Morgunblaðið - 14.11.1998, Síða 41

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1998 41
Góð meðferð sykursýki
skilar sér margfalt
FYRIR nokkrum ár-
um ákváðu Alþjóðasam-
tök sykursjúkra að 14.
nóvember ár hvert
skyldi helgaður barátt-
unni gegn sykursýki og
fylgikvillum hennar um
heim allan. Þessi dagur
er jafnframt fæðingar-
dagur kanadíska læknis-
ins, Frederieks Banting,
en uppgötvun hans fyrr
á þessari öld leiddi til
þess að hægt var að
meðhöndla sykursýki
með hormóninu insúlíni,
sem þannig varð lífgjafí
milljóna sykursjúkra.
Sykursýki er algengur
og kostnaðarsamur sjúk-
dómur. Samkvæmt Alþjóðaheil-
brigðisstofnuninni eru a.m.k. 130
milljónir manna í heiminum með
sykursýki og talið er að þessi tala
muni hækka í um 300 milljónir árið
2025. Útgjöld vegna sykursýki og af-
leiðinga hennar eru ört vaxandi og
nema í sumum vestrænum löndum 5-
10% alls kostnaðar við heilbrigðis-
þjónustu.
I danskri skýrslu sem birtist fyrr
á þessu ári kemur fram að þar í landi
fara meir en 25 milljarðar ísl. króna
á ári í kostnað vegna sykursýki. Um
80% af þessari upphæð er varið í
meðferð fylgikvilla sykursýkinnar,
sem að miklu leyti hefði verið hægt
að fyrirbyggja með betri meðferð og
eftirliti sjúkdómsins.
Hinir kostnaðarsömu og afdrifa-
ríku fylgikvillar stafa af hægfara
skemmdum á æðum og taugum og
valda sjúkdómi I augum, nýrum,
hjarta og æðakerfi og í fótum. Augn-
sjúkdómur vegna syk-
ursýki er ein algengasta
orsök blindu á Vestm--
löndum. Víða erlendis
er nýrnabilun vegna
sykursýki gífurlegt og
vaxandi vandamál. Dan-
ir verja um 1,5 milljörð-
um ísl. króna á ári til
meðferðar í gervinýra
hjá sykursjúkum og
telja að sú upphæð
muni tvöfaldast á næstu
8-10 árum ef ekkert er
að gert.
Rannsóknir undan-
farinna ára hafa stað-
fest á óyggjandi hátt að
hægt er að fyrirbyggja
eða draga úr fylgikvill-
unum með góðri blóðsykurstjórnun
og eftirliti. Sykursjúkir í góðu eftir-
liti og án fylgikvilla eru nánast jafn
heilsuhraustir og hverjir aðrir og
kostnaður þjóðfélagsins við það að
gera þeim kleift að lifa eðlilegu lífi og
bægja fylgikvillunum frá er hverf-
andi miðað við þann kostnað sem af
fylgikvillunum hlýst.
Tvær tegundir sykursýki
í grófum dráttum má skipta syk-
ursýki í tvennt, svokallaða tegund 1
(type 1) og tegund 2 (type 2). Teg-
und 1 af sykursýki byijar oftastnær
á unga aldi-i og þurfa þessir einstak-
lingar lífsnauðsynlega að sprauta sig
með insúlíni, oftast tvisvar til fjórum
sinnum á dag. Tegund 2 af sykur-
sýki, sem er tífalt algengari en teg-
und 1, hefst oftast nær um eða eftir
miðjan aldur og oft nægir meðferð
með töflum eða breyttu mataræði
einu saman, en þó þurfa sumir þess-
ara sjúklinga einnig á insúlínmeðferð
að halda. Fylgifiskar sykursýki af
tegund 2 eru mikil kviðfita, blóðfitu-
truflanir og háþrýstingur. Það er því
oft ekki nóg að bæta blóðsykur-
stjómun heldur þarf einnig að laga
óhagstæða blóðfitu og meðhöndla
háan blóðþrýsting hjá sjúklingum
með þessa tegund sykursýki. Nýbirt
bresk-rannsókn sem hófst fyrir 20
árum og náði til 5.000 einstaklinga
með tegund 2 af sykursýki, (UK
Samkvæmt Alþjóða-
heilbrigðisstofnuninni
eru a.m.k. 130 milljónir
manna í heiminum með
sykursýki, segir Ást-
ráður B. Hreiðarsson,
og talið er að þessi tala
muni hækka í um 300
milljónir árið 2025.
Prospective Diabetes Study) sýndi
fyrir utan gagnsemi góðrar blóðsyk-
urstjórnunar að góð blóðþrýstings-
meðferð minnkaði m.a. hættu á
heilablóðföllum um 44% og hættu á
hjartabilun um 56% hjá þessum
sjúklingum.
Staðan á íslandi
Hér á landi er áætlað að um 500
manns séu með tegund 1 af sykur-
sýki. Tölur frá hóprannsókn Hjarta-
