Morgunblaðið - 29.10.1998, Síða 34

34 FIMMTUDAGUR 29. OKTÓBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Til hvers
að bíða?
Á aukalandsfundi
Alþýðubandalagsins í
vor skildu leiðir innan
flokksins. Meirihluti
fundarmanna valdi þá
leið að ganga til sam-
starfs og sameiningar
við Alþýðuflokkinn og
Kvennalistannn. Á
öndverðri skoðun voru
þeir sem töldu þann
kost skynsamlegastan
að stefna að auknu
samstarfi flokkanna
eftir næstu kosningar
en halda flokksstarfinu
aðskildu enn um stund.
Sá hópur taldi ekki
tímabært að taka upp
samstarf við Alþýðuflokkinn og
Kvennalistann af þeim toga sem
kynntur var á landsfundinum. Uví
skildu þarna leiðir hvað framtíðar-
sýn og stefnu snerti. Af hálfu for-
ystu Alþýðubandalagsins var þeim
sendur tónninn sem sögðu skilið
við flokkinn og fullyrt að úrsagnir
úr honum hefðu verið allsendis
ótímabærar. Málefnasamningur sá,
sem væri í vinnslu, myndi leiða það
í ljós að málefnaágreiningur milli
hópanna væri enginn og því væru
úrsagnir úr flokknum komnar til af
öðrum annariegum ástæðum.
Þróunin eins og
búist var við
Þróun mála síðan á aukalands-
fundi hefur öll verið á þann veg að
sannfæra þá sem gengu úr flokkn-
um í sumar um að það hafi verið
rétt mat. Málefnavinna A-flokk-
anna og Kvennalistans hefur ein-
kennst af forystukreppu og skipu-
lagsleysi. Flumbrugangurinn í
haust við að koma málefnavinnunni
frá sér mun lengi í minnum hafður.
Kvöld eftir kvöld voru fluttar
„ekki“ fréttir af því sem ekkert
var. Þegar textinn var síðan lagður
fram var hann það gloppóttur og
illa unninn að honum var fljótlega
afneitað og hafist handa við að
vinna nýtt plagg. Þannig mistókst
algerlega að nýta sér þá athygli og
umfjöllun sem mögulegt hefði verið
ef vel hefði verið haldið á málum. Á
síðustu dögum og vikum hafa enn
fleiri yfirgefið flokkinn vegna þess
að þær áherslur sem í málefna-
vinnunni komu fram voru á þann
veg að þar náðist ekki málefnaleg
samstaða. Þar var tekin afstaða á
efnislegum forsendum. Þá ber svo
við að fram koma fullyrðingar um
óhreinlyndi og skemmdarverka-
starfsemi vegna þess að einstak-
lingar biðu með að gera upp hug
sinn þar til efnisleg niðurstaða lá
fyrir. Það sem talið var nauðsyn-
legt og eðlilegt í júlí er nú for-
dæmt.
„Með brotinn
skjöld og
Formaður Alþýðubandalagsins
ber sig vel og segir aðeins það hafa
gerst að nokkrir þingmenn hafi yf-
irgefið flokkinn. Annars sé hann
heill og óskiptur. Það liggur hins
vegar fyrir að flokkur-
inn er í rúst í þremur
lq'ördæmum og hefur
nokkra slagsíðu í
Reykjavík. Vitaskuld
taka þingmenn mið af
sjónarmiðum bak-
landsins heima í kjör-
dæmunum þegar þeir
meta stöðuna. Þannig
er það fráleitt að halda
því fram að þeir þing-
menn sem hafa yfir-
gefið flokkinn séu ein-
angraðir þverhausar
sem hafi ekki tilfinn-
Gunnlaugur ingu fyrir því hvað
Júlíússon fólkið hugsar eins og
haldið hefur verið
fram. Niðurstöður skoðanakann-
ana leiða síðan í ljós að staða sam-
fylkingarinnar er heldur döpur.
Fráleitt er að halda því
fram, segir Gunnlaug-
ur Júlíusson, að þeir
þingmenn sem hafa yf-
irgefið flokkinn séu ein-
angraðir þverhausar.
Hið mikla fjöldafylgi sem átti að
streyma til liðs við hana hefur ekki
látið sjá sig. Meir að segja benda
skoðanakannanir til að Sjálfstæðis-
flokkurinn geti staðið uppi með
hreinan meirihluta að afloknum
kosningum. Til hvers var þá af stað
farið?
