Morgunblaðið - 09.08.1998, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 9. ÁGÚST 1998
ERLENT
Reuters.
MONICA Lewinsky og Bill Clinton heilsast á fláröfiunarsamkomu demókrata í Washington á meðan allt lék enn í lyndi í október 1996.
Starr kominn
á lokasprettinn
' 7 BAKSVID
Rannsókn saksóknarans Kenneths Starrs
fer brátt að ljúka. Rannsóknin hefur verið
tímafrek og hefur fátt vakið meiri athygli
en þáttur Monicu Lewinsky í henni.
Lewinsky bar vitni í vikimni en aðdragandi
þess var langur og kostaði erfíðar samn-
ingaviðræður lögfræðinga.
VITNISBURÐUR Mon-
icu Lewinsky um sam-
band hennar við Bill
Clinton Bandaríkjafor-
seta ræður væntanlega
úrslitum um það hvaða stefnu rann-
sókn saksóknarans Kenneths Starrs
tekur á næstu vikum. Gegn því að
bera vitni var Lewinsky sjálfri ásamt
móður hennar og foður veitt alls-
herjar sakaruppgjöf, sem kemur í
veg fyrir að hægt verði að sækja
hana til saka fyrir meinsæri. Fyrr á
árinu hafði hún gefið út eiðsvama yf-
irlýsingu um að hún hefði ekki átt í
ástarsambandi við forsetann. Nú
herma heimildir að Lewinsky hafi
tjáð rannsóknarkviðdómi Starrs að
hún hafi átt á annan tug ástarfunda
með forsetanum á átján mánaða
tímabili og á sá fyrsti að hafa átt sér
stað í nóvember 1995. Þá herma
heimildir að Lewinsky hafi sagt að
hún og forsetinn hafi rætt mismun-
andi leiðir tii að koma í veg fyrir að
samband þeirra yrði opinbert. Hann
hafi hins vegar aldrei farið þess á leit
við hana að bera ljúgvitni.
Monica Lewinsky hóf starfsnám í
Hvíta húsinu í júní árið 1995 og í
desembermánuði sama ár fékk hún
launaða stöðu á lagaskrifstofu Hvíta
hússins. I aprílmánuði árið eftir tók
aðstoðarskrifstofustjóri Hvíta húss-
ins, Evelyn Liebermann, ákvörðun
um að hún skyldi færð í starf í varn-
armálaráðuneytinu, Pentagon. Er
ástæðan m.a. sögð sú að hún hafi
verið ávítuð fyrir að hanga í tíma og
ótíma fyrir utan skrifstofu forsetans.
í Pentagon kynntist Lewinsky sam-
starfskonu sinni Lindu Tripp og
tókst með þeim vinátta. Ræddu þær
náin trúnaðarmál sín á milli og
haustið 1997 hóf Tripp að taka upp
samtöl þeirra um samband Lewin-
sky og forsetans. í desember 1997
lét Lewinsky af störfum í Pentagon
og í sama mánuði birtu lögfræðingar
Paulu Jones, sem á þeim tíma ráku
mál gegn forsetanum vegna meintr-
ar kynferðislegrar áreitni, henni
stefnu. Liggja fyrir skjalfestar upp-
lýsingar um að Lewinsky hafi komið
í heimsókn í Hvíta húsið 28. desem-
ber, eða skömmu eftir að henni var
birt stefnan.
Neitaði sambandi við Clinton
í janúar á þessu ári afhendir hún
lögfræðingúm Jones eiðsvarna yfir-
lýsingu, þar sem hún neitar því að
hafa átt í ástarsambandi við forset-
ans. Nokkrum dögum síðar hefur
Tripp hins vegar samband við Kenn-
eth Starr, sem skipaður hafði verið
til að rannsaka hið svokallaða
Whitewater-mál, og greindi honum
frá upptökunum á samtölum hennar'
og Lewinsky. Hinn 14. janúar á
Lewinsky að hafa afhent Tripp
minnisblað þar sem fram kemur
hvað hún eigi að segja við lögfræð-
inga Jones. 16. janúar hefur Starr
samband við skrifstofu Janet Reno
dómsmálaráðherra og fær leyfi til að
vikka út rannsókn sína á þeirri for-
sendu að hann hafi sannanir fyrir því
að forsetaembættið hafi reynt að
hafa áhrif á vitni með svipuðum
hætti og hann taldi hafa gerst í
Whitewater-málinu. Lewinsky er yf-
irheyrð á hótelherbergi af mönnum
Starrs og boðin sakaruppgjöf gegn
því að bera vitni um samband sitt við
forsetann. Nú virðist þó sem Starr
hafi gefið upp þá von að geta sannað
að minnisblaðið kæmi úr Hvíta hús-
inu eða frá einhverjum ráðgjafa for-
setans, þar sem Lewinsky er sögð
halda staðfastlega við fyrri framburð
um að hún hafi sjálf samið punktana.
