Morgunblaðið - 20.11.1998, Page 34

34 FÖSTUDAGUR 20. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 20. NÓVEMBER 1998 35
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
AFANGI TIL
JÖFNUNAR
FORMENN allra stjórnmálaflokka, sem fulltrúa eiga
á Alþingi, hafa lagt fram frumvarp til stjórnskipunar-
laga, sem felur í sér nýja kjördæmaskipan og jöfnun at-
kvæðisréttar frá því sem nú er. Breið samstaða hefur því
skapazt á þingi um málið, þótt einstaka þingmenn í flest-
um flokkum geri fyrirvara um samþykki sitt. Þingflokkur
óháðra er og samþykkur því að frumvarpið sé lagt fram,
þótt hann hafi ekki komið beint að samningu þess. Stefnt
er að því, að afgreiða frumvarpið fyrir vorið.
Mjög verður dregið úr misvægi atkvæða samkvæmt
frumvarpinu og verður það mest 1 á móti 1,7 og ræður
þar búseta. Verulegt skref er þó stigið til jöfnunar at-
kvæðisréttar, en stefnan hlýtur að vera sú, að í náinni
framtíð hafi allir landsmenn jafnan atkvæðisrétt við
kosningar til Alþingis eins og í kosningum til sveitar-
stjórna og við kjör forseta Islands. Engin haldbær rök
eru fyrir því, að búseta ráði hver atkvæðisréttur manna
er í þingkosningum.
Merkasta breytingin, sem frumvarpið felur í sér er, að
í fyrsta sinn munu kjósendur á Suðvesturhorninu hafa
fleiri fulltrúa á Alþingi en íbúar landsbyggðarinnar.
Breytingin er óhjákvæmileg eigi skipan þingsins að gefa
betri mynd en hingað til af búsetu fólks. Margir tals-
menn landsbyggðarinnar hafa óttast slíka breytingu á
þeirri forsendu, að höfuðborgarsvæðið muni sitja yfir
hlut landsbyggðarinnar. Fyrir slíku eru engin rök.
Frumvarpið gerir ráð fyrir því, að kjördæmum verði
fækkað úr átta í sex. Reykjavík verður skipt í tvö kjör-
dæmi og hluti Reykjaneskjördæmis færist til Suður-
landskjördæmis. Afleiðingin af þessu er sú, að lands-
byggðarkjördæmin verða mjög stór landfræðilega séð.
Það er trúlega veikasti hlekkurinn í frumvarpinu og hlýt-
ur að beina sjónum að því, að landið geti fullt eins verið
eitt kjördæmi.
Hin nýja skipan tekur ekki gildi fyrr en við þingkosn-
ingarnar árið 2003 nema þingrof fari fram áður. Margir
hafa fyrirvara á þessu hugmyndum en því má áreiðan-
lega slá föstu, að lengra varð ekki komizt að þessu sinni
og jafnvel töluvert afrek að ná svona langt.
REYKJAVÍKUR-
AKADEMÍAN
REYKJAVÍKURAKADEMÍAN nefnist félagsskapur
sjálfstætt starfandi fræðimanna sem stofnaður var
árið 1997. Eins og fram kom í blaðinu í gær á akademían
ekki að vera mótvægi við íslenskar háskólastofnanir
heldur viðbót. Að sögn Jóns Karls Helgasonar, fram-
kvæmdastjóra akademíunnar, ljúka alltaf fleiri og fleiri
langskólanámi, mun fleiri en komast að við kennslu- og
fræðistörf við hefðbundnar háskólastofnanir. „Sumir
þeirra sem ekki hafa fengið fasta kennara- eða rannsókn-
arstöðu hafa tekið þann kostinn að leggja fræðin á hill-
una en við vonum að akademían verði vettvangur og
hvati fyrir þetta fólk til þess að stunda sín fræði áfram
og skapa sér sín eigin tækifæri.“
Akademían hefur nú fengið þak yfir höfuðið í JL-hús-
inu, eins og fram kom í fréttinni, en þar eiga allt að 25
manns að geta haft aðstöðu til fræðistarfa. Verður gerð
tilraun í eitt ár til þess að sjá hvaða grundvöllur er und-
ir starfsemi af þessu tagi. Hugmyndin er svipuð og á
bak við Tæknigarð á lóð Háskóla íslands. Mynda á eins
konar fræðimannagarð þar sem sjálfstætt starfandi
fræðimenn geta leigt sér vinnuaðstöðu og verið í samfé-
lagi við aðra fræðimenn. Eru þetta einkum fræðimenn í
hug- og félagsvísindum. Segir Jón Karl að með samein-
ingu fræðimanna af ýmsum fræðasviðum undir einu
þaki verði vonandi til þverfagleg sýn sem veitir okkur
færi á að takast á við fjölbreytt og jafnvel nýstárleg
fræðileg verkefni.
