Morgunblaðið - 26.04.1998, Qupperneq 12

Morgunblaðið - 26.04.1998, Qupperneq 12
12 SUNNUDAGUR 26. APRÍL 1998 MORGUNBLAÐIÐ Dýrasta heilbrigðis vandamál í heimi? JÓSEP Ó. Blöndal segir sjúkraþjálfun oft rang- og misnotaða og að Iéleg tjáskipti og skilningur sé milli sjúkraþjálfara og Iækna. Greiningin er mikilvægust inguna með nákvæmri skoðun. Við brjósklosi er venjulega ekki nauð- synlegt að nota neina meðferð fyrstu tvær vikumar, síðan má reyna íhaldssama meðferð í 4-6 vikur. Ef ekkert gagn er að því er sjúklingnum vísað til sérfræðings og það er hann sem tekur ákvörð- unina um myndatökuna. Svíar eru til dæmis svo harðir að komi sjúk- lingur með tilvísun frá heimilis- lækni upp á sneiðmyndatöku þá segja þeir oft: „Nei, þetta er sér- fræðingsákvörðun“.“ Jósep segir það ótvíræðan kost að fækka skurðaðgerðum sé það mögulegt. Auk þess sé meiri mögu- leiki á að koma öðrum nauðsynleg- um skurðaðgerðum fyrr að. Skurð- aðgerðir séu dýrar og óafturkallan- legar og feli í sér áhættu. Þar fyrir utan séu skurðstofur dýrar í rekstri. Engar „sit ups“ kviðæfingar Jósep segir að verulega dragi úr einkennum hjá mörgum sjúkling- anna bara við að læra hvernig þeir eigi að beita líkamanum. „Það kom ágætur maður til mín í sprautur og sagðist „kunna allt þetta um bak- ið“. Hann þyrfti ekkert að mæta í æfíngar og á fyrirlestra. Svo gafst hann upp og mætti. Eftir fyrsta fyrirlesturinn sagði hann forviða: Nú má maður ekki gera þetta? Hann byrjaði daginn með því að leggjast á bakið á gólfið og gera 50 kviðæfingar með því að reisa bakið að hnjánum," segir Jósep með hneykslun og segir með áherslu: „Þetta er pottþéttur aðgangur að bakverkjum það sem eftir er dags- ins og hundóhollt." -Afhverju? „I fyrsta lagi vegna þess að þá beygist bakið. Þrælsterkir vöðvar eru sitthvorum megin við hryggsúluna og þegar hún beygist þrýstist liðþófakjarninn út í jaðar- brjóskið aftanvert, sem getur látið undan. Liðþófínn er þrælsterkur að framan en hundómerkilegur að aftan vegna þess að hann er hann- aður í ferfætling. Dýrum er ekki eðlilegt að beygja bakið, snúa upp á það né að sitja bogin. Ekki okkur heldur, en við vinnum sitjandi, hvíl- um okkur sitjandi, ferðumst sitj- JÓSEP Ó. Blöndal segist alltaf hafa haft dálæti á hreyfikerfis- vandamálum. Þegar hann rakst á bók eftir James Cyriax var hann ekki lengi að kaupa hana. „Hún sat alltaf í mér, því mér fannst karlinn hafa annað sjón- arhorn en aðrir og greinilegt var að hann talaði enga vit- Ieysu,“ segir Jósep, sem hefur sjálfur annað viðhorf en margir aðrir læknar sem meðhöndla bakvandamál. Hann segist hugsa eins og skurðlæknir. „Það þýðir að mér er illa við vinnubrögð sem tíðkast iðulega í hefðbundinni sjúkraþjálfun, eins og að gefa pínu bakstra, svolítið nudd, aðeins bylgjur og svolítið af þessu og hinu. Þegar upp er staðið veit enginn hvað hefur virkað, og oft er það náttúran sjálf sem hefur séð um batann. Skurðlæknir hugsar „allt eða ekkert“. Maður tekur ekki hálfan botnlanga og segir: „Þetta verður að duga, hann er bara með pínulitla botnlanga- bólgu.“ Það verður að taka all- an botnlangann í burtu, sauma skurðinn saman og fylgjast með sjúklingnum. Þess vegna fór ég mjög snemma að hafa gaman af hnikmeðferð (manipulation), því annað hvort virkar hún í fyrsta eða annað skiptið eða alls ekki.“ Meðferðin í Hólminum Þegar Jósep er spurður í hverju meðferðin hjá honum felist segir hann að um þrenns konar flokka sé að ræða, en að- aláherslan sé lögð á greiningu. „í fyrsta lagi er meðferð við bráðum bakverkjum, svo sem þursabiti. Við fullvissum okkur um að vandamálið sé ekki al- varlegt. Við beitum hnikmeð- ferð ef við teljum þörf á, en oft kennum við sjúklingnum ein- ungis æfingu til sjálfsmeðferð- ar, sem er kennd við nýsjá- lenska sjúkraþjálfarann R. McKenzie. Með henni á sjúk- lingurinn að lagast á örfáum dögum. Gerist það ekki kemur hann aftur að viku liðinni. Við mælum með vægum verkjalyfj- um ef hann þarf á þeim að halda, enda eru sterk verkjalyf eða vöðvaslakandi yfírleitt óþörf. Mikilsvert er að útskýra hvað hefur gerst og hvernig hægt er að fyrirbyggja að það gerist aftur. Hver sú meðferð við bráða bakverkjum sem verkar ekki innan örfárra daga er ekki þess virði að reyna hana, enda batna 9 mönnum af hverjum 10 á nokkrum vikum ánmeðferðar. I öðru lagi er meðferð við brjósklosi. Þar notum við í fyrsta lagi stöðugleikaæfingar (Dynamic Muscular Stabil- ization) og