Morgunblaðið - 19.04.1998, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 19. APRÍL 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MARÍU E.Ingvadóttur
hefur varla grunað að
hún ætti svo fjölbreyti-
legt líf fyrir höndum
þegar hún stóð uppi ung ekkja með
tvö lítil börn norður á Akureyri. En
þá, sem og fyrr og síðar, tók hún
sjálf stefnuna og meira en bjargaði
sér og sínum. Petta flaug í gegn um
hugann þegar ég sat í fallegu og vel
búnu einbýlishúsi hennar, sem upp-
komin böm hennar tvö höfðu gætt
undanfarin ár meðan María var í
Moskvu við skyldustörf sem við-
skiptafulltrúi Utflutningsráðs við
sendiráð íslands í Moskvu.
María er alinn upp á Akúreyri,
þar sem foreldrar henna bjuggu,
þótt hún segist að vísu ættuð úr
Þingeyjarsýslu og hafi fæðst á Sval-
barðseyri. Sýnilega hefur snemma
bólað á sjálfstæðinu, því hún hætti í
Menntaskólanum á Akureyrí í fjórða
bekk. Þótti skólasetan tímaeyðsla og
langaði til að gera eitthvað annað.
Svo hún fór að vinna á skrifstofu og
hélt svo suður, þar sem hún náði í
eiginmanninn eins og hún orðar það,
svolítið treg til að fara að rekja ævi-
ferilinn. En spyrjanda fínnst það
óhjákvæmileg undirstaða þess sem
á eftir kæmi. Eiginmaður Maríu,
Jónas Þórarinsson, var matreiðslu-
meistari og svo æxlaðist að þau
fluttu norður og stofnuðu fyrirtækið
Bautann með þremur Akureyring-
um. Það var síður en svo sjálfsagt
mál þá.
„A þeim tíma átti Kaupfélagið
Akureyri með húð og hári og gerð-
ist margt skrýtið. Kaupfélagsmenn
gerðu í upphafí mikið til að koma í
veg fyrir rekstur Bautans, svo sem
að hægt væri að fá kjöt frá Kjötiðn-
aðarstöðinni, mjólk og slíkt. A þeim
Ekkert
sjálf-
sagt þá
María E. Ingvadóttir er komin heini eftir þriggja ára reynslu-
ríka dvöl í Moskvu sem viðskiptafulltúi og er að leggja í nýtt
og viðamikið viðfangsefni sem fjármálastjóri verkefnisins
„Reykjavík menningarborg Evrópu árið 2000". Ekki í fyrsta
skipti sem María sveigir á æviveginum og leggur ótrauð á
nýjar forvitnilegar slóðir. Elin Pólmodóttir þóttist vita að
jafnan hefði hún þó reynst setja fingurinn á_
frásagnarverðan púls samtímans.
mundi leggja í slíkt aftur, vera með
vinnu, heimili og börn og í háskóla-
námi.“
f verðlagshöftum
og öðrum höftum
Þú hefur ekki selt húsið fyrh’
norðan?
„Ég ætlaði alltaf norður aftur.
Þegar ég lauk 1983 háskólaprófi í
viðskiptafræði á fjármála- og endur-
skoðunarsviði fór ég að hringja til að
spyrjast fyrir um vinnu þar, en ekk-
ert reyndist hægt að ákveða fyrr en
einhvern tíma seinna. Aftur á móti
bauðst mér strax vinna á nokkrum
stöðum hér. Ég sá því að ég yrði að
ílendast hér.“
María valdi ríkisstofnun, eina árið
sem hún hefur unnið hjá ríkinu. Fór
að vinna í hagdeildinni hjá Verðlags-
stofnun. „Þetta var á árum verðlags-
haftanna þótt þau ættu að hverfa.
Ég var auðvitað mjög fylgjandi því
að koma á frelsi í viðskiptum. Hins-
vegar var mjög gaman að vinna við
þessa verðútreikninga. Þarna vann
ég með mjög góðum manni, Guð-
mundi Sigurðssyni, sem nú er for-
stöðumaður Samkeppnisstofnunar.
Inn á okkar borð komu allar vörur
sem voru undir verðlagsákvæðum.
Við fórum inn í öll þessi fyrirtæld til
að kynnast rekstrinum og sjá hvaða
verðútreikningar stæðu að baki
verðlagningunni. Fengum allar
nauðsynlegar upplýsingar til að sjá
hvort viðkomandi verð væri eðlilegt
eða ekki. Þú getur ímyndað þér hve
þetta var góður skóli. Eftir árið var
þetta hins vegar orðin nátínuvinna.
