Morgunblaðið - 27.11.1997, Blaðsíða 48

48 FIMMTUDAGUR 27. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREIIMAR
„Þungxir“ þimg’askattur
FYRIR stuttu kom
út skáldsaga eftir einn
ástsælasta rithöfund
þjóðarinnar sem fjallar
um sendibflstjóra sem
heldur að hann sé dá-
inn. Þó að um skáldsögu
sé að ræða velta nú
sendibílstjórar fyrir sér
hvort þessi rithöfundur
reynist forspár - en í
þá veru að sendibíl-
stjórastéttin, eins og
^íún er í dag, muni deyja
út. Ástæða þessa er
sinnuleysi stjómvalda í
því að leiðrétta þá sam-
keppnisstöðu sem
sendibílstjórar búa við.
í byijun þessa árs kvörtuðu
Trausti, félag sendibifreiðastjóra,
leigubifreiðastjórafélagið Frami og
Landssamband vörubifreiðastjóra til
Samkeppnisstofnunar yfir tveimur
ákvæðum í lögum um fjáröflun til
vegagerðar nr. 3/1987. Þessi tvö atr-
iði voru að þeir bílstjórar sem eru á
fastagjaldi og hafa gjaldmæla í bílum
sínum þurfí að greiða 30% hærri
þungaskatt en aðrar atvinnubifreiðar
og að umtalsverð lækkun fáist á
•ungaskatti eftir því hve vöruflutn-
ingabifreiðum er mikið ekið. Fyrri
liðurinn kemur fyrst og fremst við
kaunin á sendibflstjórum en vegna
hans greiða þeir 40.000 til 50.000
krónum meira á ári en þeir atvinnu-
bílstjórar sem ekki eru með gjald-
mæla í bflum sínum.
Þetta ákvæði var ekki
óréttlátt þegar það var
sett í lög árið 1973 en
síðan þá hefur samfélag-
ið breyst gífurlega mik-
ið. Á síðustu árum hafa
fyrirtæki í auknum mæli
keypt sér eigin bifreiðar
til vöruflutninga og full-
yrða má að margar
þeirra eru keyrðar álíka
mikið á ársgrundvelli og
sendibifreiðar, ef ekki
meira. Samkeppni
sendibílstjóra um vinnu
hefur aukist gífurlega
og sumir hafa gripið til
þess ráðs að segja upp
leyfum sínum á sendibifreiðastöðvum
og taka gjaldmælana úr bflunum til
þess að geta boðið lægra í akstur
hjá fyrirtækjum. Álit samkeppnisráðs
kom loksins í byijun september sl.
og var á þá leið að á meðan fyrr-
greind lög væru í gildi óbreytt væri
verið að mismuna atvinnubifreiða-
stjórum og raska innbyrðis sam-
keppnisstöðu þeirra. Því var beint til
fjármálaráðherra að hann hlutaðist
til um að leiðrétta umrædda stöðu
mála með breytingu á núgildandi lög-
um eða með því að flýta gildistöku
laga um olíugjald.
Fundað með fjármálaráðherra
Skömmu eftir að álit samkeppn-
isstofnunar barst áttu þessi þijú fé-
lög fund með fjármálaráðherra. Þar
var honum m.a. skýrt frá því að
sendibílstjórar gætu ekki beðið til
janúar 1999 eftir leiðréttingu, þeir
hefðu nú þegar beðið of lengi. Ný
lög um olíugjald hefðu „alveg verið
að koma“ frá 1995 og þolinmæði
þeirra væri á þrotum. Félögin þijú
voru ánægð með fundinn með fjár-
málaráðherra og fundu fyrir skiln-
ingi hans á þeirri óréttlátu sam-
keppnisstöðu sem á m.a. rætur sínar
að rekja til laga um þungaskatt. Við
höfum síðan þá orðið vör við að
nefndir um olíugjald eru að störfum
en svör um hvort vænta mætti þess
að samkeppnisstaða sendibílstjóra
og annarra atvinnubílstjóra yrði
jöfnuð nú þegar hafa verið loðin.