Ljóst má vera að lengi hefur verið þörf á samtökum og
aðstöðu sem þessari. Skort hefur hvata fyrir fræðimenn
sem ekki hafa komist að hjá hefðbundnum háskóla- og
rannsóknarstofnunum til að hella sér út í rannsóknir.
Húsnæði er vissulega slíkur hvati og einnig nálægðin við
aðra í sömu stöðu. Vonandi gengur tilraunin upp hjá
Reykjavíkurakademíunni. Það hlýtur að vera æskilegt að
hægt sé að nýta þá rannsóknarþekkingu sem til er í land-
inu sem best.
Flokksþing Framsóknarflokksins hefst í dag
Mikil óvissa um hver
verður varaformaður
REIKNAÐ er með tvísýnni
kosningu um varafor-
mannsembættið í Fram-
sóknarflokknum á flokks-
þingi flokksins sem hefst í dag. Finn-
ur Ingólfsson, viðskipta- og iðnaðar-
ráðherra, og Siv Friðleifsdóttir, al-
þingismaður Reyknesinga, keppa um
embættið. Að margra mati stendur
flokkurinn frammi fyrir því hvort
hann á að meta meira pólitíska
reynslu Finns eða þá nýju ímynd sem
talin er fylgja kjöri Sivjar.
Áratuga hefð er fyrir því í Fram-
sóknarflokknum að varaformaðm-
taki við af formanni flokksins þegar
hann hættir. Það má því telja líklegt
að sá sem verður kjörinn varafor-
maður á þinginu verði framtíðarleið-
togi flokksins. Vangaveltur um slíkt
eru þó vart tímabærar, enda er Hall-
dór Ásgrímsson, fonnaður Fram-
sóknarflokksins, á besta aldri. Minna
má á að hann var varaformaður í
fjórtán ár áður en hann tók við for-
ystu flokksins fyrir fjórum árum.
Tvísýnar kosnlngar
Framsóknarmenn sem Morgun-
blaðið ræddi við treysta sér fæstir til
að spá um úrslit 1 kjörinu. Menn eru
sammála um að mikil óvissa ríki um
úrslit. Líklegt sé að margir þingfull-
trúar mæti til þings án þess að hafa
gert upp við sig hvern þeir ætli að
styðja. Frammistaða frambjóðend-
anna sjálfra á þinginu geti því ráðið
talsvert miklu um úrslitin.
Segja má að Finnur hafi sem ráð-
herra, alþingismaður í tæp tólf ár og
gjaldkeri Framsóknarflokksins verið
einn af helstu forystumönnum flokks-
ins um nokkurt skeið og hafi af því
nokkurt forskot á Siv. Óumdeilt er að
hann er einn af reynslumestu for-
ystumönnum Framflokksins. Sé ein-
göngu horft á þetta ættu sigurlíkur
Finns að teljast góðar.
Siv var fyrst kosin á þing fyrir
tæpum fjórum árum og getur því
ekki státað af sömu reynslu og Finn-
ur. Hún bendir sjálf á að hún hafí
tekið þátt í stjórnmálum í langan
tíma og setið í sveitarstjóm í átta ár.
Andstæðingar hennar segja að hún
sé ung og geti vel beðið í nokkur ár
eftir frekari frama innan flokksins.
Ekkert liggi á, því tíminn vinni með
henni. Menn benda einnig á að það
verði ekki mikið pólitískt áfalí fyrir
Siv að tapa kosningunni, sérstaklega
ef munurinn verði lítill. Það sama
verði ekki hægt að segja um Finn.
