Morgunblaðið - 18.10.1998, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 18. OKTÓBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Stjórnmálaferill og veldi Slobodans Milosevic Júgóslavfuforseta
Reuters
KOSOVO-deilan kann að reynast Slobodan Milosevic súrt epli að bíta í, áður en yfir lýkur. Þetta epli
þáði forsetinn í vikunni úr hendi þorpsbúa í Lajkovae þar sem jarðskjálfti olli nýlega skemmdum.
Verður Kosovo-
deilan Serbaleið-
toganum að falli?
r- , r
. .--u BAKSVIÐ
Slobodan Milosevic komst til valda í
Serbíu fyrir rúmum áratug með því að
spila á þjóðernistilfínningu Serba í
Kosovo-héraði. Vera kann að bau öfl sem
hann leysti þar með úr læðingi verði
honum sjálfum að falli.
ARIÐ 1988, þegar hann
var kominn vel á veg
með að komast til
æðstu metorða í Ser-
bíu, tjáði Slobodan
Milosevic hundruðuin þúsunda
æstra stuðningsmanna á útifundi,
að Serbía mundi bera sigur úr
býtum í baráttunni um Kosovo.
„Við munum sigra þrátt fyrir
að óvinir Serbíu utan landamær-
anna séu að leggja á ráðin gegn
okkur. Við segjum þeim að við
göngum til hverrar orrustu með
sigur að takmarki," sagði Milos-
evic, sem á þessum tíma var leið-
togi serbneska kommúnista-
flokksins.
Slobodan Milosevic fæddist árið
1941 í bænum Pozarevac, skammt
frá Belgrad. Æska hans var ekki
hamingjusöm. Faðú hans yfirgaf
fjölskylduna eftii- stríðið og fyrir-
fór sér árið 1962. Móðir Slobod-
ans, strangtrúaður kommúnisti og
kennari, ól hann upp, en þegar
sonurinn var 31 árs stytti hún sér
aldur líka, árið 1972.
I skólanum í Pozarevac kynnt-
ist Slobodan lífsfórunaut sínum,
Miru Markovic. Hún kom úr
áhrifamikilli kommúnistafjöl-
skyldu. Hún stærði sig af því einu
sinni, að hann Slobodan hennar
myndi einn góðan veðurdag verða
eins glæstur leiðtogi eins og sjálf-
ur félagi Tító, þáverandi forseti
og þjóðhetja Júgóslavíu.
A háskólaárum sínum og eftir
að námi lauk var leið Milosevic
greið upp metorðastigann innan
kommúnistaflokksins. I fyrstu
vann hann í orkufyrirtæki en síð:
an sem bankastjóri stórs banka. I
upphafi níunda áratugarins fór
hann að helga stjómmálunum all-
an sinn tíma. Hann varð formaður
serbneska kommúnistaflokksins
árið 1986.
Það reyndist verða Kosovo-
málið sem umbreytti ímynd
Milosevic úr valdamiklum en
dauflegum kerfiskarli í þann
sterka stjómmálamann sem
heimurinn hefur fengið að kynn-
ast síðan.
Með því að spila á sérstök
gremjuefni Serba, sem þá voru
orðnir lítill minnihluti í sjálf-
stjórnarhéraðinu Kosovo, þar
sem albanski meirihlutinn réð
lögum og lofum, gerði stjómmála-
maðurinn Milosevic sér mat úr
þessu æsingamáli til að komast
áleiðis á toppinn. Hann var kjör-
inn forseti Serbíu árið 1989.
Ófreskja vakin af dvala
En það vai’ enduruppvakning
þjóðerniskenndai- Serba, sem
Milosevic bar meiri ábyrgð á en
nokkur annar, sem varð til þess að
þjóðemishyggja annarra hópa
innan Júgóslavíu vaknaði af dvala.
Þetta leiddi til stríðsins sem rú-
staði gamla sambandslýðveldinu
Júgóslavíu á árunum 1991-1995.
A þessu tímabili stjómaði
Milosevic harðri hendi heima í
Belgrad og sá serbneskum að-
skilnaðarsinnum í Króatíu og
Bosníu fyrir vopnum og ýmiss
konar stuðningi. Þetta var stefna
sem átti eftir að enda illa, þegar -
í ágúst 1995 - Króatar ráku á
brott þá Serba sem eftir voru í
Krajína-héraði austast í Króatíu,
sem Serbamir þar höfðu lýst yfir
að væri Lýðveldið serbneska Ki’a-
jína.
