Morgunblaðið - 07.12.1997, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 7. DESEMBER 1997 11
Islendingar klipptu á víra
síðasta Fleetwoodtogarans
AÐEINS einn af gömlu út-
hafsveiðitogurunum sem sóttu á
Islandsmið er eftir í höfninni í
Fleetwood. Það er Jacinta FD-159,
sem var smíðaður árið 1972 fyrir
eitt stærsta útgerðarfyrirtæki
Breta, J. Marr & Son, og þótti
mjög fullkominn á sínum tíma. Ár-
ið 1975 sló Jaeinta met Fleetwood-
togara og landaði 188 tonnum eftir
nítján daga veiðitúr.
Ari síðar vann Jacinta sér það til
frægðar að vera síðasti togarinn
sem íslensk varðskip klipptu troll-
ið af. Samkvæmt því sem fram
kemur í bók Bjöms Þorsteinsson-
ar, Tíu þorskastríð, klippti varð-
skipið Ægir annan togvír skipsins
22. maí 1976 og tveimur dögum
síðar klippti Ver báða vírana.
Árið 1983 var heimahöfn Jacintu
flutt til Hull og þar með hafði síð-
asti úthafsveiðitogarinn yfirgefið
Fleetwood. Starfsemi J. Marr &
Son hafði þá nær öll einnig flust til
Hull.
Togarinn var gerður út með
góðum árangri næstu árin, þar til
alvarleg vélarbilun varð til þess
ákveðið var að taka hann úr um-
ferð árið 1994.
I stað þess að rífa skipið í brota-
járn ákvað útgerðarfyrirtækið að
heiðra minningu úthafsútgerðar
frá Fleetwood með því að gefa
skipið þangað. Stofnaður var
minningarsjóður til að koma tog-
aranum i upprunalegt horf og
halda honum við.
Horfínn
heimur á safni
Nú liggur Jacinta í höfn og sjö
þúsund gestir koma árlega til að
skoða hvernig aðstæður
Fleetwoodfiskimanna voru á átt-
unda áratugnum. Sumir eldri sjó-
manna í bænum, sem sóttu á ís-
landsmið við langtum frumstæðari
aðstæður, finnst afkáralegt að
koma á fót safni til að sýna svo ná-
læga fortíð. En veiðar á fjarlægum
miðum eru liðin tíð í hugum
Fleetwoodbúa, þannig að Jacinta
er hluti af horfnum heimi á sama
hátt og kolatogarar frá byi'jun ald-
arinnar.
Fyrir útfærslu íslensku land-
helginnar höfðu um sjö þúsund
bæjarbúar atvinnu af fiskveiðum,
vinnslu og sölu en nú eru færri en
þúsund manns starfandi við þessa
atvinnugrein. Samkvæmt því sem
segir í bók Jóns Þ. Þórs sagnfræð-
ings, Brítish Trawlers and Iceland
1919-1976, voru 63 úthafsveiðitog-
arar gerðir út frá Fleetwood árið
1962 en nú er enginn eftir.
Vildi ekki vera á sjó án
þess að veiða
Sumum togaranna var breytt og
þeir notaðir til aðstoðar við olíu-
borpalla á Norðursjó. Hluti tog-
arasjómannanna hélt því vinnu
sinni en umskiptin voru mörgum
þeirra erfið.
„Maðurinn minn gat ekki hugs-
að sér að vera á sjó án þess að
veiða,“ segir Peggy Whittaker,
ekkja togaraskipstjórans Ronnie
Slapp. „Hann reyndi því fyrst íyrir
sér með því að kaupa eigin bát til
að veiða á heimamiðum."
Utgerðin gekk ekki upp og þau
hjónin misstu bæði bátinn og
heimili sitt. í framhaldi af því réð
hann sig til spænskrar útgerðar.
