Morgunblaðið - 19.04.1998, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 19. APRÍL 1998 29
Það var í Háskólanum sem María
fór að hafa afskipti af pólitík.
„Kvennalistinn var að byrja og þau
mál mikið til umræðu. Eg hafði
aldrei ætlað mér að taka þátt í póli-
tík sem slíkri. En mér fundust mjög
undarlegar aðfarir að fara að stofna
sérstakan kvennaflokk. Ég áttaði
mig ekki á hvað var að gerast og
leist ekkert á. Allt í einu fannst mér
að ég yrði að sýna vilja minn, að mér
fyndist aðferðin röng. Þarna í há-
skólanum fór ég að tala um það við
Emu Hauksdóttur, vinkonu mína og
skólasystur í viðskiptafræðinni, að
mér fyndist sérkvennaflokkur alveg
út í hött. Erna var þá formaður
Hvatar og hún sagði: Af hverju
kemurðu þá ekki til mín? Ég gekk í
Hvöt og fór í stjórnmálaskóla Sjálf-
stæðisflokksins, sem ég hafði mjög
gaman af. Það var semsagt Kvenna-
listinn sem rak mig út í pólitík á sín-
um tíma.“
Fyrr en varði var María sjálf orð-
in formaður Hvatar og komin í
framboð? „Frægðarsól mín reis
mjög hratt hjá Sjálfstæðisflokknum.
Á fyrsta ári var ég sett í stjórn
Hvatar, varð þar gjaldkeri og á
næsta ári var ég orðinn formaður.
Það hlýtur að hafa verið mjög mikil
ekla á forustukonum á þessum ár-
um. Ég var tvisvar sinnum kosin
formaður. Svo lá við að ég sprengdi
aumingja Hvöt. Ég bjó úti á Sel-
tjarnarnesi, en á þeim tíma var litið
á Hvöt sem kvenfélag Reykjavíkur-
svæðisins ef ekki voru önnur á
staðnum. En þegar ég fór í framboð
í Reykjavík, þá sætti einkum ein
framákona sig ekki við það að fram-
bjóðandinn byggi ekki einu sinni í
Reykjavík. Mér gekk þó þokkalega í
prófkjörinu og varð varaþingmaður
1987-91 og í framhaldi varaþingmað-
ur í Reykjaneskjördæmi frá 1991-
95.“
Vantar starfslýsingu á Alþingi
María kom nokkuð oft inn á þing.
Hvernig kunni hún við sig þar? „Það
var gott að vera fyrsti varamaður.
Þá kom maður inn annað slagið og
gat svo haldið áfram hversdagslíf-
inu. Ég svosem var ekki nægilega
lengi til að venjast þessu lífí. Fyrst
og fremst fannst mér hlutimir
ganga ákaflega hægt fyrir sig. Mikil
tímasóun. Ég skildi aldrei að það
þyrfti virkilega svona mikla umfjöll-
um um smátt og stórt. Eftir að ég
kom heim um daginn fannst mér dá-
lítið fyndið að verið var að ræða um
fánalögin. Þetta mál var rætt fyrir
fjórum árum, og ég hélt að það yrði
afgreitt þá. Mér þóttu umræðumar
ekki alltaf markvissar og eins og
málin væm ekki tekin mjög faglega
fyrir. Auðvitað er þing þannig að
þar eiga að koma að einstaka málum
sjónarmið úr öllum áttum, ekki bara
frá sveit lögfræðinga og viðskipta-
fræðinga. En samt sem áður fannst
mér að mætti vanda sig betur, vinna
hraðar og markvissar og vera ekki
með endalausar málalengingar.
Mjög áberandi var hve fólk virtist
oft bara vera að tefja fyrir, og þá
kannski mest einstakir menn sem
höfðu gaman af því. Það var a.m.k.
oft erfitt að sjá af umræðum að þær
væm bráðnauðsynlegar. Mér fínnst
líka núna að alþingi sé farið að
skipta sér af málum, sem ég skil
ekki alveg af hverju því koma við. í
öllum fyrirtækjum er talið bráð-
nauðsynlegt að hafa góða starfslýs-
ingu, hvert sé markmið fyrirtækis-
ins og svo framvegis. Veit fólk nógu
vel þegar það fer inn á þing til hvers
er ætlast af því? Stundum finnst
manni að svo sé ekki. Að fólk hafí
ekki áttað sig á því. Mér finnst að
þeim málum ætti að sinna betur. Við
veljum ekki alltaf auðveldustu leið-
ina að markmiðinu. Rússarnir segja
stundum: Ef ekki em vandamál, þá
búum við þau til. Mér fínnst oft að
íslendingar geri það líka. Svo mörg
mál verða að miklum vandamálum á
íslandi. Ég held að það sé fyrst og
fremst vegna þess að þau em skil-
greind þannig. Tökum t.d. heilbrigð-
ismálin. Þetta er ákveðið verkefni til
að leysa. Við vitum hver staðan er í
dag og enginn veit hvert stefnir.
