Morgunblaðið - 03.01.1998, Page 42

Morgunblaðið - 03.01.1998, Page 42
, 42 LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 1998 MORGUNBLAÐIÐ AÐSENDAR GREINAR AF TILEFNI um- fjöllunar á dómi Hæstaréttar máli nr. 200/1977: „Kristinn Traustason gegn ís- lenska ríkinu“, hér í blaði 18. þ.m. vil ég sem lögmaður Kristins Traustasonar óska eft- ir að fá að birta eftir- farandi: Málið snerist um bótakröfu vegna rif- beinsbrots, sem Krist- inn Traustason hafði hlotið í höndum lög- reglu. Hæstiréttur telur að Kristinn hafi brotið í sér rifin áður en lögregla handtók hann. Viðurkennt var að Kristinn hefði, áður en lögreglan kom á vettvang, sparkað upp svefnher- bergishurð og að læsingaijárn hurðarinnar hefði látið sig. Um annað húsbrot eða átök var ekki að ræða í málinu. Læknar hafa sagt mér, að ekki 4», komi til greina að menn brjóti í sér rifbein við að sparka upp hurð- um. Kristinn var algjörlega óskaddaður, er hann var án átaka leiddur út úr umræddri íbúð og allt til þess, að hann var færður fyrir varðstjóra í fangamóttöku lögreglustöðvarinnar. Konan, sem bað lögreglu um að fjarlægja Kristinn úr íbúð sinni, kvöldið 29. mars 1993, fyrir meira en fjórum árum lét leysa hann úr haldi seinna sama kvöld, en þá var svo komið fyrir honum, að hann var allur í hnipri og illa kvalinn vegna brot- inna rifbeina, beggja vegna, að flytja varð hann í sjúkrakröfu úr fangaklefanum og í slysamóttöku, þar sem hann fékk verkjalyf og aðhlynningu. Eitt aðalvitnið, Sig- urbjörn Jónsson, sem lýst hafði atvikum sannsögulega í apríl- lok 1993 eða mánuði eftir atvikið, tók aftur skýrslu sína nærri 4 árum seinna, eins starfs- bróður sinn, lögreglufulltrúa einn, þeim sökum að hafa bókað rangt eftir sér fjórum árum áður. Þá var bókað eftir honum, að Kristinn hefði verið „búinn að bijóta og bramla“ og gerði lögreglumönnum tveim, sem tóku þátt í handtöku Kristins, upp þau orð, sem þeir höfðu aldrei sagt og hvergi bókuð. í stað þess, að finna að hinu saknæma vætti mannsins, til- greindi Hæstiréttur hann sérstak- lega sem vitni í málinu. Það grátbroslega er, að lög- reglumenn tóku skýrslur hver af öðrum í máli þessu og höfðu ber- sýnilega að verulegu leyti sam- ræmt orðalagið í þeim. Svo ómark- Hæstiréttur taldi sig ekki geta komist hjá því að fínna að meðferð málsins, segir Gunn- laugur Þórðarson, en leysti svo vandann með því að taka á málinu með silkihönskum. tækar og aðfinnsluverðar og sem þær voru, urðu þær samt að veru- íegu leyti grundvöllur dómsins. Læknirinn, sem gaf vottorðið, var alls ekki sá sem tók við Kristni á slysavaktinni; hann hafði alls ekki skoðað Kristin, en var greini- lega svokallað „óvinveitt vitni“. Hins vegar náðist ekki til þess læknis, sem hafði annast hann á slysavarðstofunni, hann var löngu farinn af landi brott, þegar málið var fyrir rétti. Kristinn Traustason leitaði per- sónulega bóta í hálft annað þar til hann réð Örn Clausen hrl. og þeir reyndu saman í annað eitt og hálft ár þar til undirritaður tók við mál- inu í mars 1996. Embættismenn í kerfinu virðast hafa dregið Kristin á asnaeyrum allan tímann, nema ríkissaksóknari Hallvarður Einars- son, sem vildi greiða Kristni bætur. í máli þessu eru