Morgunblaðið - 26.04.1998, Qupperneq 25

Morgunblaðið - 26.04.1998, Qupperneq 25
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. APRÍL 1998 25 man-útgáfunni t.d. er nafn hans á bókarkili og á titilblaði eins og hann sé höfundur verksins! Pýðing Magnúsai- og Hermanns hefur einnig orðið geysiútbreidd, enda gefin út í Penguin Classics-flokkn- um og hefur nú verið endurprentuð reglulega í nær fjörutíu ár. Þýðing Magnúsar og Hermanns tók sem sagt við af þýðingu Dasents sem hin viðurkennda gerð Njálu á ensku. Ekki eru allir sáttir við þessa þýðingu. Fáir hafa þó verið reiðubúnir að gagnrýna opinberlega verk manna sem svo margt þarft hafa unnið í þágu íslenskra fræða; Hermann með rannsóknum og þýð- ingum og Magnús með þýðingum og kynningarstarfi, en í krafti sjón- varpsfrægðar sinnar í Bretlandi hefur Magnús áratugum saman ver- ið eins konar gangandi auglýsing fyrir Island og íslenska menningu þar í landi. Sjálfum hefur mér aldrei getist að þýðingu þeirra á Njálu. Höfuðmarkmið þeirra sýnist vera að koma söguþræði bókarinnar sem best til skila, ekki stílsmátanum. Hinar knöppu og hnitmiðuðu setn- ingar eru flattar út og þær endur- sagðar á einföldu máli sem sýnilega er ætlað til fjöldaútbreiðslu. í fróðlegum fyrirlestri á ársfundi „Modern Language Association of America" í Washington í lok árs 1996 gerir Robert Cook samanburð á hinum fjórum Njáluþýðingum og sýnir með dæmum hvað þýðendun- um ber á milli. Er m.a. stuðst við fyrirlestur hans í því sem hér fer á eftir. Segja má að þýðendur Njálu beiti tveimur meginaðferðum við verk sitt. Annars vegar eru þeir Dasent og Robert, sem leggja höfuðkapp á að líkja sem mest eftir stílsmáta frumtextans. Hins vegar eru þeir Bayerschmidt og Hollander og Magnús og Hermann, sem keppast við að gera textann sem aðgengileg- astan og má burt stíleinkenni sem þeir telja framandi almennum enskumælandi lesendum. Þessar tvær ólíku aðferðir birtast með ýmsum hætti í þýðingunum, svo sem sjá má af eftirfarandi dæmum. Dasent og Robert leggja áherslu á að koma hinum takmarkaða orða- forða sagnanna til skila. Bein ræða er algeng í Islendingasögum og jafnan kynnt með sögnunum að segja, mæla, svara og stöku sinnum að ræða. Dasent og Robert leitast við að þýða þessar sagnir alltaf eins. Þeir þýða t.d. að segja nær undan- tekningarlaust með „say“, en Ba- yerschmidt/Hollander og Magn- ús/Hermann kjósa fjölbreyttara orðaval og nota ýmist „say“, „speak" eða „announce" eftir því sem þeim þykir við eiga. A sama hátt þýða þeir síðarnefndu sögnina að svara ýmist með „answer" eða „reply“, en Dasent og Robert halda sig einvörðungu við „answer". I sögunum er sögnin að segja iðulega notuð fyrir hvort tveggja að spyrja og að svara; í báðum tilvikum nota Dasent og Robert sögnina „say“ en hinir þýðendurnir „ask“ og „answer“ eða „reply". Robert og Dasent þýða sögnina að sjá alltaf með „see“, en hinir nota ýmist „glimpse", „catch sight of ‘ og jafn- vel „spy“. Sama á við um ýmis orðasam- bönd sem koma fyrir hvað eftir ann- að í sögunum. Dasent og Robert leitast við að þýða þau alltaf eins, en hinir þýðendurnir kjósa fjölbreytt- ara orðalag. Orðasambandið góðar gjafir kemur t.d. alloft fyrir í Njálu og Dasent og Robert þýða það alltaf sem „good gifts". Bayerschmidt og Hollander nota hins vegar ýmist „good gifts“, „fine gifts", „splendid gifts“ eða „fine presents". Hermann og Magnús ganga ekki alveg jafn langt, en nota ýmist „good gifts", „fine gifts“ eða „handsome gifts". í Morgunblaðinu var nýverið rifj- að upp í öðru samhengi orðalagið fluga í munni. I Njálu segir Rann- veig móðir Gunnars við Sigmund Lambason: „En ef Hallgerður kem- ur annarri flugu í munn þér, þá verður það þinn bani.