Tapi hann kosningunni verði það
mikið pólitískt áfall fyrir hann. Einn
viðmælandi blaðsins sagði að þetta
gæti haft áhrif á suma þingfulltrúa.
Þeir treystu sér hreinlega ekki til að
setja flokkinn í þá stöðu að eiga ráð-
herra sem hefði tapað svo ___________________
mikilvægri kosningu. Talið að
Finnur hefur á þessu ári re”ns|a munj
Flokksþing Framsóknarflokksins, sem hald-
ið er undir yfirskriftinni „Vertu með á miðj-
unni“, hefst í dag. Mikil spenna ríkir um
varaformannskosningar milli Finns Ingólfs-
sonar og Sivjar Friðleifsdóttur. Búist er
einnig við átökum um sjávarútvegs- og
umhverfismál. Egill Ólafsson lagði mat á
stöðuna í varaformannskjörinu og skoðaði
ályktanir sem liggja fyrir þinginu.
Finnur Ingólfsson
legið undir harðri gagnrýni
vegna sumra þeirra mála
sem hann hefur unnið að
sem ráðherra. Hann hefur sem iðnað-
arráðherra þurft að verja stefnu rík-
isstjórnarinnar og flokksins í virkj-
ana- og stóriðjumálum. Andstaða við
þessa stefnu virðist vera að aukast í
samfélaginu. Stuðningsmenn Finns
benda á að Finnur hefur sem iðnað-
arráðherra ekki gert annað en að
framfylgja stefnu ríkisstjómarinnar
og síðasta flokksþings. Gagnrýni á
störf Finns í iðnaðarráðuneytinu sé
því ósanngjöm.
Hörð gagnrýni beindist einnig að
Finni fyrr á árinu vegna bankamála.
Stjórnarandstaðan og ekki síður
Sverrir Hermannsson, fyi’rverandi
bankastjóri, börðu harkalega á hon-
um. Enginn vafí leikur á að þetta hef-
ur valdið honum miklum erfíðleikum.
Jafnvel hörðustu stuðningsmenn
Finns segja að bankamálin hafí veikt
hann það mikið innan flokksins að
hann hefði tapað varaformannskjöri
hefði það farið fram í
sumar. Staða hans
innan flokksins er
sögð mun sterkari nú,
en hann er ekki laus
undan þessum mál-
um. Síðast í fyrradag
veitti stjórnarandstað-
an honum ákúrar á
þingi vegna fyrir-
spuma um starfsloka-
samninga^ við banka-
stjóra. Árásir and-
stæðinga flokksins á
Finn gætu allt eins
haft þau áhrif að
þjappa þingfulltrúum
um hann. Minna má á
að framsóknarmenn
hafa alla tíð verið foringjahollir.
Ekki era allir framsóknarmenn
sáttir við stefnu Finns í bankamálum.
Þetta á sérstaklega við um suma full-
trúa af landsbyggðinni, sem hafa lít-
inn skilning á hugmyndum Finns um
að selja hlut í Landsbankanum til út-
landa eða á hugmyndum um einka-
væðingu ríkisbankanna.
Siv hefur ekki verið ráðherra og
því má kannski segja að hún hafi ekki
þurft að taka á erfiðum og vandasöm-
um málum eins og Finnur. Hún hefur
því ekki haft tækifæri til að fremja
neina pólitíska synd, eins og einn við-
mælandi blaðsins orðaði það. Það hafi
því ekki reynt verulega á pólitíska
hæfileika hennar.
Togast á um reynslu og ímynd
Ljóst er að kosningin um varafor-
manninn er að einhverju leyti kosn-
ing um ímynd flokksins. Stuðnings-
menn Sivjar benda á að Framsóknar-
flokkurinn sýni ákveðna dirfsku með
því að kjósa unga frambærilega konu
í þetta sæti. Finnur sé að komast á
miðjan aldur og sé ekki eins „fersk-
ur“ og Siv. Þeir benda jafnframt á að
flokkurinn sýni ekki mikla breidd
með því að kjósa í forystuna endur-
skoðanda og hagfræðing og vísa þá til
_________ menntunar Halldórs og
Finns. Stuðningsmenn Si-
vjar fullyrtu að Framsókn-
arflokknum myndi ganga
vega pungt“ betur að draga kjósendur
......... til fylgis við flokkinn ef Siv
yrði varaformaður en ef Finnur yrði
kjörinn og benda m.a. á árangur
flokksins á Reykjanesi. Flokkurinn
hafí bætt mikið við sig á Reykjanesi í
síðustu kosningum og gengið nokkuð
vel að halda því. Sama verði ekki sagt
um fylgi fiokksins í Reykjavík.