Þetta eru ekki vandamál, það er
verkefni sem hefði átt að vera búið
að leysa fyrir löngu með því að taka
faglega á hlutunum. Semsagt, mér
finnst vinnubrögðin ekki nógu vel
skilgreind eða markviss."
Skyldi María alveg orðin fráhverf
pólitíkinni eftir að hafa verið svo
lengi í burtu? Hún segir svo skrýtið
að eftir að hafa verið fjarri langa
hríð finnist sér pólitíkin minna
áhugaverð. En auðvitað séu stjórn-
mál baktería, sem maður losni ekk-
ert við. Þegar hún kom heim um
áramótin eftir þrjú ár í Moskvu var
hún stundum spurð hvort hún ætlaði
ekki að skella sér í bæjarpólitíkina á
Seltjarnarnesi. En það hvarflaði
ekki að henni.
Útflutningsráð og útivist
En hvað hafði drifið á daga Maríu
eftir að hún fór frá Sambandinu?
Hún kveðst hafa millilent hjá fyrir-
tæki að nafni ACO, sem skömmu
seinna var skipt og henni boðið að
fylgja öðram arminum, en þáði það
ekki. Kaus stöðu fjármálastjóra Ut-
flutningsráðs, sem henni bauðst.
„Þar var Þráinn Þorvaldsson fram-
kvæmdastjóri, framsýnn maður með
stórar hugmyndir," segir hún. Og
þar var hún í ellefu ár, byrjaði í apr-
íl 1987 og hætti um síðustu áramót.
„Ég var þar fyrst fjármálastjóri,
síðan forstöðumaður erlendra sam-
skipta þar til ég fór út sem við-
skiptafulltrúi Utflutningsráðs við
sendiráð íslands í Moskvu. Og hætti
nú í árslok. Þá var ég búin að vera
úti í Moskvu í næstum þrjú ár.
Síðastliðið haust varð breyting á,
þannig að utanríkisráðuneytið yfir-
tók þessa starfsemi sjálft. Ráðu-
neytið telur af einhverjum undarleg-
um ástæðum ekki þörf á að hafa þar
lengur sérstakan viðskiptafullti-úa.
Telur líklega markaðinn ekki nógu
merkilegan, þannig að sendiráðsrit-
arinn á að hafa þetta inni á borði hjá
sér með rússneskum starfsmanni.
Það er ágætt, en ég spái því að
þarna verði kominn aftur viðskipta-
fulltrúi eftir tvö ár. í sendiráðinu
era bara tveir starfsmenn, sendi-
herrann og sendiráðsfulltrúinn auk
ritaranna, og ég held að þeir átti sig
á þvi að það þarf að leggja miklu
meiri áherslu á þetta sendiráð.
Þama er svo stór markaður og
margt að gerast, sem við þurfum
auðvitað að taka þátt í. Við emm að
leita okkur markaða jafnvel enn
fjær. Viðskiptaumhverfið er að vísu
erfitt, en það er auðvitað alltaf erfitt
í öðrum menningarheimum. Þannig
er lífið einfaldlega", segir María
Hlutverk Maríu í Moskvu var að
hafa milligöngu, leiða saman fyrir-
tæki og liðka fyrir viðskiptum á
þessu stóra markaðssvæði. Hún
segir að gríðarlega mörg erindi hafi
borist, bæði frá íslendingum og
Rússum. Mun fleiri frá Rússum, því
þegar þetta opnaðist allt þá héldu
Rússar að það væri svo auðvelt að
hefja viðskipti og þeir þekktu ís-
lensku vömna frá fyrri tíð, bæði ull-
ina og fiskinn. En kannski var varið
í eina af 30-40 fyrirspumum. Að
sjálfsögðu vora þar margir ævin-
týramenn á ferð. En auðvitað varð
að sinna öllum, því ekki var vitað
fyrirfram hver var hvað.
