Morgunblaðið - 09.08.1998, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 9. ÁGÚST 1998 25
JÓNA Sparey hefur gefið út bók um íslenskan krosssaum og fleiri bækur eru á leiðinni
með annars konar útsaumi. Hún heldur fjölda sýninga ár hvert þar sem hún kynnir út-
sauminn og skóla sinn Icelandic Tapestry School sem er í Bretlandi.
HÉR sést yfir land Efri-Hrepps í Skorradal, sem er í eigu Gyðu Bergþórsdóttur og Guð-
mundar Þorsteinssonar. Jónulundur er á auðu sléttunni vinstra megin við veginn.
„Á kaffihúsi?
spurði ég. Hald-
ið þið að ég fari
að stoppa á
kaffihúsi? Nei,
það er miklu
skemmtilegra að
fara niður á
höfn, setjast
niður og drekka
koníak með sjó-
mönnunum og
skútueigendun-
um. Og það
gerðum við.“
„Þá kemur fálki
og ætlar að ráð-
ast á mig, því ég
var víst alveg við
hreiðrið hans.
Hann náði ekki
að slá mig því
ég sveiflaði
myndavélinni, en
svo voru bæði
hjónin farin að
ráðast á mig.“
„Þeir muna líka
vel eftir mér,
strákarnir á
hvalabátunum
og í jöklaferðun-
um, vegna þess
að ég kem alltaf
með fullt af kon-
íaki með mér.
Já, veistu það
er nauðsynlegt
þegar maður
hefur verið úti á
sjó eða uppi á
jökli.“
„Saumið og sjáið“. „Ári áður fór ég
og skoðaði alla skólana, enda feng-
um við þvílíkar móttökur og allt
var fyrir okkur gert þegar hópur-
inn kom á staðinn. Eg keyrði bíl-
inn um alla Danmörku með 12-14
nemendur, kenndi þeim að sauma
á morgnana en við skoðuðum skóla
síðdegis. Einn daginn voru allir
orðnir þreyttir og fólkið spurði
hvort við ættum ekki að stoppa á
kaffihúsi.
Á kaffihúsi? spurði ég. Haldið þið
að ég fari að stoppa á kaffihúsi?
Nei, það er miklu skemmtilegra að
fara niður á höfn, setjast niður og
drekka koníak með sjómönnunum
og skútueigendunum. Og það gerð-
um við.
Ég fór einnig slíkar ferðir til
Frakklands,“ segir hún og nú kem-
ur glampi í augun. „Það var ofboðs-
lega gaman, því það gerist alltaf
eitthvað óvænt og skemmtilegt í
ferðum mínum. Ég er ekki hrædd
við neitt og hika ekki við að spyija.
Ég geri allt sem mig langar til,
hvort sem er að klifra upp á fjall
eða eitthvað annað. Fólkið eltir mig
bara eins og kindur.
Einu sinni þegar við vorum úti á
Jökulsárlóni valt allt í einu einn ís-
jakinn, snerist við og kom upp eins
og kristall. Ég hef aldrei séð annað
eins. í annað skipti vorum við úti á
Snæfellsnesi og þá kom minkur og
tók fugl af syllu og það náðist
mynd af því. Svo vorum við á ferð í
Dimmuborgum og ég var að klifra
í klettunum ... ég veit að það má
ekki, en ég var að reyna að ná
mynd af hópnum. Þá kom fálki og
ætlaði að ráðast á mig, því ég var
víst alveg við hreiðrið hans. Hann
náði ekki að slá mig því ég sveifl-
aði myndavélinni, svona, en svo
voru bæði hjónin farin að ráðast á
mig. - Það er alltaf eitthvað að
gerast þar sem ég er,“ segir hún
svo og dæsir.
