Morgunblaðið - 10.10.1998, Blaðsíða 14

14 LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 1998
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Frumvarp
um hávaða-
niengun
endurflutt
Morgunblaðið/Þorkell
INGIBJORGU Pálmadóttur kemur á óvart hversu mikil umfjöllunin um gagnagnjnnsfrumvarpið hefur orðið.
Ríkisstjórnin samþykkir breytt gagnagrunnsfrumvarp
„Sáttahönd til gagnrýnenda“
HJÖRLEIFUR Guttormsson,
þingflokki óháðra, og fleiri þing-
menn hafa endurflutt þingsálykt-
unartillögu frá því á síðasta þingi
um úttekt á hávaða- og hljóðmeng-
un. Efni tillögunnar er að Aiþingi
álykti að skora á ríkisstjórnina að
láta fara fram víðtæka úttekt á há-
vaða- og hljóðmengun hérlendis og
leggja fyrir næsta þing niðurstöðu
hennar og tillögur til úrbóta.
Fi-umvarpið hlaut ekki afgreiðslu á
síðasta þingi.
I greinargerð segir m.a. að há-
vaði og hljóðmengun af margvís-
legu tagi fari vaxandi ár frá ári.
„Þar er ekki aðeins um að ræða há-
vaða frá umferð og atvinnurekstri
heldur einnig tónlist og talað orð
úr hátölurum á almannafæri, í al-
menningsfarartækjum, verslunum,
veitinga- og samkomuhúsum, lík-
amsræktarstöðvum og á útivistar-
svæðum ætluðum almenningi.
Hljóðmengun yfir ákveðnum
mörkum heilsuspillandi
Hljóðmengun yfir ákveðnum
mörkum getur verið heilsuspill-
andi, valdið skemmdum á heyrn
auk truflunar og margvíslegra sál-
rænna áhrifa sem valdið geta and-
legri vanlíðan. Því er brýnt að af
opinberri hálfu sé unnið skipulega
gegn óþörfum og truflandi hávaða
til vemdar heilsu manna og til að
tryggja rétt einstaklingsins til
ómengaðs umhverfís.“
FRUMVARP um gagnagrunns-
frumvarp á heilbrigðissviði var sam-
þykkt á ríkisstjórnarfundi í gær-
morgun. Ingibjörg Pálmadóttir
heilbrigðisráðherra segir að með
breytingum á fnimvarpinu sé rétt
fram sáttahönd til þeirra sem gert
hafa athugasemdir við það.
„Þær hafa allar verið mjög gagn-
legar og ég tel að með þeim breyt-
ingum sem hér eru kynntar eigi að
nást mjög víðtæk sátt um þetta
frumvarp."
Ingibjörg segir að ríkisstjómin
hafí alltaf talið það mikilvægt að
frumvarpið fengi ítarlega umfjöllun
í þjóðfélaginu. „Satt að segja datt
mér aldrei í hug að umfjöllunin yrði
jafn víðtæk og raun ber vitni.“
Hún sagði að grundvallaratriðið í
nýju frumvarpi væri að persónu-
vemdin væri tryggð. „Það er aldrei
hægt að rekja upplýsingar um sjúk-
linga til baka úr grunninum."
Hún sagði að neitunarvald sjúk-
linga væri einnig tryggt. „Með því
að láta landlækni vita að einstak-
lingur vilji ekki að neinar upplýs-
ingar um hann komist í grunninn þá
er það tryggt."
Ingibjörg og aðstoðarmenn henn-
ar lögðu áherslu á það að það yrði á
valdi einstakra heilbrigðisstofnana
hvað, ef þá nokkuð, af upplýsingum
þeirra færi inn í gagnagrunninn og
að aðeins yrðu færðar inn í hann
tölur, enginn texti, til dæmis ekkert
úr sjúkraskrám um samskipti lækn-
is og sjúklinga.