„Auðvitað fór mikill tími í að af-
greiða svona fyrirspurnir, sem ekk-
ert varð svo úr. En það bara fylgir
þessu. Með tímanum verður þetta
fræ sem búið er að sá, þótt það skili
sér ekki fyrr en seinna. Því við-
skiptaumhverfið var ekki heldur
auðvelt fyrir Rússana. Oft kom fyrir
að ég var í sambandi við einhverja
aðila í ákveðnu fyrirtæki og þetta
virtust vera ágætir menn, en allt í
einu vom þeir horfnir. Ekki lengur
svarað í símann, búið að loka skrif-
stofu og enginn vissi hvað hafði orð-
ið um þessa menn. Það er mjög
erfitt að treysta á hlutina. Rússar
em alveg ágætis fólk, en stundum
fannst manni að þeir legðu annan
skilning í að standa við orð sín held-
ur en við gemm. Þeim fannst ekkert
óeðlilegt við að gera samkomulag,
jafnvel að skrifa undir, en skipta svo
kannski um skoðun næsta dag. Gátu
þá ekki skilið að þeir væm búnir að
skrifa undir samning. Vom jafn
óhræddir við að segja: Þetta vildi ég
í gær en ég vil það ekki lengur í dag.
En þeir vom ekki óheiðarlegir. I
þeirra huga var þetta eðlilegt."
Fannst þér þú ná árangri?
„Það er sagt um svona starf að
fyrstu tvö til þrjú árin séu bara til að
byggja upp markaðinn. Þá sé við-
komandi að koma sér fyrir og kynn-
í NEÐANJARÐARBYRGINU sem Stalín lét gera sér á
stríðsárunum í Samara. María er fyrsti íslendingurinn
sem fékk að koma þar niður. Hér situr hún við skrifborð
Staiíns. Á veggnum að baki má sjá eina af sex gervi-
hurðum svo enginn gæti vitað hvar hann kæmi inn.
Á MOSKVUÁRUNUM ferðaðist María vítt og breitt um
gömlu Sovétríkin í viðskiptaerindum, ailt frá
Kamtschatka í austri til Eystrasaltslanda í vestri,
sunnan frá Krím og norður til Yakutíu. Hér er hún í
viðskiptaferð í Peter Savarsk í Karilíu.
Með skemmtilegum
Moskvubúum
„Það er gott að vera í Rússlandi og gott fólk,“ segir
María E. Ingvadóttir eftir þriggja ára dvöl í Moskvu.
„Ég átti þar orðið marga gdða rússneska vini. Rúss-
arnir eru skemmtilegt fólk. Kunna vel að skemmta
sér. Þeir eru mikið fjölskyldufólk. Hafa
Iíka þurft að vera það, því jafnvel ennþá
búa þrjár og jafnvel fjórar kynslóðir í einni
lítilli íbúð, stundum í tveimur herbergjum.
Fjölskylduböndin eru náin. Þegar eitthvað
er um að vera, og alltaf er tilefni til að
halda upp á eitthvað, þá skemmtir stórfjöl-
skyldan sér saman. Fólk fer mikið út, á
sýningar, í leikhús, á listasöfn og tónleika.
Þetta er snar þáttur í lífí fólks þó það sé
ekki efnað, enda ódýrt. Á söfnin er að-
gangseyrir lágur ef einhver og í mörg leik-
hús og á tónleika litlu hærri þótt líka séu
til dýrari staðir.
Rússnesku sendiherrahjónin á íslandi,
Juri og Nína Resitof, kynntu mig strax fyr-
ir góðum vinum sínum og þeir aftur fyrir
öðrum, svo ég eignaðist fljótt góðan vina-
hóp. Þekki maður Rússa er í Moskvu hægt
að vera að alla daga. Sjálfsagt er að fara
beint úr vinnu á tónleika og söfn. Taka
kvöldið snemma og vera kominn heim
klukkan 10. Þeim fannst eðlilegt að fara út
kvöld eftir kvöld og þótti mjög undarlegt,
þar sem ég bjd ein, að ég er svo heimakær
að ég nennti ekki út á hveiju kvöldi. Að ég
vildi bara fara heim og hafa það náðugt
fannst þeim furðulegt. Þetta er dugnaðarfólk."