Daginn eftir, 17. janúar, ræðir
Clinton við lögfræðinga Jones. Þar
er hann spurður um samband sitt við
nokkrar nafngreindar konur, þeirra
á meðal Monicu Lewinsky. Neitar
Clinton að hafa átt kynferðislegt
samband við hana. Áður en forsetinn
svaraði spurningunni skilgreindu
lögfræðingar Jones með mjög víð-
tækum hætti hvað þeir ættu við með
kynferðislegu sambandi. Er skil-
greiningin sögð hafa verið það víð að
hún rúmaði flest það er talist getur
til innilegra, líkamlegra samskipta
manns og konu.
Nokkrum dögum síðar, hinn 21.
janúar, komast fjölmiðlar að sögu-
sögnum um meint samband Lewin-
sky og Clintons. Hófst þá fjölmiðla-
fár sem á sér vart sinn líka í banda-
rískri stjómmálasögu undanfarna
áratugi. Fjölmiðlar velta sér upp úr
málinu og eldri sögum um kvenna-
mál Clintons og hann sér sig knúinn
til að gefa út yfirlýsingu hinn 26. jan-
úar, þar sem hann lýsir því yfir að
hann hafi áldrei átt í kynferðislegu
sambandi við Monicu Lewinsky.
Eiginkona hans, Hillary Clinton,
kemur einnig fram í sjónvarpi og lýs-
ir því yfir að samsæri hægriafla í
bandarísku samfélagi liggi að baki
ásökunum á hendur forsetanum.
Hægir á atburðarásinni
Næstu vikur hægir mjög á at-
burðarásinni. Önnur kona, Kathleen
Willey, kemur fram í marsmánuði og
heldur því fram í viðtali í fréttaþætt-
inum 60 mínútur að forsetinn hafi
leitað á hana er hún kom á skrifstofu
hans í Hvíta húsinu. Forsetinn segir
hins vegar að „ekkert ósiðlegt" hafi
gerst er þau hittust. Hann vinnur
jafnframt áfangasigur hinn 1. apríl
1998 er dómari í Arkansas vísar máli
Paulu Jones frá. Clinton var þá
staddur í Afríku og töldu ráðgjafar
hans fyrst að um aprílgabb væri að
ræða er þeir fengu fréttirnar.
Allan tímann heldur hins vegar
rannsókn Starrs áfram. Hann á í við-
ræðum við Lewinsky og löfræðing
hennar, Bill Ginsburg, en samkomu-
lag um sákaruppgjöf næst ekki. Þá
berjast Starr og Hvíta húsið um það
fyrir dómstólum hvaða einstaklinga
sé hægt að kalla fyrir rannsóknar-
kviðdóm. Starr krefst þess að yfir-
heyra lífverði forsetans og nána sam-
starfsmenn í Hvíta húsinu, þeirra á
meðal lögfræðinga forsetaembættis-
ins. Hinn 7. júlí úrskurðar áfrýjunar-
dómstóll að lífverðimir eigi að bera
vitni. Dómsmálaráðuneytið krefst
þess að sú ákvörðun verði endur-
skoðuð en dómstólar hafna því. Jafn-
framt hafnar William Rehnquist, for-
seti Hæstaréttar, því að fresta vitnis-
burði lífvarða. Hefjast yfirheyrslur
yfir þeim 17. júlí sl. Sama niðurstaða
fæst tveimur vikum síðai- í máli lög-
fræðinga forsetaembættisins.
Skipt um lögfræðinga
í júnímánuði hafði Lewinsky
ákveðið að reka lögfræðing sinn en
hann hafði helst vakið athygli fyrir
misvísandi yfirlýsingar í fjölmiðlum
og hafði verið gagnrýndur fyrir að
rýra málstað skjólstæðings sín með
málflutningi sínum. í stað Ginsburg
ræður hún lögfræðingana Jacob
Stein og Plato Caeheris er vel
þekkja hvernig kaupin gerast á eyr-
inni í Washington. Hinn 28. júlí, tæp-
um tveimur mánuðum eftir að
Lewinsky skiptir um lögfræðinga, er
greint frá því að hún hafi náð sam-
komulagi við Starr um sakaruppgjöf
fyrir sig og fjölskyldu sína gegn því
að bera vitni. 29. júlí samþykkir
MORGUNBLAÐIÐ
Clinton að bera vitni fyrir rannsókn-
arkviðdómi og hinn 30. júlí afhendir
Lewinsky saksóknaranum bláan
samkvæmiskjól, sem haldið er fram
að á sé að finna blett, sem eftir
DNA-rannsókn sanni að samband
hennar og forsetans hafi verið kyn-
ferðislegt. Starr fékk einnig í hend-
ur, að því er heimildir herma, upp-
tökur af skilaboðum sem forsetinn
skildi á síma Lewinsky.