“ Nokkru síð- ar notar Gunnar sama orðalag við Sigmund: „En þó hef ég nú gert þig sáttan, og skyldir þú nú eigi annarri flugu láta koma í munn þér.“ Dasent þýðir fyrri setninguna svo: „But if Hallgerda makes thee „ÞEIM þótti hann vera kátur og kveða í hauginum.' Teikning Gunnlaugs Schevings. „HRAFNAR tveir fiugu með þeim alla leið.“ Teikning Þorvaldar Skúlasonar. Bayerschmidt og Hollander: „And when he came within range he hurled his spear at him and it pi- erced him.“ Magnús og Hermann: „When he came within range of him, Gudleif hurled a spear through him.“ Robert: „He came within range of him and threw his spear at him and right through him.“ Höfundar Islendingasagna nota tenginguna „og“ ótæpilega og hafa sumir þýðendur brugðið á það ráð að sleppa henni og nota aðrar sem betur eiga við í nútímamáli og bregða jafnvel fyrir sig lýsingar- hætti nútíðar sem er nánast óþekkt- ur stílsmáti í Islendingasögum. I Njálu segir: „Þeir riðu þá um daginn austur á fjall f'yrir norðan jökul og riðu og aldrei almannaveg og ofan í Skaftártungu og fyrir ofan bæi alla til Skaftár og leiddu hesta sína í dæl nokkura, en þeir voru á njósn og höfðu svo um sig búið, að þá mátti ekki sjá.“ Dasent þýðir: „Now they rode that day east on the fell to the north of the Jokul, but never on the high- way, and so down into Skaptatongue, and above all the homesteads to Skaptarwater, and led their horses into a dell, but they themselves were on the look-out, and had so placed themselves that they could not be seen.“ Bayerschmidt og Hollander: „That same day they rode east into the mountains, but never along the usual route, down into the region of the Skaptá River Junction, skirting the upper boundaries of all farms till they got to the Skaptá River. They led their horses into a depression, but they remained on the lookout and posted themselves so that they could not be seen themselves." Magnús og Hermann: „They rode east that day into the mountains north of the glacier, never using the main track, and down to Skap triver-tongue, keeping well above the farms on the way to Skapt Ri- ver. There they led their horses into a hollow and kept close watch while remaining out of sight themselves." Robert: „That day they rode east into the mountains north of the glacier, but never rode on the common track, and then down into Skaftartunga and above all the farms until the Skafta river, and there they led their horses into a hollow, and kept on the look-out and placed themselves so that no one could see them.“ Annað dæmi um notkun lýsingar- háttar nútíðar er þessi þýðing Magnúsar og Hermanns á frásögn Njálu af viðureign Kára og Bjama Brodd-Helgasonar: „Kari Solmund- arson met Bjarni Brodd-Helgason. Kari seized a spear and lunged at him, striking his shield; and had Bjarni not wrenched the shield to one side, the spear would have gone right through him. He struck back at Kari, aiming at the leg; Kari jerked his leg away and spun on his heel, making Bjarni miss.