Áróður hefur verið rekinn fyrir því
að undanförnu, m.a. að frumkvæði Si-
vjar, að auka þurfí þátttöku kvenna í
stjórnmálum. Líklegt má telja að
þetta hjálpi Siv eitthvað.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins styður meirihluti þingmanna
flokksins Finn og „flokksmaskínan“
er sögð á hans bandi. Fæstir þing-
manna virðast hins vegar ætla að lýsa
opinberlega yfír afstöðu sinni fyrir
kjörið. Það ætlar Halldór Ásgrímsson
ekki heldur að gera, en stuðnings-
menn Finns fullyrða að hann styðji
Finn. Finnur var lengi aðstoðarmað-
ur Halldórs er hann var sjávarút-
Siv Friðleifsdóttir
vegsráðherra og þeir hafa í tæpa tvo
áratugi unnið náið saman. Það er þó
spurning hvað stuðningur Halldórs
skiptir miklu máli fyrir Finn, sérstak-
lega ef flokksmenn fá enga vísbend-
ingu um það frá formanninum hvern
þeir eigi að kjósa.
Finnur mog Siv eru forystumenn I
stærstu kjördæmum landsins og gera
má ráð fyrir að stærstur hluti þing-
fulltrúa úr Reykjavík kjósi Finn og
stærstur hluti fulltrúa af Reykjanesi
kjósi Siv. Stóra spurningin er því
hvað þingfulltrúar af landsbyggðinni
gera. Mjög erfitt er að ráða í það og
er líklegast að búseta ráði ekki úrslit-
um um hvernig menn verja atkvæði
sínu. I þessu efni kann þó afstaðan til
virkjana- og stóriðjumála að skipta
máli. Finnur ætti að geta fengið góð-
an stuðning frá þeim sem styðja það
sem hans verk í þessum málum. Siv
hefur að vissu marki viljað fara með
meiri gát varðandi frekari nýtingu á
hálendinu.
Þeir sem þekkja til Sivjar segja að
hún sé mikill áróðursmaður. Hún
gangi skipulega til verks og það hafí
hún gert eftir að hún tilkynnti fram-
boð sitt. Hún hafi hringt í mjög
marga þingfulltrúa til að óska eftir
stuðningi. Stuðningsmenn Finns hafa
einnig haft samband við
þingfulltrúa, en Finnur hef-
ur eðlilega takmarkaðan
tíma til þess. Finnur hefur
hins vegar lengi undirbúið
framboð sitt. Hann hefur
sem ráðherra ferðast mikið um landið
og verið duglegur við að rækta
tengslin við flokksfólk. Að þessu leyti
er sagt að hann sé sterkari á lands-
byggðinni.
Átök um sjávarútvegs-
og umhverfísmál
En fyrir flokksþinginu liggja fleiri
verkefni en að kjósa varaformann.
Fyj’ir því liggja fjölmargar ályktanir
sem verða væntanlega grunnurinn að
kosningastefnuskrá flokksins í kom-
andi alþingiskosningum. Þingið er
haldið undir yfirskriftinni „Vertu
með á miðjunni". Með því er flokkur-
inn að vísa til breytts pólitísks lands-
lags sem líkur benda til að verði orðið
til þegar gengið verður til kosninga í
vor. Líklegt má telja að ný framboð
reyni að ná til sín miðjufylgi Fram-
sóknarflokksins.
