar virðast líka
standa nokkuð vel, en aftur á móti
karfmn og ufsinn heldur á niðurleið
sem eðlilegt má telja miðað við þá
miklu sókn sem í þá stendur.
Það er von mín að þó að krataodd-
vitinn heimti veiðileyfagjald og allt
háskólastóðið hrópi á meiri skatta,
þá verði svarið nei hjá þjóðinni. Það
yrði farsælast fyrir þjóðina.
Höfundur er sérhæfður
fiskvinnslumaður.
kannski valin innflutt kerti og þann-
ig unnið með erlendri samkeppni á
móti bjartsýnum og duglegum
minnihlutahópi í Vestmannaeyjum?
Hvaðan eru uppþvottaburstarnir og
borðtuskurnar sem eru notaðar í
mötuneytum hins opinbera? Eru þær
frá skjólstæðingum félagsmálaráðu-
neytisins eða era þær það ekki?
Það sem mig langar að vita er
hvort ráðuneytin og aðrir opinberir
. Ég skora á neytendur
að standa með okkar
fólki, segir Hrafnhild-
ur Geirsdóttir, því það
er í okkar höndum að
færa fötluðum framtíð.
staðir beini viðskiptum sínum til
þeirra fyrirtækja sem era beinlínis
að stuðla að því að fatlaðir einstakl-
ingar og öryrkjar fái vinnu og starfs-
þjálfun og geti jafnvel komist á al-
mennan vinnumarkað.
Færum fötluðum framtíð
I greininni kemur líka fram að
árið 2000 taki sveitarfélögin við
rekstri og umsjón verndaðra vinnu-
staða. Það er umhugsunarefni fyrir
syeitarfélögin að standa nú saman
og beina viðskiptum sínum til þeirra
og leggja þannig sitt af mörkum til
að styrkja stöðu þeirra áður en sveit-
arfélögin taka við þeim. Og hvaða
möppur kaupa fyrirtæki? Kannski
bara einhveijar möppur? Því ekki
möppurnar frá Múlalundi? Eða heim-
ilin? Kaupa þau vandaðar vörur frá
vernduðum vinnustöðum?
Ég skora á neytendur’ og við erum
öll neytendur; heimilin, einkafyrir-
tæki, ríkisfyrirtæki og sveitarfélög.
Stöndum með okkar fólki því það er
í okkar höndum að færa fötluðum
framtíð.
Höfundur er iðnrekstrar-
fræðingur og félagi í FRI.