“ í Njálu hljóðar frásögnin svo: „Kári Sólmundarson kom þar að, er fyrir var Bjarni Brodd-Helgason. Kári þreif upp spjót og lagði til hans, og kom í skjöldinn. Bjami skaut hjá sér skildinum, ella hefði spjótið staðið í gegnum hann. Hann hjó þá til Kára, og stefndi á fótinn. Kári kippti fætinum og snerist und- an á hæli, og missti Bjarni hans.“ Af þessum dæmum má klárlega sjá að þau em mörg álitamálin við þýðingu íslendingasagna á erlend mál. Hér skal tekið undir með Ro- bert Cook að best fari á því að halda sem mest setningaskipan og orða- forða sagnanna, svo að blær þeirra og stílsmáti komist sem best til skila. Það er stundum sagt að stórvirki bókmenntasögunnar þurfi að þýða á 30-40 ára fresti; hver kynslóð vilji „sína“ þýðingu. E.t.v. er nú komið að því að þýðing Magnúsar og Her- manns verði leyst af hólmi á sama hátt og þýðing þeirra leysti þýðingu Dasents af hólmi fyrir nær fjömtíu áram - og hin nýja þýðing Robert Cooks verði hin viðurkennda enska gerð Njálu á næstu áratugum. take another fly in thy mouth, then that will be thy bane.“ Seinni setn- inguna þýðir Dasent: „But still I have made peace for thee with Njal and his sons; and now, take care that thou dost not let another fly come into thy mouth.“ Bayerschmidt og Hollander þýða fyrst:....but if you ever swallow Hallgerd’s bait again, it will be your death.“ Og svo: „I have made a settlement for you with Njál, but never again let yourself be trieked into doing such a thing.“ Magnús og Hermann þýða: „... but if you ever take another of Hall- gerd’s baits, it will cost you your life.“ Og: „I have managed to make your peace with Njal and his sons this time, but you must never allow yourself to be caught in this way again.“ Robert þýðir: „But if Hallgerd puts another fly in your mouth it will be your death.“ Og: „But I’ve made a settlement for you, and you must not let Hallgerd put another fly in your mouth.“ Eitt vandamál við þýðingu ís- lendingasagna er að höfundar þeirra greina iðulega frá atburðarás í rangri tímaröð. Einfalt dæmi um þetta er þegar Hrútur kveður Gunnhildi og sagan segir: „Hrútur gekk í braut og minntist við hana áður og þakkaði henni. Hún bað hann vel fara.“ Þetta þýða Magnús og Hermann svo: „Hmt embraced her and thanked her. She bade him farewell, and he went away.“ Robert þýðir hins vegar svo: „Hrut kissed her and thanked her and left. She wished him weU.“ Enn einn vandi hlýst af því að í sögunum er oft ekki að finna þær samtengingar sem við erum vön í nútímamáli og því freistandi fyrir þýðendur að skjóta slíkum tenging- um inn. Dæmi má taka af þessu broti: „ ... og komst í skotfæri við hann og skýtur spjótinu til hans og í gegnum hann.“ Dasent þýðir: „ ... and got witin spearshot of him, and shoots a spe- ar at him and through him.“ Honda Civic 1.5 LSi VTEC 1.550.000,- HONDA Traustur bíll fyrir ungt fólk á öllum aldri 115 hestöfl Fjarstýröar samlæsingar 4 hátalarar Hæöarstillanlegt ökumannssæti Sjálfskipting 100.000,- Verð á götuna: 1.455.000.- Sjálfskipting kostar 1 00.000,- ra HONDA Sftni: 520 1100 1400cc 16 ventla vél með tölvustýrðri innsprautun4 Loftpúðar fyrir ökumann og farþega4 Rafdrifnar rúður og speglar4 ABS bremsukerfi4 Samlæsingar 4 14" dekk4 Honda teppasetH Ryðvörn og skráning4 tvarp og kassettutæki 4 Umboösaöiiar: Akureyri: Höldur, s: 461 3014 • Akranes: Bílver, s: 431 1985 • ísafjörður: Bílasala Jóels, s: 456 4712 Keflavík: B.G. Bílakringlan, s: 421 1200 • Egilsstaðir: Bíla og Búvélasalan, s: 471 2011
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.