verndar benda til þess að um 2.300
Ástráður B.
Hreiðarsson
karlar og 1.900 konur hér á landi séu
með tegund 2 af sykursýki, en þá eru
þeir sem eru með ógreinda sykur-
sýki einnig taldir með.
Enda þótt tíðni sykursýki hér sé
lægri en í nágrannalöndunum er
fjöldi sjúklinga þó ekki minni en svo
að þeir gætu hæglega fyllt eitt bæj-
arfélag einir saman. Hér á landi hef-
ur tekist að halda fylgikvillunum í
lágmarki og er t.d. blinda og nýrna-
bilun af völdum sykursýki hlutfalls-
lega mun lægri en gerist í nági’anna-
löndunum eða annars staðar á Vest-
urlöndum. Með nákvæmu eftirliti
með barnshafandi sykursjúkum kon-
um hefur tekist að lækka burðar-
málsdauða verulega og er árangur af
meðgöngu sykursjúkra kvenna hér á
landi nú nánast sambærilegur því
sem gerist hjá konum sem ekki eru
með sykursýki. Árangur Islands á
sviði sykursýki hefur vakið sérstaka
athygli Aiþjóðaheilbrigðisstofnunar-
innar.
Þjónusta við sykursjúka
Skipulögð þjónusta við sykur-
sjúka hófst hér á landi fyrir tæpum
aldarfjórðungi með stofnun sér-
stakrar göngudeildar fyrir sykur-
sjúka á Landspítala. Forgöngumað-
ur þessa var Þórir Helgason, yfir-
læknir, en í september sl. var hann
sæmdur heiðursdoktorsnafnbót við
læknadeild Háskóla íslands fyrir
brautryðjendastarf og rannsóknir í
þágu sykursjúkra. Hlutverk göngu-
deildar sykursjúkra er að greina
sykursýki, ákvarða meðferð og veita
hinum sykursjúka og aðstandendum
hans alhliða fræðslu um sjúkdóminn
og meðferð hans. Takmarkið er að
hjálpa sjúklingnum til þess að halda
blóðsykri í jafnvægi og stuðla
þannig að sem bestri líðan og heilsu
hans og miðast meðferðin ekki síst
að því að fyrirbyggja fylgikvillana.
Sjúklingaheimsóknir til deildarinn-
ar eru um 4.000 á ári og koma þeir
allstaðar af landinu. Á síðasta ári
voru gerðar endurbætur á húsnæði
deildarinnar og öll aðstaða til mót-
töku hinna sykursjúku bætt veru-
lega.
Skipulegt eftirlit með bamshafandi
konum með sykursýki fer fram á
kvennadeild Landspítala í samvinnu
við göngudeild sykursjúkra. Skipu-
legt eftirlit og meðferð með augum
sykursjúkra er í höndum augnlækna
á Landspítala og eftirliti og meðferð
sykui’sjúkra með nýrnabilun er sinnt
af læknum nýmadeildar Landspítala.
Skipulegt eftirlit með sykursjúkum
bömum fer fram á göngudeild sykm-
sjúki-a bama á Sjúkrahúsi Reykjavík-
ur. Aðrir mikilvægii' aðilar sem koma
að meðferð og eftirliti hinna sykur-
sjúku eru heilsugæslulæknar, sjálf-
stætt starfandi sérfræðingar, hjúkr-
unarfræðingar, næringar- og mat-
vælafræðingar, meinatæknar, fóta-
fræðingar og fleiri.
Mikilvægustu aðilarnir
Mikilvægustu aðilarnir eru þó hin-
ir sykursjúku sjálfir, sem á milli þess
að þeir mæta til eftirlits þurfa að
vera sínir eigin læknar og passa upp
á sjúkdóm sinn. Þeir þurfa að gæta
sín sérstaklega í mataræði og margir
þeirra þurfa að fylgjast náið með
eigin blóðsykri. Sumir þurfa að
sprauta sig oft á dag og flestir þurfa
að leggja mikið á sig til þess að halda
blóðsykri í sem bestu jafnvægi og
sýna margir þar aðdáunarverða
kostgæfni. Þarna veita aðstandendur
oft ómetanlegan stuðning, ekki síst
foreldrar sykursjúkra barna, sem oft
þurfa að leggja mikið á sig með
framtíð bamsins í huga til þess að
sem bestur árangur náist.
Samtök sykursjúkra er félagsleg-
ur vettvangur sykursjúkra og að-
standenda þeirra. Þau berjast fyrir
bættri aðstöðu sykursjúkra í þjóðfé-
laginu og standa fyrir mikilvægi'i
fræðslustarfsemi, meðal annars með
fundum og útgáfu bæklinga. Að
þeirra frumkvæði er þessi grein
skrifuð.
Höfundur er yfirlæknir göngudeild-
ar sykursjúkra á Landspítala.
IfiStpstS
mmsmmgsmm

■

íSifWSÍ