Hataði saumaskap
Jóna gekk í kaþólskan skóla í
Bretlandi, þar sem móðir hennar
taldi að með því yrði hún „alin upp
sem pen og góð stelpa“. Hún segist
þó aldrei hafa verið trúuð, dregur
síðan í land og segir „kannski í
byrjun. En það var oft lamið á fing-
urna á mér af því að ég gerði ekki
handavinnuna heima. Eg hataði að
sauma.“
Það var ekki fyrr en hún kom til
Hönnu ömmu sinnar á íslandi og sá
allan fallega útsauminn hennar og í
Þjóðleikhúsinu, að hún fékk áhuga
á saumaskap. „Amma kenndi mér
mikið og einnig var Elsa E. Guð-
jónsson mér innan handar. Allt frá
því ég var unglingur fór ég á Þjóð-
minjasafnið, teiknaði upp mynstrin
eftir myndunum og fékk að taka
myndir af útsauminum. Þetta var
voðalega mikil vinna, til dæmis
bara að vita hversu mörg spor
væru í einni tommu, hversu margar
tommur væru í einni línu og svo
framvegis. Kristján Eldjárn var
þjóðminjavörður á þessum tíma og
hann hjálpaði mér mikið. Hann lán-
aði mér stiga, svo ég gæti klifrað
upp og tekið myndir og skoðað
veggteppin."
Jóna hefur meðal annars gefið út
bók um íslenskan krosssaum,
Icelandic Pattems in Needlepoint“
og er á leiðinni með aðra, þar sem
hún kennir fléttusaum, blómstur-
saum, refilsaum, skakkaglit, augn-
saum og fjölda annarra saumteg-
unda. „En maður þarf að vera ríkur
til að geta gefið út bók, því þetta er
rosalega mikil vinna. Það tók mig
heilt ár að búa til bókina, því ég
JÓNA Sparey hjá Jóna’s Tours í
Bretlandi hefur frá árinu 1985
komið árlega með einn til tvo
hópa ferðamanna til íslands, aðal-
lega Breta. Að þessu sinni gróður-
setti hópurinn fyrstu 100 trén í
Jónulundi sem tákn um alla þá
ferðamenn sem hingað hafa komið
á hennar vegum. Lundurinn er í
landi Efra-Hrepps í Skorradal,
sem er í eigu hjónanna Gyðu
Bergþórsdóttur og Guðmundar
Þorsteinssonar.
Að sögn Jónu er hugmyndin sú,
að ferðamenn gróðursetji tré í
hvert skipti sem þeir koma hingað
til lands á hennar vegum. „Fyrsta
tréð sem gróðursett var er þó til
minningar um mömmu, Svövu
Greenfield Zoega, en hún lést í
fyrra. Henni þótti alitaf svo Borg-
arfjörð," segir Jóna.
Góður vinur móður hennar,
Sveinbjörn Þorsteinsson frá Hurð-
arbaki í Reykholtsdal, gróðursetti
fyrsta tréð.
skrifaði allan textann sjálf, tók
myndirnar, teiknaði upp mynstrin
og saumaði megnið af verkunum.
Ein svona bók gefur ekki svo mikið
af sér, þrátt fyrir að nú sé búið að
endurprenta hana.“
Sérhæfðar ferðir
Jóna hefur ekki tölvu og vélritaði
þvi allan textann. Einnig er hún
með spjaldskrá upp á gamla mát-
ann, sem inniheldur um 10.000
nöfn. Ástæðuna fyrir tölvuleysinu
segir hún aðallega vera þá að hún
hafi ekki haft tíma til að læra á slíkt
verkfæri. Það er þó á stefnuskránni
Fjölskyldan
Svava Zoéga var dóttir hjónanna
Jóns Jóhannessonar Zoéga, tré-
smíðameistara og síðar kaupmanns
í Reykjavík, og Hönnu Sveinsdótt-
ur Zoéga. Svava var send til
London til að læra ensku, kynntist
þar Eric Greenfield og giftist hon-
um 1937. Tveimur árum síðar
fæddist Jóna og í kjölfarið systkin-
in þrjú, Elisabeth Ánn, Anita Mary
og George Þórarinn. Með í ferðinni
að þessu sinni er Elisabeth ásamt
dóttur sinni, Christina.