Reikna má með að átök verði um
a.m.k. tvo málaflokka á þinginu, sjáv;
arútvegsmál og umhverfismál. í
drögum að ályktun um sjávarútvegs-
mál er lagt til að hluta af aukningu
kvóta verði haldið eftir og ríkisvaldið
leigi hann á kvótaþingi. Enn fremur
er lagt til að leitað verði leiða til að
skattleggja með sérstökum hætti
hagnað sem myndast við sölu veiði-
heimilda þegar útgerðarmenn hætta í
atvinnugreininni. Þótt þarna sé ekki
verið að leggja til auðlindagjald í
sjávarútvegi tekur þessi ályktun
greinilega mið af þeirri hörðu gagn-
rýni sem talsmenn auðlindagjalds
hafa haft uppi á sjávarútvegsstefn-
una. Flokksþing Framsóknarflokks-
ins hafa alla tíð lýst andstöðu við
hvers konar gjaldtöku á auðlindir
sjávar þótt lengi hafi verið í flokknum
lítill hópur manna sem hefur verið
andsnúinn stefnu flokksins í sjávarút-
vegsmálum.
Oljóst er hvort ályktunin nýtur
stuðnings Halldórs Ásgrímssonar.
Hann tók ekki þátt í að semja hana
og segist ekki hafa haft afskipti af
störfum nefndarinnar sem undirbjó
hana. Það má telja víst að afstaða
Halldórs ráði miklu um niðurstöðu
þingsins í sjávarútvegsmálum.
Annað mál sem búast má við að
valdi ágreiningi á flokksþinginu er
ályktun um umhverfísmál. Raunar
urðu hörð átök um þau drög sem lögð
verða fyrir þingið. Nefnd undir for-
ystu Ólafs Arnar Haraldssonar al-
þingismanns samdi ályktunina og
lagði m.a. til að í henni yrði þess kraf-
ist að lögformlegt umhverfismat færi
fram um Fljótsdalsvirkjun. Starfs-
hópur, sem hafði það hlutverk að fara
yfir ályktunardrög þingsins og gæta
þess að ekki væri ósamræmi á milli
þeirra, tók hins vegar út úr ályktun-
inni um umhverfísmál það sem segir
um Fljótsdalsvirkjun. Ólafur Örn
sætti sig illa við þetta og mun ætla að
gera grein fyrir því á þinginu. Búast
má við að menn eins og Ólafur Magn-
ússon, formaður Sólar í Hvalfirði,
veiti honum stuðning og lagt verði til
á þinginu að Fljótsdalsvirkjun fari í
umhverfísmat.
I Framsóknai’flokknum eins og
fleiri flokkum hefur andstaða við
virkjanir á hálendi og byggingu stór-
iðju aukist á síðustu áram. Málið er
hins vegar viðkvæmt, m.a. vegna
þess að stóriðjustefnan hefur verið
mikilvægur þáttur í byggðastefnu
flokksins. Halldór Ásgrímsson og
Finnur Ingólfsson hafa lagt mikla
áherslu á uppbyggingu stóriðju á
Austurlandi. Ölíklegt er að stefna
þeirra verði undir á þinginu, en
reikna má með andstöðu við hana.
Ályktun um skattamál, sem liggur
fyrir þinginu, er nokkuð róttæk. Þar
_________ er m.a. lagt til að vaxta-
Einnia kosn- tekjur lífeyrissjóða verði
ekki undanþegnar fjar-
magnstekjuskatti heldur
skattleggist eins og aði’ar
""....... vaxtatekjur. Lagt er til að
skattleysismörk lífeyrisþega og ör-
ing um ímynd
flokksins11
yrkja verði hækkuð, persónuafsláttur
hjóna og sambýlisfólks verði að fullu
millifæranlegur milli hjóna, viðmið-
unarmörk tekjutengingar barnabóta
og vaxtabóta verði hækkuð og stefnt
verði að viðunandi jöfnuði í skattlagn-
ingu allra tekna, hvort sem þær eru
af vinnu eða fjármagni.
í ályktun um menntamál er lagt til
að framlög til menntamála verði
hækkuð þannig að þau verði svipuð
og best gerist meðal ríkja OECD. í
fyi’sta skrefi, sem nær til næsta kjör-
tímabils, verði framlögin hækkuð úr
5,1% í 6% af landsframleiðslu.
I ályktun um orkumál er lýst
stuðningi við að samkeppni verði
komið á í raforkuframleiðslu í áföng-
um. Fyrsta skrefið verði aðskilnaður
raforkuvinnslu og -dreifíngar með
stofnun svokallaðs Landsnets sem
sjái um raforkudreifingu í landinu.
