Morgunblaðið - 08.03.1998, Side 34

34 SUNNUDAGUR 8. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
F;
:
pYRIR skömmu gat að lesa
'bréf í lesendadálki danska
blaðsins Politiken um vand-
ræði vegna húshjálpar. Er-
indið var að undanfarin ár hafa hjón
nokkur haft unglingsstúlku úr
næsta húsi, dóttur vinafólks, til að
gera hreint fyrir sig fyrir góð laun.
Stelpan hefur lykil að húsinu og
4ikemur og tekur til meðan hjónin
eru í vinnunni. Upp á síðkastið hafa
þau tekið eftir að stelpan kemur,
hreiðrar um sig við sjónvarpið, les
blöðin og fær sér að borða, sem allt
er sjálfsagt, en verra er að hún
sinnir hreingemingunum ekki ýkja
vel. Nú þykir hjónunum úr vöndu
að ráða: Eiga þau að láta eins og
ekkert sé, af því þau þekkja
stelpuna svo vel - eða eiga þau að
segja henni til syndanna og krefjast
betri vinnu fyrir launin? Og þar sem
hjónunum þótti úr svo vöndu að
jáða sneru þau sér til lesendadálks
áðumefnds blaðs.
Það er þekkt fyrirbæri í læknis-
fræði að sársaukaþröskuldur fólks
er mjög mismunandi, eða með öðr-
um orðum þá er sárt og sárt ekki
það sama fyrir mismunandi einstak-
linga. Og vísast er það einnig mis-
munandi hvaða vanda fólki finnst að
það ráði ekki við og þurfi að fá ráð
annarra til að ráða fram úr, svo
vandræðaþröskuldurinn er vísast
mismunandi hár. En það virðist ær-
ið hjálparleysið þjónanna að geta
ekki ráðið það sín á milli yfir kvöld-
kaffinu hvemig taka beri á stelpu-
rófunni. Ofangreint bréf og annað
Kaupmannahafnarbréf
Er ráðgjöf leið-
in til ráðleysis?
Forsjá er eitt af einkennum velferðarkerfísins og hið
danska einkennist af alls kyns ráðgjöfam og leiðbeinendum.
Sigrún Davíðsddttir veltir fyrir sér hvort ráðleysi geti verið
ein af afurðum ráðgjafakerfisins.
ámóta hjálparleysi, sem stundum
stingur upp hausnum leiðir því hug-
ann að hvort velferðarkerfið sjálft
hafi átti þátt í að lækka vanda-
þröskuld landsmanna og hver áhrif-
in séu af þeirri forsjárhyggju sem
felst í ráðgjafaþætti kerfisins.
Kerfið: Einföld hugmynd -
fiókin framkvæmd
Grandvallarhugmyndin í dönsku
þjóðfélagi er jöfnuður og allt þjóðfé-
lagskerfið er byggt upp í því skyni
að auka hann. Hvemig til tekst í
raun er önnur saga, en þetta er við-
miðunin. Samræmd próf í stað
prófa sem hver skóli útbýr og geng-
ur frá er einn liður í þessari við-
leitni. Prófin skapa ekki aðeins
grundvöll til að velja úr nemendur,
sem er treyst til að halda áfram í
menntaskóla, heldur tryggja þau
líka að einstakir skólar og einstakir
kennarar hygli ekld útvöldum nem-
endum. Þar kemur jöfnuðurinn til
sögunnar. Og þegar kemur að því
að nemendur sækja um framhalds-
skóla, hvort sem er menntaskóli,
háskóli eða aðrir skólar utan skóla-
skyldunnar, fara allar umsóknir í
gegnum eina þar til gerða skrif-
stofu. Það era því ekki skólamir
IMGAR
dagur
auglýsinga-
pantana er
9.mars
Laugardaginn 14. mars nk. gefur
Morgunblaðið út hinn árlega blaðauka
Fermingar, en um fjögur þúsund ung-
menni verða fermd i ár.
( blaðaukanum er að finna á einum
stað upplýsingar um það sem við kemur
undirbúningi fermingardagsins, viðtöl
við fermingarbörn og spjallað við þau
um undirbúninginn, áhugamál ogfleira.
Fjallað verður um fatnað, hárgreiðslu,
veisluna ásamt uppskriftum að mat og
kökum og skreytingum á fermingarborð-
ið. Þekktir (slendingar draga fermingar-
myndirnar upp úr pússi sfnu, litið verður
á sögu fermingarmyndarinnar o.m.fl.