Fyrirspurn á Alþingi
Hinn 19. nóvember sl. svaraði
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra
fyrirspurn Guðmundar Lárussonar
varaþingmanns Alþýðubandalagsins
um hvort ráðherra myndi beita sér
fyrir breytingu á lögum nr. 3/1987
um fjáröflun til vegagerðar í sam-
ræmi við niðurstöðu samkeppnis-
ráðs. Það var tvennt í svari ráðherra
sem félag sendibifreiðastjóra var
óánægt með og hefur þegar gert
athugasemdir við.
í svari ráðherra kom fram að
ekki hafi verið talin ástæða til að
endurskoða þessi tvö ákvæði laga
þegar miklar breytingar voru gerðar
á þeim árið 1996 en þá voru fjölda-
mörg aðildarfélög beðin um umsagn-
ir. Samtök landflutningamanna,
SLF, sendu fjármálaráðuneytinu
umsögn sína 18. aprfl 1996 og gerði
þar mjög alvarlegar athugasemdir
við þessi ákvæði og taldi þau ekki
í anda samkeppnislaga. Hinn 9. maí
1996 kom fulltrúi úr fjármálaráðu-
neyti á fund SLF og sagði að ráðu-
neytið hefði ákveðið að breyta ekki
gjöldum eða afsláttum í lögunum
heldur einungis að laga innheimtu
Samkeppnisráð hlýtur
því að hafa litið svo á,
segir Eyrún Ingadótt-
ír, að núverandi ástand
væri óviðunandi.
þungaskatts. Þess má geta að auk
Trausta eru sex bifreiðastjórafélög
í SLF og þau töldu fulla ástæðu til
að endurskoða þessi ákvæði - það
var hins vegar ekki vilji ráðuneytis-
ins.
Fjármálaráðherra sagði að ábend-
ing samkeppnisráðs um að flýta
gildistöku olíugjalds væri til um-
sagnar hjá nefndum þeim sem ætlað
er að undirbúa upptöku olíugjalds.
Jafnframt lýsti ráðherra yfir efa-
semdum um að hægt væri að flýta
breytingu yfir í olíugjald og að eins
Eyrún
Ingadóttir
og sakir stæðu væri það stefna lög-
gjafans og framkvæmdavaldsins að
viðunandi breyting ætti sér stað eigi
síðar en um áramótin 1998-1999.
Fyrir sendibílstjóra er þetta óviðun-
andi lausn, raunar engin. Samkeppn-
isráð beindi því til fjármálaráðherra
að hann hlutaðist til um að leiðrétta
umrædda stöðu mála með breytirigu
á núverandi lögum eða með því að
flýta gildistöku laga um olíugjald.
Samkeppnisráð hlýtur því að hafa
litið svo á að núverandi ástand væri
óviðunandi.
Flautukonsert handa Friðrik?
Trausti, félag sendibifreiðastjóra,
skorar hér með á alþingismenn að
beita sér fyrir því að núgildandi lög-
um verði breytt í samræmi við niður-
stöðu samkeppnisráðs fyrir næst-
komandi áramót. Að okkar mati er
um mjög einfalda breytingu á lögum
að ræða og aðeins spurning um vel-
vilja ráðamanna til þess að koma í
veg fyrir að sendibílstjórar búi við
svo óréttláta samkeppnisstöðu enn
eitt árið.
í máli Guðmundar Lárussonar
varaþingmanns kom fram að ef ekk-
ert færi að gerast í málum sendibíl-
stjóra yrði ekki langt að bíða þess
að sendibílstjórar færu að flauta
fyrir Friðrik við Alþingishúsið þar
til lögunum yrði breytt. Kannski
grípa þeir til allt annarra ráða sam-
anber kollega þeirra í Frakklandi en
þolinmæði þeirra er á þrotum. Kom-
um í veg fyrir það.
Höfundur er framkvæmdnstjóri
Trausta, félags
sendibifreiðastjóra.
Djöfla-gen?
ÝMISLEGT er til umræðu á ís-
landi í dag, sem fólk telur sig al-
mennt hafa vit á, en því miður er
raunin önnur.
Flestir trúa fréttum í flölmiðlum
og standa í ströngu við að sannfæra
bæði mig og aðra um hve rangt við
höfum fyrir okkur þegar við notum
reynslu okkar til að vega og meta
mál sem við þekkjum til fullnustu.
Dóp, gen, forvarnir, morð, rán og
meðferðir, sem mikið er talað um í
íjölpiðlum er sjaldnast tengt saman.