Þá var þetta líka í raun og veru allt
að gliðna. Var búið að ákveða að
þessar vörur yrðu ekki lengur undir
verðlagsákvæðum. Hugsaðu þér, þá
Morgunblaöiö/Golli
MARIA E. Ingvadóttir komin heim i húsið sitt á Seltjarnarnesi eftir þriggja ára dvöl í Moskvu.
tíma var samkeppni litin mjög
óhýru auga. Á þessum litlu stöðum
úti á landi, þar sem kaupfélögin
voru allsráðandi, var eins og þarna
á Akureyri fyrirtækið annaðhvort
keypt upp eða þurrkað út í sam-
keppni", segir María og brosir kím-
in. „En þetta voru ungir menn sem
ekki létu segja sér fyrir verkum. Á
ýmsan hátt var hægt að útvega
hlutina annars staðar, en það voru
engar eðlilegar leiðir fyrir þá að afla
sér fanga. Auðvitað var þetta
skammsýni á sínum tíma, en svona
var bara tíðarandinn. Kaupfélags-
mönnum fannst eðlilegt að þeir
ættu vissan rétt á þessum stöðum.
Til allrar hamingju átti það eftir að
breytast. Bautinn er enn starfandi
og tveir þeirra sem byrjuðu reka
hann enn. Ég fór út úr fyrirtækinu
nokkrum árum eftir að Jónas lést
1974.“
Hvað kom fyrir hann, rétt þrítug-
an manninn? María segir að hann
hafi fengið heilablóðfall, bara sofnað
og ekki vaknað aftur. Þá var hún 28
ára og börnin eins árs og sex ára.
Hvað tók hún þá til bragðs?
í háskóla með börnin tvö
Hún dreif sig í Öldungadeildina,
sem var að byrja við MA og lauk það-
an stúdentsprófí 1979. Kveðst ekkert
endilega hafa ætlað að halda áfram
námi. Þetta var meira til að hafa sig
upp og í félagsskap. María var heima
með börnin en þurfti auðvitað að
vinna. Fjölskyldan var nýflutt í stórt
hús með góðri vinnuaðstöðu, svo hún
kom upp skrifstofu heima og var þar
með bókhald nokkurra íyi-irtækja -
áður en hún lærði nokkuð til þess,
bætir hún við kímin. Fyrrverandi
samstarfsmaður hjá Lindu, Kristinn
Þorvaldsson, studdi við bakið á
henni. „Mér fannst hræðileg tilhugs-
un að setja krakkana frá mér og fara
út að vinna. Tímdi því ekki. Sonur
minn var ekki nema eins árs. Þetta
þýddi auðvitað að ég vann aðallega á
nóttunni og á kvöldin."
En hún hélt þó áfram í háskóla-
nám?
„Það var nánast tilviljun að ég
dreif mig suður með börnin. Við
tvær vinkonur, með tvö börn hvor,
sáum auglýsingu í Mogganum, þar
sem voru auglýstar íbúðir í hjóna-
görðum fyrir háskólanema. Við fór-
um að gantast með að við ættum
bara að sækja um. Okkur til mikillar
furðu fengum við fljótt svarbréf um
að við værum velkomnar. Við sáum
þá fram á að við yrðum að drífa okk-
ur suður. Þarna var ég svo á veturna
með krakkana, sem voru í skóla.
Ingvi að byrja sína skólagöngu í
Melaskólanum, en Guðrún í Haga-
skóla. Þetta voru umbrotatímar og
eftir á að hyggja skemmtilegt líf.
Krakkamir voru vön stóru húsi og
fannst mjög spennandi að búa í
þessum þrengslum á veturna. Þetta
var þó hrikalega erfítt og kannski
hálfgerð bilun að láta sér detta það í
hug. Ég hélt auðvitað áfram með
bókhaldið, á einhverju þurftum við
að lifa. Á þeim tíma lenti launa- og
ársuppgjörið alltaf á próftíma hjá
mér. Eg er ekki viss um að ég
voru bara vísitölubrauðin, fransk-
brauð, heilhveitibrauð, rúgbrauð og
normalbrauð.
Þá kynntist maður ákveðnum
innviðum fyrirtækja. Til dæmis var
mjög gaman að kynnast landbúnað-
argeiranum. Þar var að byrja fram-
leiðsla á kókómjólk og slíku. Ég man
að einu sinni fór ég austur á Selfoss
til að skoða Mjólkurbúið og til að at-
huga hvernig verðlagningin væri
samansett. Við vorum líka með
svínakjöt og lambakjöt. í lagi var að
reikna út framleiðslukostnað á
svínakjöti, hann lá fyrir. En slátur-
kostnaður á lambakjöti var algert
hernaðarleyndarmál. Við fengum
það ekki. Aldrei hefði verið gefíð
upp hvernig sláturkostnaðurinn
væri samansettur, bara heildarupp-
hæð á kfló, engir útreikningar. Þar
við sat. Þarna var ýmislegt furðu-
legt, sem manni finnst skemmtilegt
núna. Að hugsa sér hve allt hefur
breyst í þessu viðskiptaumhverfi
okkar, sem fyi’ir aðeins 15 árum var
svona frumstætt. En þarna upplifði
ég þessa tíma. Það var góð reynsla
og þar mótaðist afstaða mín til land- |
búnaðarmála. Það lá í augum uppi |
hvað var verið að gera mikið rangt. .