Skilafrestur auglýsingapantana er til kl. 12.00 mánudaginn 9. mars.
Allar nánari upplýsingar veita sölu- og þjónustufulltrúar á söludeild sérauglýsinga
ísfma 569 1139.
AUGLÝSINGADEILD
Sfmi 569 1111 • Bréfasfmi 569 1110 • Netfang augl@mbl.is
sjálfir, sem velja og hafna, heldur
sér miðstýrt afl um það.
Kerfið er einfalt, en hins vegar
eru leiðimar mýmargar innan þess,
hvort sem um er að ræða mennta-
kerfið, félagskerfið eða önnur kerfi.
Og til að rata þykir sjálfsagt að leita
sér ráða. Ráðgjöfina er víða að fá. f
famhaldsskólum eru námsráðgjaf-
ar, sem er líka eins gott, því það er
úr mörgum leiðum að velja, en það
era líka margar ástæður fyrir að
námsráðgjafar blanda sér í mál
nemenda. Námsráðgjafamir kalla
nemendur til viðtals, ef kennuram
sýnist nemendurna skorte námsá-
huga og vera utanveltu. í mennta-
skólum er sérstaklega haft auga á
hvort nemendur, sem hefja nám,
séu kannski of óþroskaðir fyrir
menntaskólanám. Það tíðkast ekki
að reka krakka úr menntaskóla,
heldur era notaðar aðrar og mýkri
aðferðir. Krökkunum er ráðlagt að
fara annað, því það sé þeim fyrir
bestu og þá reynt að finna þá leið,
sem þeim henti best. Sumsé er þeim
ýtt út með brosi og góðum ráðum.
Ráðgjöf í hverju horni
Á vegum félagsmálayfirvalda er
rekin umfangsmikil og yfirgrips-
mikil ráðgjöf á öllum sviðum og þá
líka fyrir atvinnulausa og þá sem
hafa framfæri sitt af félagsgreiðsl-
um, sem heitir að lifa á „bistand".
Samkvæmt nýjum tölum era tæp-
lega 360 þúsund Danir á vinnualdri
atvinnulausir og á viðvarandi fram-
færi hins opinbera. Stór hluti þessa
hóps er í stöðugu sambandi við ráð-
gjafa kerfisins til að fá að vita hvað
þeir megi og hvað þeir megi ekki til
að halda bótum - og nú í vaxandi
mæli hvað þeir eigi og eigi ekki að
gera til þess ama, þar sem kröfur
kerfisins fara vaxandi til að ýta fólki
af bótum yfir í vinnu.
Skattkerfið er í meginatriðum
einfalt, en í smáatriðum flókið, svo
það er víða hægt að reka sig á þar.
Nýlega bannaði verkalýðsfélag
nokkurt félagsmanni á eftirlaunum,
sem líka er rithöfundur, að gefa út
bók, því ella missti hann eftirlaunin.
Reglumar era nefnilega að meðlim-
ir á eftirlaunum mega ekki vinna
meira en 200 klukkustundir á ári og
bókarskriftimar voru álitnar yfir-
stíga þau mörk. Um þetta hafði
gleymst að ráðgefa viðkomandi.
Onnur umfangsmikil ráðgjafa-
starfsemi er einkavædd, en það er
ráðgjöf bankakerfisins. Fastir við-
skiptavinir þar era stöðugt að fá til-
boð um ráð þaðan. En bankakerfið
gefur ekki aðeins ráð, heldur hefur
lika vit íyrir meðaljónunum á þann
hátt að venjulegir launþegar eru
undir vökulu eftirliti bankánna og
geta ekki tekið upp á neinum kjána-
skap og óráðsíu eins og því að taka
lán út og suður. Við lántöku rýnir
bankaráðgjafinn í skattaframtal,
launaseðla, heimilisbókhaldið og
bankareikninginn til að reikna út
hvað viðkomandi þoli af lánum.
Einkaneyslan er því undir vakandi
ráðgjöf bankakerfisins.