Biblíubréfið á sýningu í Kaupmannahöfn
Merkustu norrænu frí-
T-.
merkin prýða bréfið
Af hverju er biblíubréfið svokallaða svo
merkilegt? Sigrún Davíðsdóttir fræddist
um bréfíð hjá Knud Mohr, forseta
Heimssambands frímerkjasafnara.

Morgunblaðið/N ordfoto
KNUD Mohr heldur á biblíubréfinu verðmæta.
VIÐ munum aldrei sjá ann-
an eins fund, því frímerki
af þessu tagi era einfald-
lega ekki til,“ fullyrðir
Knud Mohr formaður Heimssam-
bands frímerkjasafnara. „Þessi frí-
merki eru ekki aðeins einstök í ís-
lenskri frímerkjasögu, heldur í nor-
rænni frímerkjasögu almennt.“
Mohr situr á skrifstofunni sinni í
Stóra^ Kanúkastræti, skammt þaðan
sem Árni Magnússon bjó með hand-
ritasafni sínu á 18. öld. Blaðamaður
og ljósmyndari fengu sem snöggvast
að berja dýrindið augum, áður en því
var komið á tryggan stað.
Biblíubréfíð svokallaða verður á
sýningu í danska Póstsafninu í
Kobmagergade, sem opnuð var í gær
og stendur frarn á sunnudag. Bréfið
hefur ekki verið á sýningu áður, enda
þola merkin ekki dagsljós nema í
mjög takmörkuðum mæli. Tilefni
sýningarinnar er að Mohr og þar
með Danir hafa tekið við forystu í
Heimssambandinu og ástæða þótti
til að fagna því á eftirminnilegan
hátt. Það verður að teljast sérstakur
heiður fyrir Dani að fá tækifæri til að
sýna bréfið, en hver hinn greiðasami
eigandi er fæst ekki gefíð upp. Mohr
er auk þess formaður frímerkjasafn-
ara í Kaupmannahöfn, sem er elsti
frímerkjaklúbbur Norðurlanda.
„Það getur borgað sig
að lesa biblíuna“
Ljósmyndarinn starir opin-
mynntur og stóreygur á bréfið, þeg-
ar galgopalegur aðkomumaður seg-
ir honum að síðast begar bréfið fór
á uppboð, hafí verið gi-eitt fyrir það
sem samsvarar sautján milljónum
íslenskra króna. Það var 1983 á
uppboði hjá David Feldmann í
Sviss, einu þriggja helstu uppboðs-
húsa heims á sviði frímerkja. Knud
Mohr hristir hins vegar höfuðið
þegar hann heyrir töluna nefnda.
„Það er vissulega rétt að bréfið og
frímerkin á því eru einstök,“ segir
hann, „en það er hættulegt að ein-
blína aðeins á verðgildið. Það teng-
ist þessu umslagi skemmtileg saga,
sem er hluti af sögu Danmerkur og
íslands."
„Það getur borgað sig að lesa bibl-
íuna,“ segir Mohr af danski’i glettni,
þegar hann rifjar upp sögu umslags-
ins. Það datt út úr biblíu uppi á Is-
landi 1972. Eigandinn gerði sér strax
grein fyrir að hér væri kannski eitt-
hvað merkilegt á ferðinni, en hann
hefur tæplega granað hversu ótrú-
legur fundurinn var, ályktar Mohr,
því svo einstakt er umslagið og það
af sérstökum ástæðum.
„Eins gott að bíta ekki í bréfið
eða slefa á það,“ segir Mohr spaug-
andi, þegar ljósmyndarinn biður
hann að halda umslaginu upp að
andlitinu. Um leið og ljósmyndarinn
hefur lokið verki sínu spyr Mohr
hvort við þurfum nokkuð að nota
umslagið meira, en bíður ekki
svars, heldur stikar með umslagið
fram og biður aðstoðarmann sinn
þar að ganga frá umslaginu og
koma því strax í geymslu. Gáskafull
ummæli Mohr um morguninn, þeg-
ar hringt var í hann og hann spurð-
ur hvort hægt væri að hitta hann og
biblíubréfið fyrir, voru að hann væri
einmitt með það liggjandi á skrif-
borðinu. Svo afslöppuð er um-
gengnin við bréfið þó ekki í raun.