Helstu breytingar á frumvarpi um
gagnagrunna á heilbrigðissviði
HELSTU breytingar frá frum-
varpi til laga um gagnagrunna á
heilbrigðissviði sem lagt var fram á
122. löggjafarþingi eru þessar skv.
yfirliti heilbrigðisráðuneytisins:
1. Gerð er grein fyrir þeim
markmiðum laganna að heimila
gerð og starfrækslu miðlægs
gagnagranns með ópersónugrein-
anlegum heilsufarsupplýsingum í
þeim tilgangi að auka þekkingu til
þess að bæta heilsu og efla heil-
brigðisþjónustu (1. gr.).
2. Gert er ráð fyrir einum mið-
lægum gagnagrunni og að einum
aðila verði veitt tímabundið rekstr-
arleyfi. Framvarpið tekur ekki til
starfsemi annarra gagnagranna
sem starfræktir era á afmörkuðum
sviðum. (1. og 2. gr. og 1. tölul. 1.
mgr. 3. gr.)
3. Ekki er gert að skilyrði að um
íslenskan lögaðila sé að ræða held-
ur einungis að gagnagrunnurinn sé
alfarið staðsettur hér á landi. (1.
tölul. 1. mgr. 5. gr.) Þessi breyting
var gerð þar sem talið var að skil-
yrði um þjóðerni kynni að brjóta í
bága við ákvæði EES-samningsins
um bann við mismunun á grand-
velli þjóðernis.
4. Skilgreining hugtaksins „per-
sónuupplýsingar" byggir alfarið á
skilgreiningu tilskipunar Evrópu-
sambandsins 95/46 um persónu-
vernd og frjálst flæði upplýsinga
(Directive of the European Parli-
ament and of the Council on the
Protection of Individuals with reg-
ard to the Processing of Personal
Data and on the Free Movement of
such Data) (2. tölul. 1. mgr. 3. gr.).
5. Hugtökin „dulkóðun" og
„dulkóðun í eina átt“ era skilgreind
og kveðið er á um að persónuauð-
kenni skuli dulkóðuð í eina átt
þannig að ekki sé unnt að rekja
upplýsingar til baka með greining-
arlykli. (3. og 4. tölul. 1. mgr. 3.
gr.).
6. Sett era ítarlegri ákvæði um
þann kostnað sem rekstrarleyfis-
hafi skal greiða.
7. Sett era ítarleg ákvæði um
vörslu, meðferð og starfrækslu
gagnagrannsins bæði þegar leyfis-
tíma lýkur og ef röskun verður á
starfsemi leyfishafa. M.a. era sett
ákvæði til að tryggja að heilbrigð-
isyfii’völd fái ótímabundin afnot af
hugbúnaði og réttindum sem nauð-
synleg era til starfrækslu gagna-
grannsins (10. og 11. tölul. 1. mgr.
5. gr., og 3. mgr. 5. gr.)
8. Gert er ráð fyrir að ráðherra
skipi þriggja manna nefnd til þess
að hafa umsjón með gerð og starf-
rækslu gagnagrannsins og samn-
ingum leyfishafa við heilbrigðis-
stofnanir. Nefndin skal skipuð lög-
fræðingi, sem jafnframt er formað-
ur, heilbrigðisstarfsmanni með
þekkingu á faraldsfræði og ein-
staklingi með þekkingu á sviði upp-
lýsinga- og eða tölvufræði. Nefndin
á að fylgjast með öllum fyrirspum-
um og úrvinnslu úr gagnagrunnin-
um og senda Vísindasiðanefnd
reglulega skrá yfir allar fyrir-
spurnir sem berast gagnagrannin-
um, ásamt upplýsingum um fyrir-
spyrjendur. Kveðið er á um að
nefndin skuli ávallt varðveita afrit
af gagnagranninum. (6. gr.)
9. Heilbrigðisstofnanir skulu
hafa samráð við læknaráð og fag-
lega stjórnendur áður en gengið er
til samninga við rekstrarleyfishafa.
(2. máls. 1. mgr. 7. gr.)
10. Kveðið er á um að starfs-
menn heilbrigðisstofnana skuli
annast dulkóðun heilbrigðisupplýs-
inga og persónuauðkenna fyrir
flutning í gagnagranninn. Dulkóð-
un persónuauðkenna skal vera
þannig, að ekki sé hægt að rekja
upplýsingar til baka til tiltekins
einstaklings með greiningarlykli.
