Morgunblaðið - 17.01.1998, Blaðsíða 8

8 ‘LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÉG skal hafa það, láttu mig bara vita þegar síðasti Iorturinn kemur Árni minn . . .
Mikið um kvefpestir
en ekki flensufaraldur
ÞÓTT flensufaraldur hafí enn ekki
komið til landsins hefur mikið verið
um veikindi að undanfórnu. Lúðvík
Ólafsson, héraðslæknir í Reykja-
vík, segir að töluvert hafi verið um
kvefpestir sem lýsi sér þannig að
fólk verði ekki mikið veikt en sé þó
lengi að ná sér. Einnig hafí verið
heilmikið um streptókokkaháls-
bólgu frá því í desember.
Lúðvík segir að enn hafí ekki
fundist nein merki um að innflú-
ensufaraldur sé kominn til lands-
ins. Innflúensuveirur hafí ræktast
úr einu eða tveimur smábörnum en
þar sé að öllum líkindum um gamla
stofna að ræða sem séu að deyja
út. Nýju stofnarnir, sem hafí mestu
landsins né til nágrannalandanna.
Vikulega komi skýrslur frá Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnuninni og
þar komi m.a. fram að í nágranna-
Of seint að láta
bólusetja sig
gegn flensu
löndunum hafí enn ekki komið upp
faraldur þótt ein og ein veira hafí
ræktast hér og þar.
Lúðvík telur hins vegar ólíklegt
að landsmenn sleppi algerlega við
flensu í ár. Faraldrar hafi komið
upp árlega mörg undanfarin ár
þótt þeir hafí verið mjög misstórir
og -skæðir.
Miklar Qarvistir
í skólum
Mikið hefur verið um að fólk leiti
til heilsugæslustöðvarinnar í efra
Breiðholti vegna veikinda að und-
anförnu og á heilsugæslustöðinni í
Grafarvogi fengust þær upplýsing-
ar að einhver pest með vírussýk-
ingareinkennum væri greinilega að
hellast yfir landsmenn. Allt að 20%
afföll hefðu verið í sumum 9. bekkj-
um í skólaskoðunum á miðvikudag.
Einnig hefði streptakokkaháls-
bólga verið algeng að undanförnu
sem væri óvenjulegt á þessum árs-
tíma.
Atli Amason, yfírlæknir á
Heilsugæslustöðinni í Grafarvogi,
segir að svo virðist sem þeir vírus-
ar sem séu í gangi leggist aðallega
á börn og því sé e.t.v. um stofna að
ræða sem fullorðnir séu að ein-
hverju leytí orðnir ónæmir fyrir.
Of seint sé að láta bólusetja sig
gegn flensu og einungis hægt að
ráðleggja fólki að fara vel með sig
og láta skoða sig og böm sín telji
það þörf á því.
Afnám skilmála kortafyrirtækja
Kaupmönnum heim-
ilt að hækka verð
Sjö sóttu
um embætti
ríkislög-
reglustjóra
SJÖ sóttu um embætti rfkis-
lögreglustjóra, en umsóknar-
frestur um embættið rann út
15. þessa mánaðar.
Umsækjendur um embættið
em Amar Guðmundsson,
skólastjóri Lögregluskóla rík-
isins, Georg Kr. Lámsson,
sýslumaður, Haraldur Johann-
essen, varalögreglustjóri,
Hjördís Björk Hákonardóttir,
héraðsdómari, Stefán Hirst,
skrifstofustjóri Lögreglu-
stjóraembættisins í Reykjavík,
Valtýr Sigurðsson, héraðsdóm-
ari, og Þórir Oddsson vararík-
islögreglustjóri.
KAUPMENN em famir að
hækka vömverð til þeirra sem
greiða með greiðslukortum vegna
ákvörðunar samkeppnisráðs um að
banna skilmála greiðslukortafyrir-
tækja í samningum við verslanir
og þjónustufyrirtæki. Er kaup-
mönnunum þetta heimilt, en yfír-
lýsing Visa um að áfrýjun úrskurð-
arins fresti gildistöku á ekki við
rök að styðjast.
