Morgunblaðið - 09.08.1998, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 9. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FYRSTA kvikmyndin sem
ég átti að semja tónlist við
var mynd sem Friðrik Þór
gerði þegar hann var í
i Menntaskólanum við Tjörnina og ég
í Menntaskólanum við Sund. Sú
mynd var aldrei kláruð en það var
: umsamið að ég skyldi gera tónlist-
ina við hans myndir í framtíðinni,"
segir Hilmar Orn um upphafið að
öllu. „Það var svo ekki fyrr en 1983
• að ég var beðinn að gera smátónlist-
arkafla fyi’ir kvikmyndina A hjara
veraldar eftir Kristínu Jóhannes-
dóttur, og útkoman varð svokölluð
galdrahljóðbönd. Kristín bað mig
einnig að semja fyrir sjónvarpsleik-
ritið sitt Líf til einhvers sem Nína
Björk Amadóttir skrifaði handritið
að. Æskuáformin rættust svo og ég
hef gert tónlistina við allar kvik-
myndir Friðriks Þórs þó svo að
ýmsir hafí samið fyrir hann titillög,
þá sé ég alltaf um stemmningartón-
listina.“
Drottning Iistformanna
Hilmar Örn býr nú í Kaupmanna-
höfn þar sem hann hefur samið tón-
listina við einar níu danskar kvik-
myndir. - En hefur tónlistarmað-
urinn Hilmar Örn alltaf haft áhuga
á kvikmyndatónlist ?
„Já, ég hef alltaf heillast mikið af
kvikmyndum sem ég álít drottningu
listformanna. Wagner sagði þetta
um óperur; þær væru samamsafn
allra listgreína, með texta, mynd,
skáldskap, leik og tónlist. Mér
finnst líka gaman að vera ekki að
vinna einn inni í loftbólu án tilvísun-
ar í nokkuð annað. Þegar ég er að
semja sæki ég stuðning í svo margt;
þankagang leikstjórans, leik leikar-
ans og hvernig klipparinn setur
eitthvað saman.
Það mætti halda að tónskáldið
kæmi inn þegar myndin er fullgerð,
en það er misjafnt. Kvikmyndir eru
mikil samvinna og stundum er ég
Hilmar Orn Hilmarsson er sjálfmenntaður
tónlistarmaður sem fékk sitt fyrsta
tækifæri þegar hann laug því að hann gæti
samið tónlist. Hann hefur nú samið tónlist
við fjölmargar íslenskar og danskar
kvikmyndir og sú síðasta var „Vildspor“,
danska myndin sem var tekin upp á
Islandi. Hildi Loftsdóttur langaði að vita
meira um eðli kvikmyndatónlistar og starf
Hilmars Arnar í Kaupmannahöfn.
Morgunblaðið/Árai Sæberg
með í ráðum frá fyrstu stigum
handritsgerðar, eins og þegar ég
starfa með Friðriki Þór. Hann segir
mér frá hugmyndum sem hann fær
og veltir fyrir sér lengi, og þannig
byrja ég að hugsa út í tónlistina.
Lokaátakið hefst samt ekki fyrr en
búið er að klippa myndina."
Vitleysispælingar
„Lykillinn að vel heppnaðri kvik-
myndatónlist er hvernig maður not-
ar hana ekki. Bandaríska aðferðin
er að koma inn með fiðlurnar þegar
fólk á að tárast „bring in the viol-
ins“ eins og það kallað. Mér finnst
verið að vanmeta greind og tilfinn-
ingalegan þroska áhorfenda með
þvi að segja þeim hvernig þeim eigi
að líða á hvaða augnabliki. Þetta er
oft spurning um að finna undirtexta
í myndinni sem maður vill undir-
strika og draga fram; vissa atburði
sem leiða söguna áfram. Ég byggi
eitthvert stef í kringum þá atburði
sem maður minnir svo á með
ákveðnum endurómi út í gegnum
myndina. Þetta getur verið mjög
skemmtileg stúdía. Ég er líka
þannig gerður að mér finnst gaman
að fara út í einhverjar vitleysispæl-
ingar í sambandi við hverja mynd,
mér finnst gaman að eyða tíma mín-
um í eitthvað sem er bara bull fyrir
öllum öðrum nema sjálfum mér.
Finna einhverja lógík sem er mjög
fjarstæðukennd ef maður skoðar
hana utan frá. Fyrir mér er þetta
skemmtilegt vinnuferli.“
-Hún er kannski ekki svo fjar-
stæðukennd, því þá værir þú ekki
jafneftirsótt tónskáld og þú ert.
„Já, það er spurning. Kannski er
þetta eitthvað leyndarmál sem ég
hef fundið lausnina á og enginn ann-
ar veit.“
tílfur, úlfur!