Höfundur er hagfræðingur og
sveiUirstjóri á Raufarhöfn.
Negro
Skólavörðustíg 21 a • 101 Reykjavík
Sími / Fax: 552 1220
Netfang: blanco@itn.is
Veffang: www.blanco.ehf.is
Óstöðug’leiki í
röðum vinstri-
manna
A ALÞINGISHATIÐARAR-
INU 1930 voru þrír stjórnmála-
flokkar starfandi í landinu: Alþýðu-
flokkur, Framsóknar-
flokkur og Sjálfstæðis-
flokkur. Síðla sama árs
klofnaði Alþýðuflokk-
ur, og til varð Komm-
únistaflokkur Islands,
en hann átti þó ekki
menn á þingi fyrr en
1937. Árið eftir reyndi
Héðinn Valdimarsson
að steypa flokkunum
saman á ný, en það
tókst ekki. Álitlegur
hluti Alþýðuflokksins
slóst þó í för með
kommúnistum, og
mynduðu þeir Samein-
ingarflokk alþýðu, Sós-
íalistaflokkinn. Enn
klofnaði Alþýðuflokkurinn 1956, og
hluti hans myndaði með Sósíalista-
flokknum Alþýðubandalagið, sem
fyrst var kosningabandalag og
þingflokkur, en frá 1967 stjórn-
málaflokkur. Einmitt þá klofnaði
hópurinn, og auk Alþýðubandalags
var stofnaður annar flokkur, Sam-
tök frjálslyndra og vinstrimanna.
Sá átti þingfulltrúa 1971-1978, er
leifar hans skiluðu sér til Alþýðu-
flokksins. Bandalag jafnaðar-
manna undir forystu Vilmundar
Gylfasonar bauð fram 1983, fékk
fjóra þingmenn kosna, sem sátu
eitt kjörtímabil. Síðan samruni á
ný við Alþýðuflokkinn. Loks má
nefna Þjóðvamarflokkinn, sem tal-
inn var vinstra megin, en beitti sér
aðallega gegn erlendri hersetu.
Hann átti menn á Alþingi 1953-56.
Magni
Guðmundsson
Um Framsóknarflokkinn er það
að segja, að hann hefir lengstum
verið talinn vinstrisinnaður, enda
þótt vafasamt sé núna.
Jónas Jónsson frá
Hriflu, sem öðrum
fremur mótaði stefnu
flokksins, var sagður
hafa verið jafnaðar-
maður og hafa átt
hlutdeild í stofnun Al-
þýðuflokksins 1916.
Hann var hins vegar
andvígur þjóðnýting-
aráformum krata og
taldi vænlegra að
stofna sérstakan
bændaflokk, sem
byggði á samvinnu-
rekstri. Það var síðla
árs 1916. Fyrsta ráðu-
neyti Framsóknar-
flokksins var myndað 1927 undir
forsæti Tryggva Þórhallssonar.
Það var stutt af Alþýðuflokknum,
Sundrungin er sem
fyrr ráðandi á vinstri
vængnum, segir Magni
Guðmundsson, og varla
við miklu að búast úr
þeirri átt að óbreyttu.
sem þó átti ekki ráðherra í ríkis-
stjórninni. Ráðuneytið var afkasta-
mikið, einkum í verklegum fram-
kvæmdum, og stóð fyrir Alþingis-
hátíðinni 1930. Umsvifin öll drógu
mjög úr áhrifum heimskreppunnar
Kvótakjaftæði
MER HEFUR
fundist það eins og að
bera í bakkafullan
lækinn að tjá mig op-
inberlega um svokail-
að kvótamál. Ég hélt
að fólk væri búið að fá
sig fullsatt af umræð-
unni um þetta álita-
mál, en svo virðist
ekki vera. Best gæti
ég trúað að þetta verði
aðalmálið í komandi
alþingiskosningum,
eins skrumskælt og
það er orðið.
Sjálfur hef ég lang-
tímum saman hætt að
fylgjast með umræð-
unni og ekki nennt að taka þátt í
henni eins og hún er. Ekkert er þó
eðlilegra en þjóðin láti sig þessi
mál varða, enda um mikla hags-
muni að tefla. En hvernig sem á
því stendur virðist oftast ómögu-
legt að ná umræðunni niður á
skynsamlegt „plan“. Ég held að
ástæðan fyrir því sé sú að þeir sem
hæst hóa geri það í „pólitískum"
tilgangi og noti til þess aðferð sem
löngum hefur verið fallin til vin-
sælda, því miður. Aðferðin er sú að
ala á óánægju og öfund, og þá
skiptir litlu hvort sannleikanum er
hagrætt eða hrein ósannindi notuð.