Ég þekki mann sem hefur farið í
meðferðir, sem ekki hafa virkað,
stundað forvarnir, framið rán, notað
dóp, drepið mann. Nú er verið að
kanna hvort hann sé með gen sem
■-cn'sakar verknað hans (alkagen).
Segjum nú að það gen fínnist, verður
hann þá fríaður af þeirri sök að hafa
drepið mann, á þeirri forsendu að
hann sé ekki sjálfráður gerða sinna
og beri þar af leiðandi enga ábyrgð?
Þegar talað er um að alkóhólismi
sé sjúkdómur, er þá ekki verið að
finna afsökun fyrir gerðum manna
meðan á neyslu stendur? Hvers
vegna eru þá menn settir í fangelsi
fyrir verknað sem þeir frömdu á
Fólki sem missir fót-
anna í lífinu hjálpum við
ekki, segir Steindór
Halldórsson, með því
að búa til súlurit.
meðan sjúkdómurinn stóð sem hæst?
Er þetta ekki líkast því að taka af
manni bílprófið sem ekki tók lyfin
sín við sykursýki? Mig langar til að
benda á þau morð sem framin hafa
verið að undanförnu og skoða þá
einstaklinga sem hafa framið þau.
Þetta eru einstaklingar sem hafa
farið í meðferð, sem ekki hefur virk-
að og eiga því litla von um hjálp eins
og staðan er í dag.
Til að leggja áherslu á það sem
ég er að reyna segja þá voru 57%
þeirra sem fóru inn í fangelsi frá því
á ágúst 1991 til maí 1993 búnir að
fara í áfengis- og fíkniefnameðferð.
20% þeirra höfðu farið tvisvar sinnum,
13% þrisvar sinnum, 7% flórum sinn-
um og 10% fímm sinnum eða oftar.
f

CLARINS
KYNNING í LÍBÍU
Fimmtudaginn 27. og
föstudaginn 28. nóv. nk.
verður snyrtifræðingur frá
CLARINS
í versluninni. Hún mun
veita persónulega ráðgjöf
um notkun á
CLARiNSsnyrtivörunum.
Nýir byltingarkenndir
varalitir
Fallegar CLARXNS töskur
Nýtt Double Sérum
1
■ í
*
wm

Verið hjartanlega
velkomin
Jólatilboð

m *

I8S
iM
Þönglabakka 6,
Mjóddinni
Því ber að spyija, verður næst
leitað að djöflageni?
Þegar ég sé svona tölur, hugsa
ég óneitanlega um árangur meðferða
á Islandi. Frá mínu sjónarhomi fínnst
mér ekkert skrítið þó að meðferðir
sem þessar virki ekki á allan þann
fjölda sem fer í þær á hveiju ári.
Til að tala tungu þeirra sem ekki
skilja hvert ég er að fara, vil ég
minna á að við erum fólk en ekki
vélar. Við sem reynum að ná tökum
á lífi okkar með því að fara í með-
ferð, komum úr misjöfnu umhverfi,
erum á misjöfnum aldri, vorum í
misjafnri neyslu vímuefna en erum
þrátt fyrir það öll sett í sama mótið
til að endurhæfa okkur. Okkur er
veittur tími og dagskráin er 10 +
28 dagar inni á drykkjumannahæli.
Þar er ábyrgðin tekin frá okkur og
okkur er sagt að við séum haldin
sjúkdómi sem grasserar eins og hver
önnur flensa og ekkert sé eðlilegra
en sjúkir einstaklingar eins og við
hefjum notkun vímuefna aftur. Auð-
vitað komum við aftur þar sem fyrri
meðferðin gagnaðist ekkert eftir að
farið var aftur út í neyslu vímuefna.
En i hvert skipti sem flensan tekur
sig upp lengist biðtíminn á hælið.
En sem betur fer átta sig flestir sem
eru edrú að þetta hefur með þeirra
eigin ábyrgð og ákvörðun að gera.
En nú er verið að taka ábyrgðina
frá þessu fólki með því að koma inn
hjá því að sé það með ólæknandi gen
og þar af leiðandi ófært um að taka
sjálft á málunum. Það er sama hvað
við finnum mörg gen, hvað við eyðum
mörgum milljónum í að reyna að
skilgreina vandann, það verður alltaf
viss prósenta af fólki sem missir fót-
anna í lífínu og því fólki hjálpum við
ekki með því að búa til súlurit.