Samkvæmt upplýsingum frá
Samkeppnisstofnun er ákvörðun
samkeppnisráðs þegar í fullu gildi
og áfrýjun ákvörðunar samkeppn-
isráðs um viðskiptahætti í
greiðslukortastarfsemi til áfrýjun-
amefndar samkeppnismála frestar
ekki gildistöku hennar. Þeim
kaupmönnum sem þess óska sé því
heimilt að hækka verð til þeirra
sem greiða með greiðslukortum.
Þeir kaupmenn sem vilji hækka
verð til korthafa verði hins vegar
að láta það koma skýrt fram að
verð sé hærra ef greitt er með
greiðslukorti.
Samkvæmt upplýsingum frá
Samtökum verslunarinnar er al-
mennt verð í verslunum nú stað-
greiðsluverð miðað við greiðslu
með reiðufé, og er kostnaður sem
fellur til við notkun greiðslukorta
skuldfærður sérstaklega.
Fyrirlestur um ofnæmi og astma
Ofnæmi og
astmi í vexti á
Vesturlöndum
UNNUR Steina
Björnsdóttir lækn-
ir flytur í dag
klukkan 14 fyrirlestur á
vegum H ollvinasamtaka
Háskóla Islands um vax-
andi tíðni ofnæmis og
astma á Vesturlöndum.
Fyrirlesturinn verður
fluttur í Háskólabíói og er
öllum opinn.
- Hvað er ofnæmi?
„Ofnæmi er viðbrögð
ónæmiskerfis líkamans við
utanaðkomandi ofnæmis-
vaka. Ofnæmisvaki er síð-
an skilgreindur sem tiltek-
ið eggjahvítusamband sem
líkaminn bregst við á
óæskilegan hátt með of-
næmisviðbrögðum, til
dæmis frá nefi með
hnerra, stíflum eða
rennsli, frá lungum með astma
eða með exemi í húð, til dæmis
olnboga eða hnésbótum.“
- Fer ofnæmi vaxandi?
,A síðustu árum hefur komið í
ljós aukin tíðni ofnæmis og astma
í hinum vestræna heimi. Fleiri og
fleiri rannsóknir eru að birtast
sem styðja þetta, til dæmis ein í
þessari viku í The British Med-
ical Journal sem sýnir fram á
70% aukningu á astma hjá 12-16
ára börnum í Bretlandi á tólf ára
tímabili. Einnig hefur sýnt sig að
astmi jókst í Bandaríkjunum um
60% á tíu ára tímabili, frá 1980-
1990, aðallega í stórborgum og
fyrst og fremst hjá svörtum.
Beint samband fannst hjá þeim
sem dóu úr astma við kakka-
lakkaofnæmisvaka í híbýlum
þeirra.
Innlagnir vegna astma hafa
einnig tvöfaldast í Bandaríkjun-
um, úr 112 á hverja hundrað þús-
und íbúa í 279, sem er mjög mik-
ið. Þessi aukning virðist hins veg-
ar vera að hægja á sér, til dæmis
í Ástralíu þar sem hennar varð
fyrst vart og hún varð mest. Hið
sama gæti gerst annars staðar."
- Hver er ástæðan fyrir þess-
um sveiflum?
„Það er nú það. Nú er búið að
skipa stóra vinnuhópa úti um all-
an heim til þess að sporna við
þessari þróun og skilgreina
áhættuþætti. Hugsanlegt er að
eitthvað af þeirri vinnu sé að
bera árangur. Sambærileg aukn-
ing hefur ekki átt sér stað á ís-
landi því tíðni ofnæmis hér er
sambærileg við þá sem er í þró-
unarríkjunum og gömlu komm-
únistaríkjunum. I haust fer af
stað á vegum Vífils-
staðaspítala Evrópu-
rannsókn, samskonar
og gerð var fyrir tíu
árum. Sömu einstak-
lingar verða kallaðir
inn til samanburðar
og ef aukning hefur átt sér stað á
Islandi verður reynt að spoma
við því.“
- Hver er munurinn á þróun
ofnæmis í Austur-Evrópu og
annars staðar?