Landbúnaðurinn var auðvitað á *
ákveðnum krossgötum. Fólk var
farið að átta sig á að hann var alltof
dýr eins og hann var rekinn og byrj-
að að hnýta í það. Hann var ekki
lengur þessi heilaga kýr, sem hann
hafði verið öll þessi ár. Þetta var
svolítið viðkvæmt mál. Sjðan hefur
landbúnaðurinn breyst. Ég held að
ekki hafi verið farið rétt að þessu í }
upphafi. Það er aldrei sniðugt þegar i
einhver fámenn nefnd eða stjórn .
reynir að stýra í ákveðinn farveg. '
Ekki var alltaf hægt að sjá hverra
hagsmuna var verið að gæta. Ekki
bændanna að minnsta kosti. Það
virtist stundum dálítið langsótt."
Samt fórstu beint tfl Sambands-
ins?
„Ég var komin með svo góða
reynslu af landbúnaðinum að leiðin
lá þangað þegar ég hætti hjá Verð- }
lagsstofnun. Þáverandi forstjóri i
fjárreiðudeildar hafði samband við k
mig. Þetta var líka mjög góður skóli I
hjá Sambandinu. Hagdeildin, þar
sem voru bara ég og aðstoðarmaður,
sá um áætlunargerð. Þarna voru 8
yfirdeildir með mörgum undirdeild-
um, svo þetta var mjög fjölbreytt.
Að það var svona skipt þýddi að við
kynntumst öllum deildum, fræðslu-
málunum á Bifröst, sjávarafurða-
deild, landbúnaðardeild, véladeild, |
verslunardeild o.s.frv. Og svo voru ,
margar undirdeildir. Ég fór í allar
deildir. Þarna kynntist maður þver- I
skurði af samfélaginu eins og það
lagði sig. Þetta var virkilega gaman
og ég vann með svo mörgu góðu
fólki. Þetta voru síðustu ár Erlendar
Einarssonar sem forstjóra. Hann
var gjarnan gagmýndur á þessum
árum, en mér fannst mjög gott að
vinna með honum. Ég tel að hann
hafi á margan hátt verið mjög fram- j
sýnn og opnað ýmsar leiðir. Ef ég
fékk einhverja hugmjmd studdi '
hann mig þó það gerðu kannski ekki }
aðrir. Ég held að hann hafi alveg
verið búinn að átta sig á að breyt-
inga var þörf, þótt þær hefðu þurft
að vera stórtækari. Það var auðséð
að þurfti að fara að breyta deildun-
um í sjálfstæðar einingar, en slíkt
fékk auðvitað engan hljómgrunn á
þeim ánim. Að gera þetta að al-
mennum fyrirtækjum, eins og síðar j
var gert með sjávarafurðadeildina,
sem varð íslenskar sjávarafurðir, og *
tókst mjög vel. En breytingarnai’ }
urðu ekki á þessum þremur árum
sem ég var þar og fylgdist með.“
Hjá SÍS og Sjálfstæðisflokknum
María kveðst hafa hætt hjá Sam-
bandinu um það leyti sem yfirmaður
hennar, Eggert Ágúst Sverrisson,
var fluttur til London. En hvernig
stóð á því að hún hætti? Það kemur
svolítið hik á hana, nefnir að þá hafi
hún verið formaður Sjálfstæð- 1
iskvennafélagsins Hvatar og ekki }
allir SÍS-menn ánægðir með að hún
væri að matreiða tölur og áætlanir
ofan í þá. Þess varð hún einkum vör
eftir að Eggert Ágúst fór, sem hafði
sennilega borið af henni blak. Hún
segir að þetta hafi ekki verið eina
ástæðan, en auðvitað hafi verið
erfitt að starfa hjá Sambandinu og
vera í pólitík fyrir Sjálfstæðisflokk- ,
inn. Hún ætlaði að hætta í árslok
1987, en var beðin um að vera áfram 1
í nokkra mánuði. Þá fór hún undir )
vorið í prófkjör til alþingis í Reykja-
vík fyrir Sjálfstæðisflokkinn og
mátti heyra gagnrýni þar fyrir að
vera starfsmaður SIS, Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga. Hún kunni
vel við sig hjá Sambandinu og þótti
þetta heldur leitt. En Sambandið
var þá líka farið að riðlast. Því ákvað
hún að hætta. ,
Nú væri fróðlegt að fá að vita '
hvernig hún lenti í pólitík og í Sjálf- 1
stæðisflokknum. |
„Ég var ekki flokkspólitísk. Pabbi
talaði mikið um þjóðmálin og heima
var alltaf mikið talað um það sem
var að gerast. Pabbi var frekar
vinstrisinnaður. Við vorum oftast á
öndverðum meiði. Líklega hefur
hann í bland ögrað okkur systkinun-
um sex til að taka þátt í umræðum
og taka afstöðu til mála. Við feðginin ,
vorum bæði í Vogarmerkinu og vog-
in leitar alltaf jafnvægis. Ég held að
við höfum alltaf orðið að vera dálítið
ósammála.“