Þar var hann síðustu fimm ár
starfsævi sinnar, þar til hann
veiktist af krabbameini og fluttist
heim til Englands. Peggy hjúkraði
honum þar til hann dó, einu og
hálfu ári síðar.
ÁRSBYRJUN 1976. Varðskipið Týr rennir sér aftur fyrir skut
Fleetwoodtogarans Luneda FD-139, sem var í eigu J. Marr & Sons, og
sker á togvírana. Nokkrum vikum síðar skar varðskipið Ver á víra
annars togara frá sama fyrirtæki, Jacinta FD-159.
sem hefði gerst fyrr en síðar.
„Fyrstu árin var þetta bara eins
og vondur draumur og það var
ekki fyrr en á táningsárunum að
ég áttaði mig á hvaða þýðingu
þessi atburður hefði fyrir mig.“
William gerðist síðar sjómaður
og fór á Islandsmið, meðal ann-
ars á þær slóðir þar sem Goth
hvarf. Hann segist oft hafa velt
því fyrir sér hvar skipið lægi.
„Þegar ég las fyrirsagnirnar í
blöðunum um að reykháfurinn
væri fundinn trúði ég ekki mín-
um eigin augum. Ég vil koma á
framfæri pcrsónulcgum þökkum
minum til skipstjórans sem fann
flakið. Það hefðu ekki allir hald-
ið svona braki, margir hefðu
fleygt því beint út aftur. Ég var
ekki síður ánægður með það að
þeir skyldu hafa kastað
blómsveig í sjóinn þar sem reyk-
háfurinn fannst.“
Fleetwood, og
ætlaði að mæta
og taka þátt í að
ákveða hvernig
minnast ætti
föður hennar og
félaga hans af
Goth.
WILLIAM
John
Edwards .
Eins og vondur
draumur
WiIIiam John
Edwards var tólf ára þegar faðir
hans og alnafni sigldi af stað
með Goth í desember 1948. „Ég
man eftir því að við kysstum
hann bless og minntum hann á
að koma með súkkulaði heim.
Súkkulaðið var hluti af matar-
skammti áhafnarinnar og pabbi
var vanur að geyma það handa
okkur." Þetta var í síðasta sinn
sem hann sá föður sinn.
Wiiliam segist ekki hafa gert
sér fullkomlega grein fyrir því
SÍÐASTI úthafsveiðitogarinn í Fleetwood, Jacinta, er kominn heim.
HLUTA hafnarsvæðisins í Fleetwood hefur verið breytt í verslunarsvæði.
Mennirnir sem fórust með Goth
Skipstjóri: Wilfred Elliott, 29 ára;
Stýrimaður: A.E. Plummer, 47 ára;
Bátsmaður: W.J. Edwards, 35 ára;
Yfirvélstjóri: G.H. Knight, 52 ára;
Annar vélstjóri: A.J. Patterson, 24 ára;
Loftskeytamaður: S. Bowles, 19 ára;
Kyndarar: T. Dagger, 25 ára; H. Ramsden, 24 ára;
J. Beattle, 24 ára;
Kokkur: H.P. Blyth, 51 árs;
Aðstoðarkokkur: A. Silcock, 20 ára;
Hásetar: H. Smith, 23 ára; W. Durbin, 26 ára; B. Redm-
an, 27 ára; H. Buckley, 24 ára; N. Grisentwaite, 24 ára;
R. Snasdell, 23 ára; J. Tandy, 27 ára; E.J. Parker 28 ára;
J. Davies, 30 ára; R. Rhimes, 16 ára.
Margir aðrir bresku sjómann-
anna lentu í erfiðleikum í kjölfar
landhelgisútfærslunnar. Olíu-
verðshækkanir áttunda áratugar-
ins juku einnig vandræðin.
Fleetwood fór verr út úr breyting-
unum en stóru hafnirnar á austur-
ströndinni, Hull og Grimsby. Auk
þess að þjóna olíuiðnaðinum áttu
togarar þaðan greiðari leið á önnur
mið, til dæmis út af ströndum Nor-
egs.