Tölvunefnd skal síðan annast frek-
ari dulkóðun með þeim aðferðum
sem hún telur tryggja best per-
sónuvemd. (2. mgr. 7. gr.)
11. Kveðið er á um að skylt sé
að verða við óskum sjúklinga um
að upplýsingar um þá verði ekki
fluttar í gagnagrunninn. Hafi sjúk-
lingur sett fram slíka ósk fara eng-
ar upplýsingar um hann í gagna-
granninn. Landlæknir skal sjá til
þess að dulkóðuð skrá um viðkom-
andi sjúklinga sé ávallt aðgengileg
þeim sem annast flutning upplýs-
inga í gagnagranninn. Jafnframt er
kveðið á um að landlæknir skuli sjá
til þess að upplýsingar um gagna-
grann á heilbrigðissviði og rétt
sjúklings til að hafna því að upplýs-
ingar um hann sé fluttar í gagna-
granninn séu ávallt aðgengilegar
almenningi. (8. gr.)
12. Vísindamenn sem starfa hjá
aðilum sem vinna upplýsingar í
gagnagranninn geta fengið aðgang
að upplýsingunum með leyfi sér-
staki-ar aðgangsnefndar og þurfa
þeir aðeins að greiða breytilegan
kostnað vegna vinnslu upplýsing-
anna. Nefndin er skipuð fulltráum
landlæknis, læknadeildar Háskóla
íslands og rekstrarleyfishafa og
skal fulltrúi landlæknis vera formað-
ur neftidarinanr. (9. gr.) Samkvæmt
7. tölul. 5. gr. skal taka tillit til þarfa
vísindamann við vinnslu upplýsinga
í gagnagranninn. Kveðið er skýrt á
um að þeir hafi jafnframt, eins og
áður, aðgang að upplýsingum úr
sjúkraskrám samkvæmt núgildandi
reglum. (3. mgr. 7. gr.)
13. Nánar er kveðið á um tak-
markanir á vinnslu rekstrarleyfis-
hafa úr upplýsingum í gagna-
grunninum, m.a. þannig að tryggt
sé að ekki sé unnt að tengja þær
persónugreinanlegum einstakling-
um og að óheimilt sé að veita úr
grunninum upplýsingar um ein-
staklinga eða veita beinan aðgang
að gögnum úr grunninum og skuli
það tryggt með aðgangstakmörk-
unum. (10. gr.)
14. Tekin eru af tvímæli um að
Tölvunefnd skuli falið eftirlit með
gerð og starfrækslu gagnagranns-
ins að því er varðar persónuvernd
og öryggi gagna í gagnagrannin-
um. (1. mgr. 12. gr.)
15. Nefnd um starfrækslu
gagnagranns skal hafa umsjón
með því að fylgt sé ákvæðum laga
þessara, reglugerða og skilyrða
rekstrarleyfís. Þá skal hún fylgjast
með öllum fyrirspumum og úr-
vinnslu úr gagnagranninum og
senda Vísindasiðanefnd reglulega
skrá um allar fyrirspumir sem ber-
ast gagnagranninum ásamt upp-
lýsingum um fyrirspyrjendur. (2.
mgr. 12. gr.)
16. Gert er ráð fyrir því að í
reglugerð verði m.a. nánar kveðið
á um starfsemi nefndar um starf-
rækslu gagnagranns á heilbrigðis-
sviði og starfsemi nefndar um að-
gengi að upplýsingum úr gagna-
giunni, s.s. hvaða upplýsingar vís-
indamenn, sem óska eftir upplýs-
ingum vegna rannsókna, þurfi að
leggja fyrir nefndina. (17. gr.)
17. í ákvæði til bráðabirgða er
tekið fram að flutningur upplýs-
inga í gagnagi-unn skuli ekki hefj-
ast fyrr en í fyrsta lagi sex mánuð-
um eftir gildistöku laganna, þannig
að sjúklingar hafi svigrúm til þess
að koma á framfæri óskum um að
upplýsingar um þá verði ekki flutt-
ar í gagnagranninn. Þá er í ákvæði
til bráðabirgða kveðið á um að
nefnd um starfrækslu gagna-
granns skuli sjá til þess að fyrir
liggi úttekt óháðs sérfræðings á
svið öryggismála upplýsingakerfa,
áður en vinnsla í gagnagranninn
hefst.