Þar sem yfirheyrslur fyrir rann-
sóknai'kviðdómi eru leynilegar er lít-
ið vitað um hverju þau fjölmörgu
vitni er kölluð hafa verið fyrir hafa í
raun greint frá. Þar sem efnisatriði
málsins eru að mestu leyti á huldu
hafa umræður í fjölmiðlum fyi-st'og
fremst snúist um hinar lagalegu hlið-
ar og vangaveltur um hvað geti gerst
ef tiltekin niðurstaða komi út úr
rannsókn Starrs. Setið hefur verið
um Lewinsky allt frá því málið kom
fyrst upp og hefur hún að mestu
leyti dvalið í íbúð móður sinnar í Wa-
tergate-byggingunni í Washington.
Treysti hún sér ekki einu sinni til að
vera viðstödd brúðkaup móðurinnar
er haldið var í New York fyrir
skömmu. Þá hafa jafnt Starr sem
Clinton sætt harðri gagnrýni. Starr
fyrir að ofsækja forsetann af póli-
tískum ástæðum, forsetinn fyrir að
gera ekki hreint fyrir sínum dyrum
þrátt fyrir að hafa lofað þvi er málið
blossaði fyrst upp. Málið hefur vakið
meiri athygli heldur en flest önnur
hneykslimál í stjórnmálaheiminum
allt frá Watergate-málinu. Þrátt fyr-
ir að á yfirborðinu virðist það snúast
um hlut er fæstir telja málefni dóm-
kerfisins, ástarsamband tveggja full-
orðinna einstaklinga, hefui' það snert
marga grundvallarþætti í bandarísk-
um stjórnrétti. Hafa dómstólar þurft
að úrskurða í mörgum málum er
ekki hafa komið til kasta þeirra. Má
þar nefna deiluna um vitnisburð líf-
varða og lögfræðinga forsetans og
hvort hægt sé að kalla forseta
Bandaríkjanna fyrir í sakamálum.
Þingið bíður skýrslu
Nú virðist rannsókn Starrs hins
vegar vera á endaspretti og er búist
við að hann muni skila Bandaríkja-
þingi skýrslu í haust þar sem hann
tilgreinir hvort hann telur ástæðu til
þess að þingið ákveði að höfða mál á
hendur forsetanum til starfsmissis.
Það yrði ekki á þeirri forsendu að
hann hefði sýnt siðferðisbrest með
því að hafa átt í leynilegu ástarsam-
bandi við 25 ára stúlku í starfsnámi
heldur verður Starr að geta sýnt
fram á að forsetinn hafi framið mein-
særi í yfirheyrslum lögfræðinga Jo-
nes 17. janúar sl. og hugsanlega í
væntanlegum vitnisburði síðar í
mánuðinum. Enn alvarlegra væri ef
Starr gæti sýnt fram á að forsetinn
hefði reynt að hindra framgang rétt-
visinnar með því að reyna að hafa
áhrif á vitnisburð annarra einstak-
linga. Vissulega má færa lagaleg rök
fyrir því að það að segja rangt til í
einkamáli, líkt og í Jones-málinu, sé
ekki jafnalvarlegt og að bera ljúg-
vitni í opinberu máli. Lögfræðileg
hártogun af því tagi kæmi þó vart í
veg fyrir að það yrði verulegt póli-
tískt áfall fyrir forsetann ef í Ijós
kæmi að hann hefði veitt rangar
upplýsingar í yfirheyrslu og jafn-
framt komið ítrekað fram fyrir þjóð-
ina og sagt ósatt. Repúblikanar hafa
öruggan meirihluta á Bandaríkja-
þingi en það er mat bandarísku blað-
anna New York Times og Washing-
ton Post, eftir að hafa rætt við fjölda
þingmanna, að repúblikanar kvíði
því jafnmikið og demókratar að taka
málið til umfjöllunar. Þar bíði fáir
eftir tækifæri til að koma höggi á
forsetann og jafnvel sé hugsanlegt
að beðið verði með atkvæðagreiðslur
í málinu fram yfir þingkosningamar
í nóvember.
Enn á hins vegar eftir að koma í
ljós hvort Starr hefur í raun nægi-
legar sannanir til að þingið taki mál-
ið til umfjöllunar. Vart yrði gripið tO
neinna aðgerða ef niðurstaðan yrði
sú að fullyrðing stæði á móti fullyrð-
ingu. Þá er hætt við því að Starr yrði
blóraböggull málsins og að leiðir til
að takmarka valdsvið sérskipaðra
saksóknara yrðu umfjöllunarefni
þingsins en ekki málshöfðun á hend-
ur forsetanum. Eitt virðast þó flestir
vera sammála um: það verða allir
fegnir er þessum þætti stjómmála-
sögunnar lýkur.