En þessi gangur mála virtist
lítið hagga Milosevic. Hann hafði
þegar hér var komið sögu látið
þjóðemisæsinginn í málflutningi
sínum víkja fyrir friðsamlegri
nótum. I friðarviðræðunum í
Dayton í Ohioríki í Bandaríkjun-
um í nóvember 1995 gaf hann
kröfuna um Stór-Serbíu upp á
bátinn og var launað með því að
viðskiptaþvingununum sem land-
ið hafði verið beitt frá 1991 var
aflétt að hluta.
Veturinn 1996-97 tók Milosevie
til hendinni við að þagga niður í
háværum röddum stjórnarand-
stæðinga. Síðan þá hefur banda-
lag serbneskra stjómarandstöðu-
afla, sem fór fyrir fjöldamótmæl-
um á þessum tíma, mátt sín lítils.
í júlí í iyrra flutti Milosevic sig
um set úr embætti forseta Serbíu
í stól forseta Júgóslavíu, sem nú
er sambandslýðveldi Serbíu og
Svartfjallalands.
Hlutskipti stjómar-
andstöðunnar
Á meðan leiðtogar voldugustu
ríkja Atlantshafsbandalagsins
standa í ströngu við að reyna að
þvinga Milosevic til hlýðni, er at-
hyglisvert að beina sjónum að
hlutskipti stjómarandstöðunnar í
heimabæ hans, Pozarevac.
Meðlimir lýðræðisumbóta-
hreyfingarinnar, sem eiga aðeins
11 af 65 sætum í borgarstjórninni
í þessari 65.000 manna iðnaðar-
borg, eiga erfitt uppdráttar þar
sem ættmenni Milosevic og skjól-
stæðingar þeirra ráða lögum og
lofum í borginni.
í vikunni beindist líka kastljós
alþjóðlegra fjölmiðla að áhrifum
Milosevic-fjölskyldunnar, þegar
Milosevic forseti skipaði bróður
sinn, Borislav, sendiherra í
Moskvu, en Rússar hafa reynzt
Serbum traustustu bandamenn-
imir.
Þeir Pozarevac-búar, sem hafa
reynt að beita sér gegn veldi
Milosevic-ættarinnar, lifa í ótta
við son forsetans, Marko Milos-
evic, sem er 23 ára „töffari" með
Ijóslitað hár og eigandi diskóteks,
útvai-psstöðvar, nokkurra pítsu-
staða og brátt einnig eigin alnets-
þjónustufyrirtækis.
„Bókstaflega allt í borginni
snýst í kring um þau [Milosevic-
fólkið], og Marko getur gert hvað
sem honum sýnist,“ sagði
Momcilo Sipka, meðlimui- í Lýð-
ræðisflokki Serbíu, í The Dallas
Morning News. Sipka telur að
andstaða sín við Milosevic-veldið
hafi kostað sig vinnuna. „I þessari
borg gildir, að ef þú ert í flokki
með þeim færðu allt. Ef þú ert
það ekki, ertu rekinn.“
Stjórnarandstaðan í Pozarevac
hefur lent í einkennilegri sjálf-
heldu. Leiðtogar hennar horfðu
áður vonaraugum til Vesturveld-
anna um aðstoð við að koma á fót
raunverulegu fjölflokkalýðræði í
Serbíu, en nú óttast hún afleið-
ingar hugsanlegra loftárása
NATO, sem þó er fyrst og fremst
ætlað að veikja Milosevic-stjórn-
ina.
Sumir borgarbúa óttast að
sprengjum NATO verði líka beint
gegn Posarevac í því skyni að
eyðileggja eitthvað af eignum
Milosevic-fjölskyldunnar, en
flestir telja þó að slíkar árásir
muni aðeins beinast gegn augljós-
um hemaðarlegum skotmörkum.
í borginni em litlar herbúðir sem
ekki em taldar skipta miklu máli.
En andstæðingar Milosevic
telja að árásir NATO myndu ekki
hjálpa málstað þeirra. Þess í stað
óttast þeir að í kjölfar árásanna
yrði tækifærið nýtt til að uppræta
allt og alla sem hefðu beitt sér
gegn stjórninni.
„Sprengjurnar munu ekki leysa
vandann í Kosovo og mun ekki
færa okkur lýðræði," sagði Sipka.
„Ef skortur verður á nauðsynja-
vömm í kjölfar loftárása, svo sem
eldsneyti, brauði og sykri, get-
urðu verið viss um að ríka fólkið
mun hafa nóg af því, en venjulegt
fólk ekki,“ sagði hann.