„í fyrirlestrinum mun ég fjalla
um ofnæmi í vestrænum ríkjum
með samanburði á samskonar
genastofni á mismunandi land-
svæðum, til dæmis Austur- og
Vestur-Þýskalandi. Þegar Berlín-
armúrinn hrundi átti fólk von á
að tíðni ofnæmis yrði hærri í
kommúnistaríkjunum vegna þess
að íbúar reyktu meira og bjuggu
við meiri mengun. Hið gagn-
stæða kom hins vegar í ljós því
ofnæmi er til dæmis tvisvar til
þrisvar sinnum algengara í vest-
urhluta Þýskalands og Svíþjóð."
ir fæddist í New York anð
1959. Hún var alin upp í Vín-
arborg til 15 ára aldurs þegar
hún kom heim. Unnur lauk
stúdentsprófí frá Menntaskól-
anum í Reykjavík árið 1978 og
embættisprófi í læknisfræði
frá Háskóla íslands árið 1984.
Að því búnu starfaði hún sem
unglæknir í þrjú ár en hélt
síðan til framhaldsnáms í
Bandaríkjunum þar sem hún
var í tæp sex ár, fyrst í lyf-
lækningum og síðar í ofnæm-
islækningum og kliniskri
ónæmisfræði. Unnur Steina
kom heim til íslands aftur ár-
ið 1993 og hefur starfað á Víf-
ilsstöðum við göngudeild í of-
næmis- og lungnasjúkdómum
og á Heilsuverndarstöð
Reykjavíkur, auk þess að
starfrækja eigin stofú. Hún er
gift Kristni H. Skarphéðins-
syni dýravistfræðingi og eiga
þau tvö börn.
- Hvaða ályktanir má draga af
þessu?
„Þær eru margar. Gæludýra-
hald var til dæmis miklu algeng-
ara vestanmegin og þar voru frek-
ar teppi á gólfum. Ef mataræði er
skoðað var minna borðað af fersk-
um ávöxtum austanmegin, þeir
voru ekki úðaðir, og algengara að
fólk léti sér til munns heimagerð-
an mat. Sennilega var lýsi líka
meira notað í leikskólum austan-
megin, eins og gert var hér.
Kannski hefur þetta eitthvað að
segja og að þessu leyti eigum við
margt sameiginlegt
með þessum löndum.
Hitakostnaður var
enginn því ríkið borg-
aði kostnaðinn svo
fólk kynti vel, var
ekki með teppi og
hafði opna glugga. Rykmaurinn
lifir ekki í heitu og þurru lofti og
því tiltölulega lítið magn af ryk-
maurum og þar með rykmauraof-
næmi hér á Islandi."
- Margir foreldrar eru á móti
gæludýrum vegna ofnæmis en
reykja síðan nálægt börnum sín-
um. Hvaða áhrifhefur það?
„Ég kem einmitt inn á það í
fyrirlestrinum að börn kvenna
sem reykja á meðgöngu mælast
með meira magn ofnæmismótefn-
is, IgE, í naflastrengsblóði. Börn-
in fæðast líka minni og í ljós kem-
ur að ef foreldrarnir halda áfram
að reykja innan um bömin eru
þau líklegri til þess að fá ofnæmi
og astma síðar á lífsleiðinni og
endurteknar sýkingar í efri loft-
vegi, sem ýtir enn frekar undir
það.“
Unnur Steina Björnsdóttir
► UNNUR Steina Björnsdótt-
Börn kvenna
sem reykja með
meira ofnæmis-
mótefni í blóði