Kunna að fara með vodka
Og þá mikið drukkið? „Nei, ekki endilega. Auðvitað
drekka einhverjir. Það er mikið um kampavín, skálað
í tíma og ótíma. Vodka líka að sjálfsögðu, en maður
sér ekki mikið drukkið fólk. Þeir kunna að fara með
áfengi og vita hvað þarf að borða með því. Áður fyrr
var sagt að Rússar þyrftu ekki nema brauð, pylsu og
vodka. Pylsurnar eru svo feitar að liggur við að þær
fljóti á tungunni á manni. Það er auðvitað vegna vod-
kans. Þeir vita vel hvað þeir eru að gera. Borða mikla
síld og brauð eða eitthvað feitt og verða þá ekki svo
drukknir. Samkvæmt minni reynslu fara þeir ekki illa
með vín. Að minnsta kosti ekki miðað við það sem við
erum vön.“
María tekur fram að Rússland sé auðvitað svo stórt,
margir ólíkir heimar. Moskva og Sankti Pétursborg
séu komnar lengra á braut breytinga en landsbyggð-
in, sem eðlilegt er. Moskva hafi breyst alveg gífurlega
bara frá því hún kom þar fyrst 1994, að ekki sé talað
um frá því hún fluttist þangað snemma árs 1995, og
þar til hún fór þaðan um sl. áramót. „Þeg-
ar ég kom var ekki auðvelt að sjá hvar
væru verslanir. Þetta voru stórar, kulda-
legar. byggingar með hálfgerðum skúr-
hurðum, Iíkastar verksmiðjum. En þarna
fyrir innan voru matvöruverslanir og þær
ekki eftir nýjustu kröfum. Lyktin oft
þannig að herða þurfti upp liugann til að
fara inn. Og mikil hitastækja, því kælivél-
arnar voru gamlar og hitnuðu mikið, sem
magnaði upp lyktina. En þetta hefur nú
tekið gífurlegum breytingum. Orðið und-
antekning að koma inn í svona verslun.
Þær eru auðvitað ekki allar jafnfínar, en
farið að þrífa meira, fólkið orðið snyrti-
legra og búið að skipta um mörg þessara
tækja. Vöruúrvalið er meira, mikið af hin-
fluttum vörum og þá þarf framleiðandinn
að fylgjast með. Auðvitað þýðir ekki að
vera að framleiða einhveija kælivöru í
Evrópu og geyma hana svo í Rússlandi
uppi á hillu og frystivöruna í kæli.“
Hvað þá með íslenska fiskinn?
María segir að það sé mest loðna og sfld,
en þorskurinn er of dýr vara til að Rússar
hafi efni á að flylja hann inn. íslensk frysti-
vara var því ekki send þangað í miklum
mæli. En nú voru komnar í verslanir litlar frystikist-
ur. Einnig stærri frystiborð, en þar er heilfrystur
fiskur með haus og sporði, sem við mundum ekki
senda frá okkur.
Útvaldir stór hópur
En María segir að þarna sé líka ríkt fólk sem lifi
vel, enda sé hægt að fá alla vöru. Sá markaður muni
auðvitað opnast fyrir okkur eins og öðrum. Enda eru
næstum því öll stærstu fisksölufyrirtæki í heiminum
komin þangað með sína vöru í lúxusbúðir, hvort sem
verðið er raunhæft eða þau niðurgreiða fiskinn. Verð-
ið er auðvitað fyrir útvalda með peninga. En María
bendir á að Moskva er 9-12 milljóna manna borg, eftir
því hvaða úthverfi eru talin með, svo að þótt peninga-
fólkið sé ekki nema 2-3% íbúanna, þá er það samt sem
áður margt fólk. Og auðvitað muni þessi markaður
opnast okkur líka.
NÝJA Frelsiskirkjan
í Moskvu, sem
grunnur var tekinn
að fyrir áratugum,
en svo notaður sem
sundlaug þar til eft-
ir fall kommúnism-
ans. Nú er þessi
glæsilegakirkja
loks nýrisin.
ast honum. Þarna em ólíkir við-
skiptahættir og á margan hátt erfitt
umhverfi. Auðvitað var ég þarna að-
eins í tæp þrjú ár. En við Islending-
ar hugsum ekkert svona. Við viljum
sjá árangur eftir mánuð. Við emm
ekkert að byggja upp til framtíðar
heldur fyrir daginn í dag. Svo kemur
morgundagurinn, hvað hann ber í
skauti sér er annað mál. Við Islend-
ingar emm einfaldlega þannig. Frá
fyrsta degi byrjaði ég að hamast í
þessu og rembdist við allan tímann,
þóttist vera að sanna að þetta væri
markaður sem vert er að horfa til.