í öðru lagi æfingar til styrktar öðrum vöðvum eins og lærvöðvum. I þriðja lagi not- um við æfingar sem meðferð og gefum margs konar sprautur, allt eftir ástæðum. Einnig beit- um við Alexander-hugsunar- hættinum sem snýst um stelling- ar. Við notum nálastungur í litl- um mæli og þá aðallega í sam- bandi við brjósklos í hálsi eða hálsáverka. Siðast en ekki síst er fræðsla stór þáttur í meðferð- inni. Þriðji hópurinn er fólk sem hefur króníska verki af marg- víslegum orsökum. Oft hefur það farið í eina aðgerð eða fleiri og í þeim hópi eru einnig töluvert margir, sem lent hafa í slysum. Þarna er greiningar- þátturinn langmikilvægastur. Við notum valdar æfingar en einnig aðferðir, þar sem jafnt og þétt er lagt meira á sjúk- linginn eftir því sem hann þolir (Graded Activity Program). Við veljum þessar æfingar einstak- lingsbundið og það lendir að sjálfsögðu mikið á sjúkraþjálf- urunum. Reyndar er alltaf mik- il gagnvirkni á milli okkar.“ andi, sitjum í frí- stundum og svo framvegis. Það er sennilegasta skýringin á auknum fjölda bakverkja.“ - Hvers konar kviðæfmgar á þá að gera? „Af hverju viltu endilega gera kviðæfíng- ar?“ spyr hann á móti. „Það eru stellingarnar, sem eru aðalat- riðið. Sterkir bak- og kviðvöðv- ar geta jafnvel aukið hættuna á bakverkjum, ef líkamsbeitingin er ekki rétt. Við erum með fjóra kviðvöðva. Þegar við gerum „sit ups“ erum við að þjálfa vöðva sem liggja eftir endi- löngum kviðnum framanverðum. Þeir hafa lítið sem ekkert með bak- ið að gera. Horfðu á fallegustu kon- ur í heimi, sem búa til dæmis í Kenýa, Súdan og Sómalíu. Þær standa eins og börnin gera þar til þau eru 3-4 ára, það er að segja með kviðinn og rassinn út í loftið. Þær eru þráðbeinar, enda bera þær allt á höfðinu. Þær beygja ekki bakið við störf sín, heldur mjaðm- irnar. Þetta er flott stelling með náttúrulega sveigju í mjóbakinu og spennu í kviðnum,“ segir Jósep og sest eftir að hafa líkt eftir líkams- stöðu Afríkukvennanna. „Mjóbaks- sveigjan er eitt af því örfáa, sem aðgreinir okkar hrygg frá hrygg ferfætlings. Það er umíram allt hún sem vemdar okkur gegn bak- verkjum." Hann segir að tveir kviðvöðvar sem tengjast hryggnum beint hafi sennilega eitthvað með stöðug- leika hans að gera. „Þó er annar þeirra, þvervöðvinn líklega, svo þunnur að hann kemst fyrir í A-4 umslagi. Sumir telja þennan vöðva mikilvægastan fyrir stöðugleika hryggjarins, en ég hef unnið með hann sem skurðlæknir og veit, að varla er hægt að sauma í hann vegna þess hversu þunnur hann er. Með því að gera „sit- up“ æfingar er maður hins veg- ar ekki að æfa þessa tvo vöðva sem skipta máli. Það er það fyndna við það,“ segir Jósep og brosir, svo glettnin skín úr augunum. End- urtekur síðan orðin „sexý, grannur, ríkur“. Biðlistinn lengist Um 50 manns eru á biðlista og fer hann stöðugt vaxandi og koma sjúklingar alls staðar að. Venjulegast duga fólki tvær vikur í meðferð og í sparnað- arskyni er það sent heim um helg- ar. Upphaflega var meðferðin ætl- uð fólki á svæðinu en að sögn Jós- eps eru sveitungarnir orðnir fáséð- ir. Hann segir að spítalinn sé kom- inn á ystu nöf vegna niðurskurðar og ekkert sé eftir nema að fólk taki á sig launalækkun. „Ég hef gert það einu sinni. Við breyttum samn- ingnum mínum þannig að ég skipti um vaktaform sem þýddi launa- lækkun. Auðvitað er hægt að fara þá leið, en þá eru menn komnir út í tóma vitleysu." Hann er á leiðinni til Kaliforníu til að kynna sér nýjungar í fræðun- um, enda ségist hann stefna að því að verða með eins alhliða bakspít- ala og mögulegt er. „Það hefur tog- að dálítið í mig að fara og vinna í Kalifomíu. Þar hefur spennandi þróun átt sér stað síðastljðin 10-15 ár. En ég kýs að búa á íslandi og hér á St. Fransiskusspítalanum er ákjósanlegur vattvangur fyrir starfsemi af þessu tagi. Vonandi tekst að koma á eins frjóu sam- starfí við Bandaríkjamennina og hingað til við Bretana," segir Jósep Ó. Blöndal þegar hann fylgir að- komumönnum úr hlaði. Auðvitað væri best að fá fullfrískt fólk til að læra stellingar, líkamsbeitingu og gera æfingar til að koma í veg fyrir bak- verk. En til þess þarf að sannfæra það um að það verði ríkara, grennra eða sexý. Ég á erfitt með að skrifa undir, að fólk stundi líkamsrækt um þrí- tugt til að verða heil- brigðara um sjötugt. I ( I ( |( ( M |( ( ( i( ( 1 / í ( ( ( ( ( ( (( ( ( ( ( ( ( (
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.