Höfundur er formaður Kjarks,
félags óvirkra fíkla.
Sóun á landi
• /
soun a sjo
KVÓTAKERFIÐ
myndaðist til þess að
stöðva sóun á sjó. Á
meðan aðgangur var
ótakmarkaður að ís-
landsmiðum, sóttu út-
gerðarmenn sjó, þang-
að til kostnaður af
sókninni var orðinn
jafnmikill og hagnaður-
inn. Þannig ást hugsan-
legur hagnaður af físk-
veiðum upp. Tveir bátar
kepptu um afla, sem
einn gat landað. Eftir
að aðgangur að mið-
unum var takmarkaður
með aflakvótum, gat
sóknin minnkað niður í
það, sem hagkvæmast var. Hagsýn-
ir útgerðarmenn keyptu nægan
aflakvóta til fullrar nýtingar báta
sinna, en seljendurnir hættu veiðum.
Einn bátur landaði nú afla, sem tveir
höfðu áður skipt á milli sín. Sóknar-
kostnaður minnkaði, og hagnaður
af fiskveiðum jókst að sama skapi.
Nú er hins vegar risinn upp hópur
manna, sem telur hér sérstakan
vanda á ferðum. Þeir vilja gera
hagnaðinn vegna minni sóknar-
kostnaðar upptækan með „veiði-
gjaldi“. En hvað er líklegt, að verði
þá um fískveiðihagnaðinn? Til að
svara því skulum við nota eitt at-
hyglisverðasta hugtakið í hagfræði
okkar daga, keppni að aðstöðuhagn-
aði (á ensku: rent-seeking).
Hugtakið keppni að aðstöðuhagn-
aði vísar til þess, þegar hagsmuna-
hópar reyna að hafa áhrif á stjórn-
völd í því skyni að útvega sér sér-
staka aðstöðu eða fríðindi. Eitt dæmi
er, þegar garðyrkjubændur beijast
fyrir innflutningsbanni á grænmeti,
annað, þegar skólafólk berst fyrir
niðurgreiðslum úr ríkissjóði á náms-
lán sín.
Slík starfsemi hagsmunahópa
hefur tvenns konar kostnað í för
með sér. I fyrsta lagi eykur hún
kostnað neytenda og skattgreið-
enda: Grænmeti og lán til annarra
en námsfólks verða dýrari en ella
og skattar hærri. I öðru lagi kostar
starfsemi hagsmunahópanna tals-
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
vert fé. Leiða má rök
að því, að þessi starf-
semi muni aukist að
því marki, að hagnað-
urinn af henni verði að
engu. Þá kostar keppn-
in að aðstöðuhagnaðin-
um jafnmikið og nemur
slíkum hagnaði sjálf-
um. Honum hefur þá
öllum verið sóað í
kostnað.
Sé veiðigjald lagt á
til þess að gera fisk-
veiðihagnaðinn upp-
tækan, þá spretta ýms-
ir hópar upp í því skyni
að hafa áhrif á stjóm-
völd. í fyrsta lagi reyna
þeir, sem gjaldið eiga að greiða, að
létta byrði sína með því að fá stjórn-
völd til að setja margs konar reglur
um undanþágur, afskriftir, kostnað-
Ef veiðigjald er inn-
heimt af útgerðinni,
segir Hannes H. Giss-
urarson, þá tekur sóun
á landi við af sóun á sjó.
armat og fleira. í annan stað reyna
ótal aðrir hópar að rökstyðja, að
þeim beri skerfur af þessum tekju-
auka ríkisins.
Þessir hagsmunahópar munu
auka starfsemi sína að þvi marki,
að það hættir að borga sig fyrir þá.
Það er, þegar heildarkostnaður af
þessari starfsemi er orðinn jafn
heildarhagnaðinum. Það er með öðr-
um orðum, þegar keppnin að hlut í
veiðigjaldinu kostar jafnmikið og
nemur allri upphæð veiðigjaldsins.
Þá hefur sóun á landi (kostnaður
við sókn í ríkissjóð) tekið við af sóun
á sjó (of miklum kostnaði við sókn
á Islandsmið). Er það þetta, sem
veiðigjaldssinnar vilja?
Höfundur er prófessor í stjórn-
málafræði í Háskóla Islands.