Faðir Jónu lést 1984 og sköminu
síðar fhitti móðir hennar til Mall-
orca, þar sem Elisabeth dóttir
hennar býr. „Fyrir nokkrum árum
fékk mamma ki-abbamein. Þegar
hún var orðin veik vildi hún helst
koma heim til að sjá fjöllin. Hún dó
á Landakoti í desember síðastliðn-
um, 86 ára gömul. Henni fannst
iqjög gaman að vera komin heim
og fá heimsóknir allra gömlu vin-
anna,“ segir Jóna.
og þá hyggst hún koma sér upp
heimsíðu á Netinu með myndum
sem hún hefur tekið sjálf bæði af
útsaumi og íslensku landslagi og
þjóðfélagi. Hún kveðst meðal ann-
ars ætla að höfða til ríks fólks sem
hefur ekki áhuga á að ferðast í stór-
um hópi ókunnugra og bjóða þeim
upp á ferðir á þeirra eigin forsend-
um.
„Það sem ég geri þarf alltaf að
vera öðruvísi en aðrir gera,“ segir
hún svo hugsandi. Bætir síðan við,
að bílstjórarnir taki fram, að hún
segi Bretunum frá allt öðrum hlut-
um en íslenskir leiðsögumenn. „Ég
held að það sé vegna þess að ég
þekki bæði Bretland og ísland vel
og veit kannski hvað ferðamennina
langar að vita. Mér finnst svo gam-
an að fara með ferðamenn um Is-
land og er svo þakklát, því ég vinn
við allt það sem mér finnst
skemmtilegast að gera,“ segir hún.
Las úr Njálu
Þegar Jóna var með ferðahóp
hér í júní síðastliðnum tók hún upp
á því að lesa Njálssögu og Lax-
dælasögu fyrir fólkið. Eftir heim-
komuna fékk hún fjölda bréfa þar
sem menn lýstu yfir ánægju með
lesturinn og spurðu af hverju hún
hefði ekki lesið meira. „Ég þorði
það ekki, því ég hélt kannski að
fólki leiddust sögurnar, en leyndar-
dómurinn er að ég les ekki upp öll
nöfnin heldur bara á aðalpersónun-
um, svo að fólkið ruglist ekki í rím-
inu. í staðinn tala ég um bróður,
fóður og svo framvegis. Þannig nær
fólkið söguþræðinum mun betur.
En úr því að þeim þótti þetta svona
skemmtilegt ætla ég í þessari ferð
að hafa sögustund í lok hvers
dags.“
Spurð hvort hún hafi ekki hugsað
um að setja upp ferðir í Englandi
eða Skotlandi fyrir íslendinga segir
hún að það komi vel til greina. „Það
væri ekkert mál fyrir mig. Ég
þekki Bretland miklu betur en Is-
land. Þú getur ímyndað þér, ég
keyri 9.000 mílur (um 15.000 km) á
hverjum tíu mánuðum á hverju ein-
asta ári vegna saumanámskeið-
anna. Á þessum ferðum mínum hef
ég komið á svo fallega staði, þekki
kastalana, gömlu húsin, gömlu
teppagerðirnar. Þegar ég kom til
Glen Coe var andrúmsloftið svo
sérkennilegt, ég fann að þarna var
fullt af draugum," segir hún og sýn-
ir hvernig hárin rísa á handleggjun-
um bara við tilhugsunina. „Elskan
mín, það er allt hægt að gera, eins
og ég segi alltaf."
Það er Ijóst þegar rætt er við
Jónu að margt er í undirbúningi,
ekki bara á næsta ári heldur er hún
farin að skipuleggja lengra fram í
tímann. Meðal þess sem er
framundan er fimm daga bakpoka-
ferð í Perú. „Frændi minn sem þar
býr spurði hvort ég vildi ekki koma
með sér. Auðvitað sagði ég já,“ seg-
ir Jóna Sparey án þess að depla
auga.
Morgunblaðið/Davíð
SVEINBJÖRN Þorsteinsson, góður vinur Svövu Greenfield Zoega,
gróðursetti fyrstu plöntuna til minningar um Svövu. Honum til að-
stoðar er Guðmundur Þorsteinsson.
F erðamennirnir
gróðursetja