- Hvað er aðallega öðruvísi við að
gera kvikmyndatónlist miðað við
aðra tónlist ?
„Það er mjög sérstakt að maður
verður að passa sig að heyrast sem
minnst. Að tónlistin fléttist saman
við hreyfingar, leik, klippingu og
myndatöku á þann hátt að hún
hoppi ekki fram. Besta kvikmynda-
tónlistin er sú sem maður man ekki
eftir, eins og maður á helst ekki að
ganga út af kvikmynd og segja: „Vá,
hvað klippingin var flott.“ Þetta er
sambland af tækni og list eins og
flestir þættir kvikmyndagerðar.
Þegar hún tekur alltof mikið pláss,
er hún farin að ganga þvert á til-
gang sinn.“
- Hvað á hún að gera ef ekki ýta
undir sérstakar tilfinningar?
„Hún á að ýta undir tilfinningar
en ekki á þann hátt að það sé aug-
ljóst. Hún á að koma upp með
ákveðna hugsun. Oft er verið að
undirbyggja atburði sem gerast
seinna. I Hitchcock myndunum
hrópar tónlistin; úlfur, úlfur svo oft
að áhorfendir fara að slaka á gagn-
vart því og fá svo rosalegt áfall þeg-
ar úlfurinn loksins kemur. Hann var
búinn að undirbyggja sturtuatriðið í
„Psycho" með rúðuþurrkum á bíl
fremst í myndinni. Þetta er sérstakt
ferli að því leyti að maður er að láta
ósýnilega hluti sýnilega í gegnum
hljóð. Maður er að hjálpa skilning-
arvitunum. Undirbyggja atriði og
leysa úr þeim. Það verður að vera
hárrétt gert annars getur maður
skemmt fyrir. Mér finnst þetta
mjög spennandi."
Hjartsláttur
klipparans
- Þú segist fara eftir hreyfingum,
klippingu og fleiru við að semja tón-
listina. Hvort er það takmörkun eða
ögrun fyrir þig ?
„Mér finnst það alltaf vera ögrun.
Ein af skemmtilegri stundunum er
þegar ég átta mig á því sem ég kalla
hjartslátt klipparans. Þá er ég bú-
inn að vinna svo lengi við myndina
og farinn að þekkja hverja einustu
tengingu í myndinni, að skyndilega
skil ég hvernig klipparinn hugsar,
og þá get ég látið tónlistina bara
ganga og hún mun alltaf ganga upp
í takt við hjartsláttinn. Hver mann-
eskja hefur sér takt, sem er
skemmtilegt. Þess vegna er gaman
að vinna með sömu klippurunum
aftur því þá þarf ég ekki að byrja
upp á nýtt heldur er ég kominn á
heimavöll. Það er líka gaman að
vinna aftur með sömu leikstjórun-
um því þar sem maður þekkir
þeirra þankagang, þá þarf maður
aldrei að byrja alveg á upphafs-
punkti.“
Henning og aðrir jálkar
- Hefurðu starfað tvísvar með
sama leikstjóranum í Danmörku?
„Já, ég var að klára mynd með
leikstjóranum Henning Carlsen
sem er gömul hetja í danskri kvik-
myndagerð. Upphaflega fór ég til
Danmerkur til að vinna með honum
að myndinni „Pan“ sem hann gerði
eftir skáldsögu Knuts Hamsun. Nú
var hann hins vegar að ljúka við
mjög skemmtilega og kalda gaman-
mynd sem er gjörsamlega ólíkt
verkefni. Það er einstakt að vinna
með þessum manni sem hefur unnið
í hálfa öld við kvikmyndir. Hann er
hluti af einni elstu kvikmyndahefð í
heimi, því Danmörk var eitt af
fyrstu löndunum til að framleiða
kvikmyndir og hefðin þeirra er
byggð á rosalega sterkum gömlum
grunni. Ásamt Henning vinn ég
með gömlum jálkum, fólki sem hef-
ur reynt allt og það er alveg ofboðs-
lega gaman. Það er mjög mikil
breyting frá því að koma héðan frá
íslandi þar sem allt er leikið af
fingrum fram, reddað á augnablik-
inu af því að iðnaðurinn hér er svo
ungur og alltaf verið að finna upp
hjólið við gerð hverrar myndar. I
Danmörku er allt í mjög föstum
skorðum og úthugsað. Ég held að
einhvers staðar mitt á milli Islands
og Danmerkur liggi minn drauma-
heimur."
fslenskt tónlistarfólk
„Ég hef verið að vinna við
skemmtilega ólíkar myndir í Dan-
mörku. Ég gerði tónlist við ung-
lingamyndina ,Anton“, sem er eig-
inlega mest gefandi mynd sem ég
hef unnið við. Hún fjallar um upp-
gjör ungs drengs við dauða föður