Morgunblaðið - 08.03.1998, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 8. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
þess að stjórnvöld beiti sér fyrir því að
---------------------_______—_______-—?■-------
hinu alþjóðlega viðskiptabanni á Irak verði
aflétt svo að Irakar fái á ný lifað „eðlilegu
mannlífí“ eins og það er orðað. En hvernig
skyldi „eðlilegt mannlíf ‘ í Irak vera? Jakob
----?--------—-----------------------------
F. Asgeirsson lýsir blóði drifnum aðdrag-
anda að valdaferli Saddams Husseins og
þeirri ógnarstjórn sem ríkt hefur 1 landinu.
HINN 17. janúar sl. var
efnt til „borgarafundar" í
Reykjavík gegn við-
skiptabanni Sameinuðu
þjóðanna á Irak undir kjörorðinu:
„Hættið að drepa bömin okkar“.
Hafður var til sýnis „daglegur mat-
arskammtur sem ætlast er til að
(írösk) fjölskylda nærist á sam-
kvæmt núverandi framkvæmd við-
skiptabannsins". Ábyrgðinni á af-
leiðingum viðskiptabannsins meðal
almennings í írak var þannig að
öllu leyti varpað á Sameinuðu þjóð-
imar, þótt staðreyndin sé sú að
írösk stjómvöld hafí allt fram á síð-
asta ár hafnað boði Sameinuðu
þjóðanna um að fá að selja olíu
gegn því að kaupa mat og lyf, en
það boð hefur staðið frá því við-
skiptabannið var sett á. Að loknum
fundinum var gengin blysför að Al-
þingishúsinu þar sem afhent var
áskomn um að íslensk stjómvöld
beittu sér fyrir því að viðskipta-
banninu væri aflétt „svo írakar
geti lifað eðlilegu mannlífi, mennt-
að böm sín, hlynnt að sjúkum og
stundað atvinnu", eins og það var
orðað. Á hádegi þennan dag
hringdu prestar þjóðkirlgunnar
kirkjuklukkum til að hnykkja á
þessari áskoran.
En hvemig skyldi „eðlilegt
mannlíf* hafa verið í írak áður en
viðskiptabannið kom til sögunnar?
Blóði drifín saga
Eftir fyrri heimsstyrjöldina
drógu^ Bretar landamæralínuna
milli íraks og Jórdaníu og gerðu
Hashmite ættina að konungsfjöl-
skyldu í löndunum. Undir áhrifum
Nassers Egyptalandsforseta
steypti íraski herinn konungsfjöl-
skyldunni í Bagdad í blóðugu
valdaráni 1958. Konungsfjölskyld-
an var umsvifalaust tekin af lífí.
Eftirlætis aftökuaðferð hinna nýju
valdhafa var að binda fómarlömb
sín aftan í Land Rover jeppa og
draga þau eftir götum Bagdad uns
líf þeirra fjaraði út. Þetta urðu ör-
lög forsætisráðherra landsins og
krónprinsins. Sumir óvinir hinna
nýju valdhafa sem hlotið höfðu sár
í valdaráninu vora sóttir á sjúkra-
húsin tii að murka mætti úr þeim
lífið með þessum hætti. Breskir
sendiráðsstarfsmenn vora reknir
úr landi og bann var sett á ferðalög
Vesturlandabúa til landsins.
Hinir nýju valdhafar með
Kassem forseta í broddi fylkingar
nutu stuðnings kommúmsta en
andstöðu Ba’ath-flokksins. Ári eftir
valdarámð reyndi aftökusveit
Ba’ath-manna að ráða Kassem af
dögum, en mistókst. Foringi af-
tökusveitarinnar var Saddam
nokkur Hussein, en hann slapp lítt
meiddur. Árið 1961 reyndi Kassem
að innlima Kuwait í írak, en
guggnaði þegar Bretar sendu her-
sveitir á vettvang. Snemma árs
1963 gerðu Ba’ath-menn aðra til-
raun til að steypa Kassem og kom
til blóðugra átaka í Baghdad milli
kommúnista og Ba’ath-flokksins.
Ba’ath-menn höfðu betur og
Kassem var tekinn af lífí og vora
myndir af aftöku hans sýndar hvað
eftir annað í sjónvarpinu.
Nýju valdaræningjarnir gengu
nú milli bols og höfuðs á kommún-
istum sem vora einkum shítar. En í
UR vopnabúri Saddams, m.a. SCUD-eldflaugar með
anthraxsprengjuoddum og R-400 sprengjur fylltar sinn-
epsgasi. Vopnaeftirlitsmenn hafa frá lokum Persaflóa-
strfðsins fundið í írak og eytt: 30.000 efnavopnum; 690
tonnum af eitri í efnavopn; 48 eldflaugum; 60 fóstum
skotpöllum fyrir Scud-eldflaugar; 30 sprengioddum fýr-
ir efna- og sýklavopn; auk tækja í hundraðatali til
notkunar við framleiðslu efnavopna.
hneigðust valdhafamir til vinstri
og vegur kommúnista óx mjög í
landinu. Það varð til þess að
Ba’ath-flokkurinn og bandalag
hægri sinna og hófsamra samein-
uðust um að ræna völdum - og
1968 settist ný ríkisstjórn í nafni
þjóðarsamstöðu að völdum. En
innan tveggja vikna vora öll völd í
höndum Ba’ath-manna.