fólgin mörg furðuleg atvik, sem fæst verða til- greind hér. Lögreglustjórinn neit- aði með vafasamri skírskotun til lagagreina, að mæta fyrir rétti. Lögreglustjórinn sagðist ekki hafa komið nærri málinu. Á hinn bóginn kveður Kristinn sig hafa oftar en einu sinni átt viðtal við lögreglu- stjóra, sem hafi ætlað að leysa málið með einhveijum bótum og sem „innan húss mál lögreglunn- ar“. Reyndar hafði Kristinn aldrei heyrt það orðatiltæki áður og eng- inn annar en lögreglustjóri gátu hafa orðað slíkt við hann. Staðreyndin er og, að lögreglu- stjórinn gaf undirmanni sínum, Friðriki Gunnarssyni, fýrirskipanir um allar rannsóknir í málinu, en hann skoraðist undan að mæta fyrir rétti með sérstakri skýrslu, sem óvart sannaði afskipti lög- reglustjórans af máinu. Ekki þótti Hæstarétti ástæða til að finna að þessari stöðu lögreglustjórans í málinu. Hin alræmda samstaða lög- reglumanna í svona málum er stað- reynd, sem almenningur telur von- laust að sporna við. Vandséð er réttmæti þess, sem greinir í forsendum Hæstaréttar fyrir sýknun íslenska ríkisins, að Kristinn Traustason, sem mjög ölvaður, hafði þann 29. mars 1993 séð varðstjóra á hvítri skyrtu bregða fyrir í eitt einasta skipti í fangamóttökunni, skyldi ekki treysta sér til að þekkja hann aft- ur þann 29. janúar sl. fyrir héraðs- dómi eða nærri fjórum árum eftir rifbeinabrotin. Varðtjórar eru ein- ir Iögreglumanna í hvítum skyrt- um. Staðhæfing varðstjórans um sakleysi í málinu var mjög svo vafasöm og stóð ein gegn orðum kristins. Um aðra var ekki að vill- ast. Forsendur Hæstaréttar stangast á við dóm Hæstaréttar í máli nr. 19/1947, bls. 512 í XIX bindi hrd. í því máli gat kærandi, sem orðið hafði fyrir áverkum í höndum lög- reglu, ekki bent á illvirkjana, en Hæstiréttur sakfelldi alla lögreglu- mennina, sem tóku þátt í handtöku mannsins allt að einu. Órökvísi Hæstaréttar er með ólíkindum, því að það var gersam- lega útilokað að Kristinn gæti sjálfur hafa rifbrotið sig áður en lögreglan kom á vettvang. Ekki er dómurinn síður ískyggilegur, því samkv. þessu nýjasta mati Hæstaréttar, getur það tæpast talist brot á hinni fornu og lög- bundnu harðræðisreglu, að maður rifbeinabrotni beggja megin í höndum lögreglu, án þess að til átaka hafi komið á milli hans og lögreglu. Athyglisvert er að Hæstiréttur taldi sig ekki geta komist hjá því, að finna að meðferð málsins, bæði í höndum lögreglu og RLR, en leysti vandann með því að taka á málinu með silkihönskum. Segir það miklu meira en fólk áttar sig á. í sambandi við mál þetta rifjast upp fyrir mér það dapurlega, að hafa heyrt allnokkra hæstaréttar- lögmenn, halda því fram, að það sé líkast því að spila í happdrætti, hverjir þrír hinna níu dómenda Hæstaréttar dæmi mál hveiju sinni. Að því kemur fyrr eða síðar að ég geri nánari grein fyrir þessu alvarlega máli, en það bíður. Reykjavík, 19. des. 1997. Höfundur er hæstaréttarJögmaður. Upplýsingar varðandi frétt um Hæstaréttardóm Gunnlaugur Þórðarson Melankólía og viðreisnarvíma ÁRÁTTA sorgar- innar er að reyna að bjarga hinu horfna. Kynslóðir okkar tíma standa frammi fyrir kveðjustund tálvonar skynsamrar veraldar sem og þeirri reynslu að út úr þessum heimi er engin bein