Ábyrgð kerfisins -
ábyrgð einstaklinga
Megineinkenni danskrar þjóðfé-
lagsbyggingar er því að kerfið, sem
á yfirborðinu virðist einfalt, er i
raun svo flókið að það gengur ekki
öðruvísi en með herskara ráðgjafa
svo hinn almenni borgari geti kom-
ist leiðar sinnar í kerfisvölundar-
húsinu. Áhrifin virðast oft á tíðum
vera að fólk treystir blint á ráðgjaf-
ana fremur en sjálft sig og ráðleysið
verður þá algjört, þegar enginn er
til að leita ráða hjá, samanber hjón-
in sem sagt er frá í upphafi. Og þar
sem fjölskylduböndin eru að mestu
leyst þá era böndin við hina alls
kyns ráðgjafa oft sterkari en fjöl-
skylduböndin. í stað þess að treysta
á sína nánustu er treyst á þá
fjærstu, ráðgjafa kerfisins.
En kerfið er ekki miðað við að
ráðgjafarnir geti haft rangt fyrir
sér eða gefið slæm ráð. Kerfið hefur
ekkert svigrúm til að taka á slíku.
Krakkar stranda í skólakerfinu og
verða kannski að gera hlé á námi
sínu í nokkra mánuði af því að
námsráðgjafinn, sem þau treystu á,
sagði þeim vitlaust til. Ög bótaþeg-
amir geta misst spón úr aski sínum
vegna rangra ráða. Þegar slíkt svo
uppgötvast þýðir ekkert að koma og
halda að úr því ráð kerfisins vora
vitlaus þá verði bara öllu kippt í lag
með handafli og það hið snarasta.
Nei, góurinn... Þá er bara að bíða
þar til næst er lag. En sökin liggur
hvorki hjá þér né ráðgjöfunum,
heldur bara einhvern veginn hjá öll-
um og engum, svo það er enginn til
að tuska til fyrir vikið.
Það era auðvitað misjafnar skoð-
anir á því hvort og þá hvaða eigin-
leika þjóðfélagið eigi að rækta með-
al þegnanna. í velferðarþjóðfélagi
eins og því danska, sem er jafn
þrælskipulagt og raun ber vitni,
sem ekki byggist á fjölskyldum
heldur einstaklingum og sem bygg-
ist á leiðbeiningum og ráðgjöf era
eiginleikar eins og framtakssemi og
áræði þegnanna greinilega ekki
metnir mikils. Spurningin er hvort
velferðarkerfið skapar ekki á þenn-
an hátt fíeiri skjólstæðinga ráðgjaf-
anna - og það getur varla verið ætl-
unin.
Listi sjálfstæðis-
manna á
Arborgarsvæði
Selfossi - Nú er ljóst hverjir verða
fulltrúar sjálfstæðismanna á Ár-
borgarsvæðinu í sveitarstjórnar-
kosningum í vor. Fulltrúar flokks-
ins munu taka þátt í prófkjöri sem
fram fer 14. mars. Kosningarétt
hafa allir sem eiga lögheimili á Ár-
borgarsvæðinu, era 18 ára og undir-
rita stuðningsyfirlýsingu við flokk-
inn, séu þeir ekki flokksbundnir.
Fiokksbundnir félagar 16 ára og
eldri hafa einnig þátttökurétt í próf-
kjörinu.
Frambjóðendur í prófkjörinu era
eftirfarandi: Bjöm Ingi Gíslason,
hárskerameistari og bæjarfulltrúi
frá Selfossi, Guðrún Erla Gísladótt-
ir, íþróttakennari, Selfossi, Gísli
Gíslason, fiskverkunarmaður,
Stokkseyri, Ingunn Guðmundsdótt-
ir, bankastarfsmaður og bæjarfull-
trúi, Selfossi, Jón Sigurðsson, deild-
arstjóri og sveitarstjómarfulltrúi,
Eyrarbakka, Magnús Hlynur
Hreiðarsson, endurmenntunarstjóri
og blaðamaður, Selfossi, Samúel
Smári Hreggviðsson, umdæmis-
stjóri, Sandvíkurhreppi, Sigrún
Anný Jónasdóttir, gæðastjóri og
sveitarstjórnarfulltrúi, Stokkseyri,
Sigurður Þór Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri, Selfossi, Sigurjón
Vídalín, fangavörður, Eyrarbakka,
Sædís Osk Harðardóttir, húsmóðir,
Eyrarbakka, Þorsteinn G. Þor-
steinsson, kennari, Selfossi, Þór-
hallur Ólafsson, aðstoðarmaður ráð-
herra, Selfossi.