Annað eins dýrmæti er ekki látið
liggja á glámbekk.
Þjónustumerki -
ekki venjuleg frímerki
Frímerkin á umslaginu eru ekki
venjuleg frímerki, heldur svokölluð
þjónustumerki, sem embættismenn
einir höfðu leyfi til að nota undir
embættispóst. Það segir sig því
sjálft að mun minna var af þjónustu-
merkjum í umferð en af venjulegum
frímerkjum. Á biblíubréfinu er auk
þess stærsta eining átta skildinga-
merkja, sem þekkt er. Hin ástæðan
fyrir verðmæti bréfsins er einstök
varðveisla þess. „Þar sem bréfíð var
geymt inni í bók var það ósnjáð og
frímerkin hafa haldið litnum,“ bend-
ir Mohr á. Liturinn er dauf fjólu-
blár.
Frímerkin eru á bréfi, sem notað
var undir peningasendingu, þegar
verið var að skipta um mynt í danska
konungsríkinu. Merkin eru á bréfínu
og hafa því ekki aðeins varðveist vel,
heldur eru í merku sögulegu sam-
hengi. „Það er þessi einstaka varð-
veisla og sagan, sem tengist bréfínu
og sendingu þess, sem gerir umslag-
ið svo merkilegt,“ segir Mohr.
Mohr er sjálfur ekki í vafa um að
frímerkin eru hin merkustu í nor-
rænni frímerkjasögu. Gamalt sænskt
frímerki keppir reyndar um fyrsta
sætið, en Mohr segir að gi’unur leiki
á að það sé hugsanlega falsað, en
jafnvel þó það reyndist ekta þá jafn-
ist það í sínum huga ekki á við biblíu-
bréfíð. Og álit Mohrs er ekki ómerkt,
því auk forsetastarfsins nú hefur
hann um áratuga skeið verið mjög
virtur safnari og unnið til verðlauna
fyrir safn sitt.
Óþekktur eigandi
Sú virðing sem Mohr nýtur kem-
ur meðal annars fram í að bréfið
skuli yfirleitt fást að láni á sýning-
una nú. Hver eigandinn er fæst
ekki gefið upp. Mohr segist ekki
vita það, þó þeir sem vel fylgist
með í frímerkjaheiminum geti
kannski hugsanlega getið sér þess
til, en það er David Feldmann sem
hefur haft milligöngu um að lána
biblíubréfið á sýninguna nú. Mohr
rennir gi’un í að bréfið eigi heima í
Sviss, en að eigandinn sé norænn.
Ekki er víst að hann sé frímerkja-
safnari, því bréfið hafi ekki verið
sýnt sem hluti af nemum frímerkja-
söfnum hingað til.
„Sumir safna málverkum, aðrir
fjárfesta í einhverju öðru,“ bætir
Mohr við og leiðir þar með hugann
að því að svo einstakt frímerki laðar
ekki aðeins að sér athygli frímerkja-
safnara, heldur allra þein’a sem hafa
nægt fé og laðast að því, sem er ein-
stakt og illfáanlegt.
Konur snjallir
frímerkj asafnarar
En Mohr er frímerkjasöfnunin
sjálf hugleikin, ekki aðeins einstakir
frímerkjadýrgripir. „Eg er ófús að
ræða verðgildi frímerkja, því þá fær
fólk þá hugmynd að frímerkjasöfnun
sé aðeins fyrir þá sem eiga nóga pen-
inga,“ útskýrir hann. „Sannleikurinn
er sá að allir geta safnað frímerkjum,
því það sem skiptir máli er natni og
hugmyndaflug.“ Natnin skiptir máli í
hvernig er farið er með merkin.
Gleymið öllu um að láta umslög í
bleyti og láta frímerkin fljóta af.
Veljið góð umslög og geymið er boð-
skapur Mohrs. Frímerki tengjast svo
mörgu og safnarar eru yfírleitt vel að
sér um allt milli himins og jarðar,
hvort sem er saga, landafræði eða
annað.