Flestir nýju valdhafanna komu
frá bænum Tikrit, rétt norður af
Bagdad og margir komu úr sömu
fjölskyldunni, þ.á m. Saddam
Hussein al-Tikriti. Hinir nýju vald-
hafar ákváðu að breyta nöfnum
sínum og sleppa eftirnafninu „al-
Tikriti“ til að dylja fjölskyldutengsl
sín.
Ba’ath-flokkurinn hefur verið við
völd samfleytt frá 1968 og stjórn
hans verið hin mesta ógnarstjóm.
Ba’ath-menn hafa látið drepa með
miklum hrottaskap alla hugsanlega
andstæðinga, hvort sem það eru
kommúnistar, Nasser-menn, Sýr-
lands-sinnar, íslamskir bókstafs-
trúarmenn eða þeirra eigin flokks-
menn sem era með múður. Árið
1969 vora níu gyðingar hengdir op-
inberlega í Bagdad og hið fámenna
gyðingasamfélag í landinu hefur
síðan reynt með öllum ráðum að
komast úr landi. Margar valda-
ránstilraunir hafa verið gerðar, en
allar hafa mislukkast.
Ba’ath-flokkurinn er veraldlega
sinnaðm’, sósíalistaflokkur, að
mestu skipaður sunni-aröbum frá
Tikrit. Meirihluti Iraka er hins
vegar shítar. Aðrir hópar í landinu
era kommúnistar (sem flestir koma
raunar úr röðum shíta), ýmsir hóp-
ar vinstri manna og Nasser-sinna
og Kúrdar. Viðvarandi ósætti er
milli allra þessara hópa. Utanríkis-
stefna Iraks undir stjóm Ba’ath-
flokksins hefur einkennst af mikl-
um fjandskap við ísrael og Banda-
ríkin, stuðningi við palestínska
hryðjuverkamenn og vopnakaup-
um frá Sovétríkjunum, en 1972
skrifuðu ráðamenn Sovétríkjanna
og fraks undir vináttusáttmála.
Einræði Saddams
Frá því Saddam komst einn til
valda 1979 hefur hann ofsótt alla
sem ógnað hafa veldi hans og tekið
hugsanlega keppinauta miskunnar-
laust af lífi, hvort sem er innan síns
eigin flokks eða hersins. Kommún-
istar og trúhneigðir shítar hafa
verið ofsóttir og eiturgasi hefur
verið beitt til að halda Kúrdum í
skefjum.
Jafnframt hefur nánast verið
viðvarandi stríðsástand í landinu
frá valdatöku Saddams. Stríðið við
íran hófst 1980 með innrás íraks-
hers í landið. Það stríð stóð sam-
fleytt í átta ár. írak missti a.m.k.
150.000 manns, um 500.000 vora
særðir og um 70.000 höfðu verið
teknir til fanga. Talið er að um
600.000 íranir hafi fallið. Undir lok
stríðsins beitti Saddam eiturgasi á
óbreytta borgara í kúrdíska bæn-
um Halabjah sem íranir höfðu náð
á sitt vald og hátt á annað þúsund
bama, kvenna og gamalmenna dó
þar hryllilegum dauðdaga.
í stríðinu við íran kom glögg-
TARIQ Aziz ásamt lífverði a göngu i desember sl. við eina af for-
setahöllunum í Bagdad. Frá lokum Persaflóastríðsins munu hafa
verið reistar 48 nýjar „forsetahallir" í írak og munu þá vera a.m.k.
78 slíkar hallir í landinu til afnota fyrir Saddam og sveitir hans.
Átta þeirra hafa verið algerlega lokaðar vopnaeftirlitsmönnum
Sameinuðu þjóðanna.
sama mund upphófst harðvítug
valdabarátta innan Ba’ath-flokks-
ins milli þeirra sem vora hallir
undir Nasser og þeirra sem vora
hliðhollir Sýrlendingum. Nasser-
menn höfðu betur og Arif hers-
höfðingi rændi völdum og bannaði
Ba’ath-flokkinn. Arif lýsti því yfir
að sameining íraks, Egyptalands
og Sýrlands stæði fyrir dyram, en
hætti við þær fyrirætlanir á síð-
ustu stundu og hóf í staðinn mikla
ofsóknarherferð gegn sínum fyrri
félögum í hópi Nasser-manna!
Ba’ath-flokkurinn nær völdum
Árið 1966 fórst Arif í þyrluslysi,
en bróðir hans, sem einnig var
hershöfðingi, tók við völdum. Hann
gerði tilraun til að leysa vandamál
kúrdneska minnihlutans í landinu,
en skapaði með því mikla úlfúð hjá
þjóðernissinnum, þ.á m. Ba’ath-
mönnum. Eftir sex daga stríðið
LIF
undir
Saddam
Félagasamtök og einstaklingar hafa krafíst