Húsaleigu-
bætur
verði skatt-
frjálsar
JÓHANNA Sigurðardóttir,
þingflokki jafnaðarmanna, vill
að húsaleigubætur verði skatt-
frjálsar líkt og vaxtabætur og
mælti fyrir frumvörpum til
laga sem hafa það að markmiði
á Alþingi í vikunni. Meðflutn-
ingsmenn eru Bryndís
Hlöðversdóttir og Sigríður Jó-
hannesdóttir, þingflokki Al-
þýðubandalags, Guðný Guð-
björnsdóttir og Rristín Hall-
dórsdóttir, Kvennalista, og
Asta R. Jóhannesdóttir, þing-
flokki jafnaðai-manna.
I framsöguræðu sinni sagði
Jóhanna m.a. að það væri mik-
ið óréttlæti fólgið í því að skatt-
leggja húsaleigubætur meðan
vaxtabætur væra skattfrjálsar.
Sagði hún ennfremur að ná-
lægt 60% þeirra sem nú fengju
húsaleigubætur væru atvinnu-
lausir, ellilífeyrisþegar, örorku-
lífeyrisþegar, námsmenn eða
einstæðir foreldrar. „Hér er
um að ræða tekjulægstu hópa
þjóðfélagsins og húsaleigubæt-
ur og vaxtabætur eru hvorar
tveggja aðstoð samfélagsins til
að auðvelda fólki að standa
straum af húsnæðiskostnaði.
Því má líkja við brot á jafnræð-
isreglunni þegar bætur sem
komið er á í nánast sama til-
gangi, þ.e. til að auðvelda fólki
að fá húsaskjól, hljóta mismun-
andi meðferð í skattkerfinu,“
sagði hún.
Frumvarp um
tekjutryggingu
lífeyrisþega
Tekjur
maka hafi
ekki áhrif
LAGT hefur verið fram á Al-
þingi frurnvarp til laga um að
tekjur maka hafi ekki áhrif á
tekjutryggingu lífeyrisþega.
Fyrsti flutningsmaður frum-
varpsins er Ásta R. Jóhannes-
dóttir, þingflokki jafnaðar-
manna, og mælir hún fyrir
frumvarpinu í næstu viku.
„Það er réttlætismál að sá
sem ekki getur séð sér far-
borða með því að vinna fyrir
sér fái lágmarksframfærslu úr
sameiginlegum sjóðum velferð-
arkerfisins. Þeir sem missa at-
vinnuna fá greiddar atvinnu-
leysisbætur óháð tekjum maka.
Sama gildir ekki um lífeyris-
þega. Eins og málum er nú
háttað skerða tekjur maka líf-
eyrisgi-eiðslur og hefst skerð-
ingin er tekjur maka fara yfir
u.þ.b. 40.224 kr.,“ segir m.a. í
greinargerð framvarpsins.
Þar segir ennfremur að
heimild fyrir þessari skerðingu
sé byggð á reglugerð nr.
485/1995, um tekjutryggingu,
samkvæmt lögum um almanna-
trygginar nr. 117/1993.1 grein-
argerðinni er því hins vegar
haldið fram að reglugerðin sé
andstæð almannatryggingalög-
um, mannréttindasáttmálum,
alþóðasamningum og stjórnai’-
skrá lýðveldisins Islands þar
sem segi m.a. að allir skuli vera
jafnir fyrir lögum. Þá segir
m.a. í greinargerð framvarps-
ins: „Reglugerðin, sem kveður
á um að tekjur maka skerði
tekjutryggingu lífeyrisþega,
grefur undan hjónabandinu og
möguleikum lífeyrisþega til að
hefja sambúð og stofna fjöl-
skyldu. Unnt er að leiðrétta
þetta með samþykkt þessa
frumvarps."