Tilgangurinn
helgar meðalið
Nú virðist mér svo komið að
þessi óheiðarlegi málflutningur,
sem hver étur upp eftir öðrum, sé
að festast sem sannleikur í huga
þjóðarinnar. Þessi vafasami sann-
leikur er falinn í orðunum „gjafa-
kvóti og sægreifi" sem fleiri og
fleiri alþingismenn taka sér í munn
til að afla sér vinsælda. Takið eftir
Snorri
Sigurjónsson
að ónefndir þingmenn
nota hvert tækifæri
sem býðst og rúmlega
það til að nota þessi
orð og ala þannig á
ímyndaðri ósanngirni.
Það er ekki skrítið að
fólk sem ekki hefur
kynnt sér aðdraganda
og þróun kvótakerfis-
ins trúi þessum mál-
flutningi, því engu er
líkara en flutnings-
menn trúi eigin orðum.
Vissulega má færa fyr-
ir því rök að ekki hafí
tekist nógu vel til við
útfærslu á þessu kerfi
og að á því séu ýmsir
gallar sem þarf að sníða af, en ég
veit ekki um nokkurn mann eða
fyrirtæki sem hefur staðið í útgerð
og fengið gefins kvóta. Minn skiln-
ingur er að gjafakvóti sé ekki til í
raunveruleikanum. Ef einhver get-
ur kallast sægreifi, þá á hinn sami
þann vafasama heiður Hæstarétti
Islands að þakka, sem eignaði út-
gerðum óveiddan fisk syndandi í
sjónum, eins fáránlegt og það nú
er.
Hvað gerðist
eiginlega?
Það var af illri nauðsyn sem
gripið var til kvótaúthlutunar á sín-
um tíma og dugmiklir sjómenn
urðu ævareiðir. Ekki mátti veiða
eins mikið og áður og því var í raun
um kvótaskerðingu að ræða, en
ekki gefinn kvóta. Við úthlutun var
miðað við veiðireynslu undangeng-
in ár og sýndist mörgum þeir bera
skarðan hlut frá borði, enda búnir
að kosta miklu til og taka áhættu í
fjárfestingum. Aftur og aftur var
kvóti svo skertur þannig að þeir
sem höfðu bolmagn eða þorðu að
taka áhættu keyptu sér rétt frá
öðrum til að auka kvóta sinna fyrir-
tækja. Þetta var ekki sársauka-
laust, en með þessu fyrirkomulagi
hefur þó náðst hagræðing og skip-
um fækkað.
Það var skilningur útgerðar-
manna að sömu reglur giltu um þá
og aðra þegar kom að skattamál-
um. Allur rekstrarkostnaður, þar
með talinn himinhár kostnaður við
kaup á veiðirétti, yrði reiknaður
Gjafakvóti er ekki til í
raunveruleikanum,
segir Snorri
Sigurjdnsson, og
síendurtekið tal um
gjafakvóta og sægreifa
er til þess fallið að ala á
óánægju og öfund.
sem úgjöld í rekstrinum og mis-
munur á útgjöldum og tekjum, ef
einhver væri, yrði skattlagður. Að
sama skapi yrðu þeir skattlagðir
sem högnuðust af sölu veiðiréttar.
Sem betur fer voru allmörg fyrir-
tæki sem gátu greitt skatta, þjóð-
inni til heilla.
Ef fyrirtæki eða hlutur í þeim
var seldur fór verð að sjálfsögðu
eftir verðmætum í raunverulegum
eignum og hvernig reksturinn
gekk. Sá sem hafði veiðirétt fékk
meira, alveg eins og veitingamaður
sem hefur kostað miklu til ög hefur
marga viðskiptavini.
Tímamót urðu þegar til mála-
reksturs kom vegna skattamála.
Yfirvöld skattlögðu veiðiréttinn
(fiskana sem synda í sjónum) þrátt
fyrir að svo gæti farið að kvótinn
yrði skertur og óvíst hvort næðist
að veiða fískinn. Utgerðarmenn
á íslandi. En erfiðleikar gerðu
brátt vart við sig. Til árekstrar
kom milli Jónasar og Tryggva, og
hinn síðarnefndi klauf Framsókn
með stofnun Bændaflokksins 1933.