Mér finnst að þegar verið er að
senda fólk svona út, þá þurfi að nýta
það eins vel og hægt er. Ef ég er
ekki að láta í ljós eigin óskir, þá
hefði verið hagkvæmast að ég væri
þar í eitt ár í viðbót. Yfirleitt er talið
æskilegt að fólk sé þarna í a.m.k.
fjögur ár, þótt fæstir endist mikið
lengur. Einfaldlega vegna þess að
eftir 2-3 ár er maður auðvitað farinn
að kynnast svo mörgum. Jafnvel
kominn með mjög góð sambönd við
þá sem ráða og hafa völdin. Farinn
að þekkja á kerfið. Þó ég sé fjarska
fegin að vera komin heim, þá hefði
mér fundist það skylda mín ef ég
hefði verið beðin um að vera ár í við-
bót. Ég fór líka út með það í fartesk-
inu að vera í 2-4 ár. Mér leið ágæt-
lega þama. Það er gott fólk í Rúss-
landi og skemmtilegt og ég átti orð-
ið marga góða vini, bæði rússneska
og hjá erlendum fyrirtækjum og
sendiráðum.“
Frásögn Maríu hefur vakið meiri
forvitni bæði um viðskiptaumhverfið
og fólkið í landinu. Er sagt frekar
frá þvi í sérstökum ramma með
þessari grein.
Yfir f Menningarborgina
Reykjavfk
Nú er María að byrja á nýju og
spennandi starfi. Verkefnið heitir
Menningarborg Evrópu árið 2000 og
þar mun hún halda um fjármálin.
„Evrópusambandið hefur ákveðið að
árið 2000 verða 9 borgir Menningar-
borgir Evrópu. Reykjavík var valin
ein af þessum mu“, útskýrir hún.
„Þórann Sigurðardóttir leikstjóri er
stjórnandi verkefnisins. Verður við
það í fullu starfi eftir að hún hefur
lokið Listahátíð í sumar. Og ég er
ráðin fjármálastjóri. Auk okkar er
ein aðstoðarkona. Þetta hefur verið
að fara af stað. Við eram að fá skrif-
stofu í Aðalstræti 6, verðum þar í
sambúð með Landafundanefnd og
Kristnihátíðarnefnd, sem allar vinna
að verkefnum vegna ársins 2000.“
María var einmitt að koma frá
Bergen, þar sem var samráðsfundur
allra borganna níu, þegar samtalið
fór fram. En Bergen er ein af Evr-
ópuborgunum. Hún segir að sam-
starf borganna verði talsvert.
Hvað var það sem laðaði hana að
þessu verkefni, sem hlýtur að vera
gríðarstórt fjárhagsdæmi?
„Ég er búin að vera svo lengi hjá
Utflutningráði, næstum 11 ár, og
mér fannst að ef ég skipti ekki um
núna þá mundi ég aldrei gera það.
Þótt gaman hafi verið hjá Útflutn-
ingsráði, þá langaði mig ekki til að
vera þar ófram. Ætlaði bara að líta í
kring um mig og gefa mér góðan
tíma. Þá hringdi Þórann Sigurðar-
dóttir og taldi mig á þá hugmynd að
koma og vinna með henni. Þetta er
stórt verkefni og spennandi. Bæði
eru þar samstarfsverkefni sem fjár-
mögnuð verða að hluta af Evrópu-
sambandinu og líka af erlendum
stórfyrirtækjum. Norskt ráðgjafar-
fyrirtæki með mikla reynslu, m.a.
frá Ólympíuleikunum í Lillehammer
og víðar, sér um að útvega kostunar-
aðila. Þessi samstarfsverkefni koma
líka hingað til íslands eins og til
hinna borganna. Hér heima era líka
komnar fram margar stórar og góð-
ar hugmyndir um verkefni. Svona
menningardæmi teygir anga sína
inn í alla þætti þjóðlífsins. Við kom-
um til með að vinna með margvís-
legum samtökum , íþróttahreyfing-
unni, ungmennafélögunum , öllum
lista- og menntagreinum og atvinnu-
vegunum. Mörg skemmtileg verk-
efni eru á döfinni, en eftir er að velja
hverju við munum taka þátt í. Hvað
verður ofan á. Það verður gert í
sumar. I haust á þetta að liggja
nokkurn veginn fyrir. Og tíminn líð-
ur hratt“, segir María og kveðst
hlakka til að takast á við þetta nýja
verkefni.