leið leng- ur. Og einmitt þessi veröld án útgöngu- leiða ber ábyrgð á þessu sérstaka melan- kólíska andrúmslofti, sem sjá má að stórum hluta í samtímalist- inni, menningunni og samfélaginu og á ná- kvæmlega sam máta á sviði stjórn- mála. Það sem veldur þessari sér- stöku melankólíu samtímans er að módernisminn hefur verið sviptur undirstöðunni. Það er búið að leysa hann úr álögunum. Hið neikvæða gerir hið jákvæða mögulegt Melankólíkerinn hefur fylgt módem- ismanum frá upphafi. Hann var endurupp- gotvaður í byijun upp- fræðslutímabilsins, húmanismans, og virðist samkvæmt öllu hafa komist óskaddað- ur yfir í póstmódemis- mann. Theophrast tal- ar um náttúrulegan melankólíker, til skil- greiningar frá hinum sjúklega. Hann heldur því meira að segja fram að allir mennskir menn hafi eitthvað af melankólísku eðli í sér, sem bendir til þess að um sé að ræða mann: fræðilegan frumkraft (element). í þessu má líka sjá þá staðhæfingu Við lifum að því er virðist í nokkurs konar tímaskarði, segir Jón Thor Gíslason, á tímalausum tímum, losnum ekki við fortíð- ina og náum ekki til framtíðarinnar. hans að hið neikvæða geri hið já- kvæða mögulegt. Dæmigert er að melankólíker sveiflist, ákveðið milli geðbrigða, milli öfga ástríðnanna og þunglynd- isins. Hann hefur enga miðju og skortir því málefnalega festu. Og í raun hefur það enga þýðingu að krefjast stöðu í miðjunni, þegar hin melankólíska vitund skilar sínum eiginlegu afrekum án allrar milli- göngu. Þetta hljómar íjarstæðu- kennt en málið er að hin melankól- íska veraldarsýn er engin gáta sem verður að leysa heldur er um að ræða sjálfsagða veraldarsýn sem verður að gera ráð fyrir. Hana er allstaðar að fínna í sögulegu meian- kólísku mati, þar sem hið þunglynda lundemi var á mismunandi tímum annaðhvort hafíð upp til skýja eða niðurnítt. En ljóst er að á jafn við- kvæman hátt og melankólíker bregst við vondri þróun og skaða, hneigist hann líka til að dramatís- era aðstæður og fara út í öfgar. Lok mannkynssögunnar Hinn síðmóderni tíðarandi er furðulega sterkt klofinn. í honum sameinast „módern-tilgangskenn- ing“ hins sögulega, stefnufasta, og hinsvegar „ringulreið-leyst úr fjötrum" skilningurinn. Hið sam- kynja og hið ósamkynja mynda tvær hliðar sömu myntar, án þess þó að losna við hugmyndina um mögulegt fullkomið samræmi. Það er þessi mótsögn, sem líklega ber ábyrgð á endurstyrk trúarinnar á tímum trúleysis, meðvitaðri um- hugsun um týnd gildi og dyggð, svo ekki sé talað um samband hægri og vinstri sinnaðra pólitískra fylkinga. Síðiðnaðarframleiðsla, síðborg- arlegt samfélag, síðkapítalísk efnahagsstefna, síðháspeki-heim- speki, síðmódernismi í listum, síð- sögulegir tímar. Öll þessi hugtök benda til þess að einhveiju tíma- bili í sögunni sé að ljúka og reynd- ar óttast margir að ekki sé um sögulegt tímabil í þetta sinn að ræða, heldur endanlega kveðju- stund mannkynssögunnar. Víst er að nálægð aldamótanna gefur hugmyndinni byr undir báða vængi. Ragnarök er að finna í sög- unni frá upphafi með heimsendi og endurlausn, sem á tímum trú- leysis hefur tekið á sig mynd trega- fullrar og/eða ískaldrar gjöreyð- ingarstefnu (Nihilismi). Og enn er hinn ofbeldisfulli endir