Hugmyndaflugið kemur sér vel
þegar viðfangsefnin era valin. Þeir
sem halda að frímerkjasöfnun sé að-
eins fyrir stráka og gamla karla vaða
í villu og svíma. „Vissulega er mikið
af eldri herram í greininni,“ viður-
kennir Mohr, „en það bætast æ fleiri -
konur við og þær standa sig afburða-
vel.“ Sem dæmi um framsókn
kvenna á frímerkjasviðinu nefnir
hann að á síðustu non'ænu frí-
merkjasýningunni í Kaupmannahöfn
fóra konur með sigur af hólmi í
þremur flokkum. „Konur eru miklu
frjórri en karlar í að finna söfnunar-
efni og tilbrigði við þau,“ fullyrðir
Mohr.
Dæmi um þessa kvenlegu snilld er
að fínna á frímerkjasýningunni, þar
sem biblíubréfið er höfuðgripurinn.
Fyrir tveimur mánuðum vann fjórt-
án ára dönsk stelpa fyrstu verðlaun á
heimssýningu frímerkjasafnara í
Prag. Stelpan hefur sérhæft sig í frí-
merkjum, sem gefín voru út meðaiV
Friðrik 9., faðir Margrétar Þórhildar
Danadrottningar, var konungur
1947-1972. „Stelpan hefur safnað af
natni og frímerkin hafa ekki verið
dýr,“ bendir hann á því til stuðnings
að peningar skipti ekki öllu máli við
frímerkjasöfnun. Þess má geta að
þegar Danadrottning skoðaði sýn-
ingu þar sem safn stelpunnar var,
dvaldist henni lengi við að skoða það.
Drottningin er ekki aðeins áhugasöm
um frímerki, heldur hefur einnig
teiknað frímerki.
Sjálfur hefur Mohr safnað frá
blautu barnsbeini, enda faðir hans
þekktur safnari á sínum tíma. Þeg-
ar Mohr fór í nám fannst honum
hann ekki hafa efni á söfnuninni
lengur og fékk föður sinn til að selja
safnið. Þetta var 1953 og fyrir það
fékk hann tíu þúsund danskar krón-
ur, sem var ógnarupphæð þá.
Nokkrum árum síðar hafði hann
hug á að byrja aftur, en sagði þá við
föður sinn að hann hefði ekki efni á
að ná saman safni eins og því sem
hann hafði látið frá sér. Faðirinn
bauð honum þá að kaupa safnið aft-
ur fyrir tíu þúsund og fimm prósent
vexti í ofanálag fyrir hvert liðið ár.
Faðirinn hafði nefnilega aldrei selt-
safnið, heldur geymt það, ef svo
kynni að fara að sonurinn fengi
áhugann aftur. Mohr safnar annars
vegar dönskum frímerkjum og frá
Slésvík-Holstein, hins vegar frí-
merkjum er tengjast Kaupmanna-
höfn og hefur unnið til fjölda verð-
launa fyrir safn sitt, meðal annars
Grand Prix, æðstu verðlauna frí-
merkjaheimsins.
íslendingar góðir
frímerkjasafnarar
Mohr þekkir vel til íslenskra frí-
merkjasafnara, sem hann segir að
séu margh’ hverjir kunnir erlendis.
Hann minnir á að íslendingar eigi
sér einn alþjóðlegan dómara, Hálf-
dán Helgason, og Sigurður Péturs-
son formaður íslenskra frímerkja-
safnara sé mjög virkur á alþjóðavett-
vangi.
Mohr segir einnig að Islendingar
fylgi skynsamlegii stefnu í útgáfu
frímerkja, gefi ekki út fleiri frímerki
en svo að áhugasamir safnarar ráði
við að kaupa það sem komi út. Því
miður sé ekki hægt að segja það
sama um allar þjóðir. Olympíufrí-
merkin og útgáfa þeirra hafí því
miður orðið leiksoppur spekúlanta
og alltof mörg slík gefin út.
„Skynsamleg útgáfustefna er mik-
ilvæg undirstaða undir frímerkja-
söfnun,“ hnykkir Mohr á, en nefnir
einnig að sé hægt að fá krakka til að
safna frímerkjum á sviðum, sem þau
hafi áhuga á viðhaldist áhuginn. „Og
þegar þau átta sig á að það eru líka
frímerki á alnetinu þá er áhuginjj-
tiyggður." t