Andstaða í nafni baráttu
gegn kommúnisma
Nú á dögum lætur forsetinn
sjaldan sjá sig í fósturbæ sínum,
en fráin gerir það alloft og sonur
þeirra, Marko, hefur komið sér
vel fyrir í bænum. Hann er jafnan
umkringdur vöðvastæltum líf-
vörðum og býr í stóra einbýlis-
húsi sem umgirt er háum vegg.
Homsteinn vaxandi veldis hans
er leysigeislaupplýst Madonna-
diskótekið, sem sagt er að sé hið
stærsta á öllum Balkanskaga.
Andstæðingar Markos Milos-
evic halda því fram að hann hyggi
á útþenslu með því að komast yfír
eignir borgarinnar fyrir sama og
ekkert og breyta þeim í ábatasöm
fyrirtæki.
Slavoljub Matic, sem á sæti í
borgarstjóminni, sagði að það
hefði verið næstum því frágengið
að Marko fengi til umráða svo-
kallaða æskuhöll borgarinnar -
sem er stór múrsteinsbygging í
miðbænum - sem hann ætlaði að
breyta í kvikmyndahús. Ráða-
gerðin fór út um þúfur þegar
Matic gagnrýndi hann opinber-
lega.
Matic, sem segist skelfast mjög
öiyggisverði Markos Milosevic,
segir að hann muni halda áfram
að beita sér í stjórnarandstöðu,
jafnvel þótt það sýnist á köflum
vera býsna vonlaust hlutskipti,
vegna þess að hann sé staðráðinn
í því að gera allt sem hann geti til
að binda enda á kommúnisma í
Júgóslavíu.
Endar ferillinn með
„rúmenskri lausn“?
Sumir stjórnmálaskýrendur
telja að Kosovo-deilan kunni að
verða Milosevic forseta að falli.
Allt frá árinu 1989 hafði hann í
raun komið sér undan því að taka
á þeim vanda sem þar var óleyst-
ur, með 1,7 milljónir Kosovo-Al-
bana heimtandi sjálfstæði.
Þar til fyrir skömmu var talið
að enn byggju um 200.000 Serbar
í héraðinu, en fullvíst má telja að
þessi tala hafi skroppið allhressi-
lega saman eftir að átök þjóðar-
brotanna hófust fyrir um sjö
mánuðum.
Stjórnmálaskýi-endur telja að
Milosevic sé bezt lýst sem póli-
tískum tækifærissinna sem hafi
eingöngu áhuga á völdum og
muni laga afstöðu sína að hverju
því sem aðstæður krefjast.
Svartfellingar, sem enn era í
sambandsríkisbandalagi við Ser-
bíu, kusu nýlega með yfirgnæf-
andi meirihluta þingmenn sem
hafna valdi Milosevic. Hugsanlegt
þykir að hann muni fi-ekar reyna
að ná málamiðlun við hina nýju
stjóm Svartfjallalands en reyna
að kúga hana til fylgis við sig.
Enn er óljóst hvers konar lausn
Milosevic hyggst, þegar allt kem-
ur til alls, reyna að finna í
Kosovo. Þrátt fyrir hörkuna að
undanfómu og hin hemaðarlegu
átök heyrast þær raddir í Serbíu
sem telja líklegt að hann muni
gefa héraðið upp á bátinn eins og
hann gerði með Krajínu árið
1995.
Efnahagur Serbíu er afar bág-
ur vegna hinna áralöngu við-
skiptaþvingana, og hagfræðingar
spá jafnvel hörmungarástandi í
vetur.
Til era þeir í Belgrad sem era
byrjaðir að hugleiða þann mögu-
leika að ferill Milosevic sé senn á
enda. En hann hefur marga hild-
ina háð og sumir segja að hann sé
aldrei sterkari en þegar mest í
móti blæs. Hvað sem því líður þá
eru vaxandi sögusagnir á kreiki
um að einhvers staðar á háum
stöðum í öryggis- og leyniþjón-
ustukerfinu séu menn sem trúi
því að Serbía standi innan
skamms frammi fyrir „rámenskri
lausn“.
Þeir muna að í kjölfai’ fjölda-
mótmæla gegn Nicolae Ceaus-
escu, fyrrverandi leiðtoga Rúm-
eníu, vora hann og eiginkona
hans tekin af lífi af fyrrverandi
samherjum, á jóladag árið 1989.
Það á eftir að koma í ljós hvort
Slobodans Milosevic og eiginkonu
hans bíði svipuð örlög.
Byggt á: BBC-netfréttum, Reuters,
The Dallas Moming Herald.