mannkyns ekki úr sögunni, en hinsvegar hef- ur hann verið færður yfir í von um friðsaman endi, þ.e.a.s. í sögulaus- an lokakafla: „Happy-Enda a la Hollywood"? (Tilv. Fukuyama). Rétt er að í draumalandi (Utopie) mannkynssögulausra tíma felst loforð um að úthýsa þjáningu sög- unnar, en jafnframt bið í tómleika viðburðarlausra endaloka: „Augnablik dauðans er það, þegar við erum eingöngu liðin tíð, og á engan hátt framtíð" (tilv. Michael Theunissen). Sögulaus tími er nefnilega án framtíðar. Framtíðin býr í tímabilinu. Milli fortíðar og framtíðar Við lifum að því er virðist í nokk- urskonar tímaskarði, á tímalausum tímum, losnum ekki við fortíðina og náum ekki til framtíðarinnar. Óttumst endalokin sem gera okkur að fortíð og það að týnast í hýbýl- um framtíðarinnar. -» RYK- & VATNSSUGUR IBESTAI Urvalið er hjá okkur Nýbýlavegur 18 • 200 Kópavogur Sími: 510-0000 • Fax: 510-0001 X£Z7 Wicanders Kork-o^Plast EF ÞÚ BÝRÐ ÚTI Á LANDI ÞÁ SENDUM VIÐ ÞÉR ÓKEYPIS SÝNISHORN OG BÆKLING. „Kprk-O'Plast er með slitsterka vinylhúð' og notað á gólf sem mikið mæðir á, svo sem flugstöðvum og sjúkrahúsum. JKprk-O'PIast er auðvelt að þrífa og þægilegt er að ganga á því.. Þ. ÞORGRÍMSSON & CO Ármúla 29, 108 Reykjavík, sími 553 8640 Jón Thor Gíslason Viðreisn með opinberum yfir- lýsingum nýrra tíma er tilraun til að sprengja sig út úr fortíðinni sem þrátt fyrir allt vill ekki fara pg getur ekki farið. Yfirlýsingar Italans Tomaso Filipo Marinetti frá 1909 þar sem hann sposkur og kjarnyrtur miðlar áskorun sinni, þ.e. hinni beinu leið inn í framtíðina með því að gjöreyða fortíðinni sem fólst í því að bijóta allar listastofnanir, akademíur og bókastöfn til grunna, þær endur- speglast óhjákvæmilega sem „áskorun framkvæmd og orðin að veruleika" við skoðun mynda rústum lagðra borga í tveimur heimsstyijöldum sem áttu eftir að ganga yfir heiminn. Marinetti varð þannig séð að ósk sinni nema það að ekki tókst að eyða fortíð- inni. Meira að segja „skugga for- tíðar“ bera einna hæst í heimi þeirra sem hraðast fara og telja sig vera búna að hlaupa fortíðina af sér sem sjá má í peninga- og valdagræðgi, hernaðar- og þjóð- ernishyggju og fyrirlitningu á kon- um svo eitthvað sé nefnt. Stað- reyndin er þó sú að hin storma- sama sprengingarviðreisnarsæla er bundin leyndum hlekkjum við uppgang melankólíunnar, sem ræðst af því að hina eilífu götu inn í framtíðina er ekki hægt að tryggja til fulls, þar sem óvíst er hvort að hún losni einhverntíma við fortíðina og þ.a.l. nái einhvern- tíma til framtíðarinnar. „Einmitt þessi geðblær: hið hvarflandi milli svallsamrar gleðisælu og botnlauss vafa og dauðaþrár mun einkenna öldina sem við stöndum frammi fyrir“ (Tilv. Wofgang Kaempfer). Fólk hugsar sig út úr umhverfi sem bindur það við veruleikann, lifir í veröld óraunveruleikans. En er veröld óraunveruleikans óraun- verulegri en hinn óhlutbundna, samantekna, útreiknanlega veröld glaða skrifborðsmannsins sem leikstýrir og semur söguna eftir eigin höfði? Hvað sem öllu þessu líður týnist hið tvöfalda augnaráð, í báðar áttir, sem sýnir okkur hvað- an við komum og hvert við förum. Höfundur er myndlistarmaður.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.