Hann átti fulltrúa á Alþingi
1934-42, en hvarf svo af sjónar-
sviðinu. Samvinnuhreyfíngin, burð-
arstólpi Framsóknarflokksins, hef-
ir goldið afhroð í seinni tíð. Kaup-
félögum hefir fækkað um a.m.k.
helming. Þau hafa ýmist gefist upp
eða beinlínis orðið gjaldþrota. SIS,
sem var stórveldi, er hætt rekstri.
Samvinnubankinn er líka hættur.
Og Samvinnuskólinn, sem átti að
þjálfa verðandi kaupfélagsstjóra,
er með breyttu sniði. Mörgum
fínnst Framsóknarflokkurinn í dag
tvíátta. Hann studdi félagshyggju-
öflin í nýafstöðnum borgarstjórn-
arkosningum, en situr í ríkisstjórn
með Sjálfstæðisflokknum.
Því má skjóta hér inn í, að starf-
andi Sjálfstæðisflokkur, sem stofn-
aður var 1929, hefir komist hjá
klofningi, ef undan er skilinn Borg-
araflokkur Alberts Guðmundsson-
ar 1987-91.
Samfylking vinstri aflanna, Al-
þýðuflokks, Alþýðubandalags og
Kvennalista, hefir verið mjög til
umræðu upp á síðkastið. Ýmsir
gerðu sér vonir um, að áhrif
nefndra flokka myndu aukast
mjög, jafnvel í líkingu við völd jafn-
aðarmanna á Norðurlöndum liðna
áratugi.
Ég fjallaði um þetta í nýlegri
Morgunblaðsgrein undir fyrirsögn-
inni „Tveggja flokka kerfi“, enda
þótt ég sé ekki meðlimur neins
stjórnmálaflokks. Samfylkingin var
hvergi nærri komin í höfn, þegar
þrír þingmenn Alþýðubandalagsins
skárust úr leik: Hjörleifur, Stein-
grímur J. og Ögmundur („óháð-
ur“). Sá fjóri hefir slegist í hópinn.
Þeir hyggjast stofna enn einn nýj-
an stjórnmálaflokk. Sundrungin er
sem fyrr ráðandi á vinstri vængn-
um, og varla við miklu að búast úr
þeirri átt að óbreyttu.
Höfundur er hngfræðingur.
voru ósáttir við þetta og eftir
málarekstur hnekkti undirréttur
þessari stjórnvaldsaðgerð. En
Adam var ekki lengi í paradís.
Fjármálaráðherra áfrýjaði til
hæstaréttar þar sem niðurstaða
undirréttar var felld úr gildi, svo
nú eru útgerðarfyrirtæki skattlögð
vegna þessarar undarlegu eignar.
Þannig varð nú blessaður sægreif-
inn til. Ef hann heldur áfram
rekstri borgar hann skatt af „eign-
inni,“ tekur áhættu og verður
áfram sægreifi á hverju sem geng-
ur og ef hann selur hlutabréf með
hagnaði verður hann skattlagður.
Ef hann deyr færist hlutur hans í
óveidda fiskinum til erfingja. Hef-
ur nokkur heyrt um að fá við-
skiptavini í arf og borga eigna-
skatt af þeim? Hvernig væri nú að
setja lög sem stöðva þessa vitleysu
og sömu reglur látnar ganga yfir
útgerðarmenn og aðra.
Lokaorð
Ljótt væri ef einhverri útgerð
tækist nú að skila hagnaði í þessum
ólgusjó. Mér sýnist áberandi
stjómmálamönnum ætla að takast
að koma í veg fyrir það, svona rétt
til að ná metorðum, komast á þing,
eða ná fram hefndum.
Kippum ekki fótum undan vel
reknum fyrirtækjum vegna annar-
legra viðhorfa öfundarmanna.
Heiðrum þá sem ná árangri og
hættum að líta á þá eins og saka-
menn. Tökum ekki mark á slag-
orðaglaumi um gjafakvóta, sæ-
greií'a og veiðileyfagjald. Hvorki ég
né þú getum raunverulega átt
óveiddan fisk til að leigja. Það eru
þeir sem kosta einhverju til að ná
honum sem verða að standa og
falla með útgerð sinni. Ef vel geng-
ur munu allir njóta. Höldum því
sem áunnist hefur og breytum því
sem breyta þarf, lífríkinu og þjóð-
inni til hagsældar.
Höfundur cr lögreglufulltrúi.