Peggy Whittaker hefur lengi
barist fyrir því að fiskimenn sem
misstu vinnu sína á áttunda ára-
tugnum sitji við sama borð og
verkamenn úr öðrum atvinnu-
greinum sem lagðar hafa verið nið-
ur. Kolanámumenn hafa til dæmis
fengið háar upphæðir greiddar
þegar námum hefur verið lokað.
„Margir sjómennimir hafa ein-
faldlega gefist upp á öllu,“ segir
Peggy. „Ég er að reyna að reka þá
áfram til þess að berjast fyrir rétt-
indum sínum en það gengur erfið-
lega.“
Peggy segir að að undanförnu
hafi líkur aukist á að mannsæm-
andi bætur fáist, en margir hafi bú-
ið við þröngan kost lengi. „Sumir
þeirra sitja aðgerðarlausir allan
liðlangan daginn á börum á vet-
uma af þeirri einföldu ástæðu að
það er ódýrara en að hita upp hús-
in.“
Fiskihöfnin
lögð niður?
Nokkrir litlir togarar og bátar
em enn gerðir út til veiða á
heimamiðum, en ekki er ljóst
hversu lengi því verður haldið
áfram. Peggy, sem situr í sveitar-
stjórn Fleetwood og nágrennis,
segir að áætlanir séu uppi um að
leggja fiskihöfnina niður innan
fárra ára og nota lóðir í kringum
hana undir verslanir.
Hluta hafnarsvæðisins hefur
þegar verið breytt í vinsælt versl-
unarsvæði í amerískum kúreka-
bæjarstíl sem nefnt er Freeport
Shopping Village. Þar eru seldar
útsöluvörur frá stómm verslunar-
keðjum.
Margir Fleetwoodbúar óttast
að fiskveiðiarfleifðin kunni að
glatast í bænum. Ýmislegt hefur
verið gert til að varðveita minn-
inguna, og er þar Jacinta gott
dæmi, en áætlanir em uppi um að
gera ennþá betur.
Lionel Marr, framkvæmda-
stjóri styrktarsjóðs Jacintu, er af
mestu útgerðarætt Fleetwood,
Marr-ættinni, sem þó kom upp-
runalega frá Hull. Hann hefur ár-
um saman unnið að endurbygg-
ingu togarans og meðal annars
safnað gömlum tækjum víða að til
að gera hann sem líkastan því
sem tíðkaðist í byrjun áttunda
áratugarins.
Lionel vill að við hlið togarans í
Fleetwoodhöfn verði komið á fót
fiskveiðiminjasafni. Meðal annars
telur hann að reykháfurinn af
Goth ætti þar vel heima.
Islandssafn
í Fleetwood?
Peter Hardy er annar stórhuga
Fleetwoodbúi, íym'erandi loft-
skeytamaður af úthafsveiðitogur-
um og áhugaljósmyndari sem á
stórt safn mynda af togurum á Is-
landsmiðum. Hann hefur nokkram
sinnum komið til íslands og þekkir
marga útgerðarbæi landsins ágæt-
lega.
Hann vill koma á fót stóm og lif-
andi safni um fiskveiðar og könnun
hafsins við Fleetwoodhöfn. Þangað
vill hann meðal annars fá reykháf-
inn af Goth til sýnis í sérstökum
Islandsskála, þar sem yrðu sýndir
munir, ljósmyndir og kvikmyndir
sem lýstu íslandsveiðum breskra
togara.
Peter Hardy vill jafnframt finna
bænum nýtt hlutverk með því að
gera hann að miðstöð siglinga á
hraðskreiðum farþegabátum til Ir-
lands og eyjarinnar Man. í þessum
tilgangi hefur hann haft samband
við stórfyrirtæki og ónefndan víð-
frægan auðmann og að hans sögn
hafa undirtektirnar verið góðar.