Morgunblaðið - 03.12.1998, Qupperneq 45

44 FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FIKNIEFNI MESTA
SAMFÉLAGSMEINIÐ
EITURLYF eru eitt mesta samfélagsmein vestrænna
ríkja. Þau leiða til ótímabærs dauða fjölda fólks á öllum
aldri og eyðileggja líf milljóna manna á Vesturlöndum. Til
eitursins má rekja fjölda auðgunar- og ofbeldisglæpa. Skipu-
lagður fíkniefnamarkaður leiðir að auki til skipulagðrar
glæpastarfsemi á fjölmörgum öðrum sviðum. Af þessum
ástæðum má ekki slæva árvekni fólks gegn þessum vágesti
og nauðsynlegt er að herða baráttuna gegn smygli á hvers
konar eiturlyfjum.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir hafa menn verið að halda
fram þeim skoðunum að í nafni frelsis einstaklingsins ætti að
leyfa hérlendis fíkniefni, svo sem hass og önnur kannabis-
efni. Rök þeirra, sem vilja auka frelsið í fíkniefnum er að
glæpum fækki um leið og þessum efnum yrði hleypt inn í
landið og leyfð á þeim sala hérlendis.
Þetta er hin mesta firra og það staðfesta reynslusögur
annarra þjóða svo sem Hollendinga, sem gert hafa ákveðnar
tilraunir í þessa veru. Ekki eru nema örfáir dagar frá því að
svissneska þjóðin hafnaði í þjóðaratkvæðagreiðslu með yfir-
gnæfandi meirihluta að leyfð yrði sala fíkniefna og mun það
hafa verið skoðun margra þar í landi að með því að gefa
fíkniefni frjáls yrði Sviss sem griðastaður fíkniefnaneytenda
um alla Evrópu.
Ómar Smári Ármannsson aðstoðaryfirlögregluþjónn skrif-
ar svargrein við þeirri umræðu, sem verið hefur hér í Morg-
unblaðinu, á fullveldisdaginn 1. desember. Hann segir: Eng-
ar rannsóknir staðfesta að afbrotatíðni hafi lækkað með
auknu frelsi til eiturlyfjaneyzlu. Þvert á móti hafa athuganir
bent til þess að hún hafi aukizt. Hún er t.d. hvergi hærri í
Evrópu en í Hollandi. Morð og manndrápstíðni er þar einna
hæst miðað við íbúafjölda. Það sama átti við um Alaska, þeg-
ar marijúana var lögleitt þar til reynslu. Þá jókst afbrota-
tíðnin verulega. Sama reynsla er einnig frá Zurich og Sví-
þjóð.“
KJÓSENDAFÆLIÐ
VINNULAG
NIÐURSTÖÐUR skoðanakönnunar Félagsvísindastofn-
unar Háskólans, sem fram fór dagana 21. til 28. nóvem-
ber sl., sýna versnandi stöðu samfylkingar jafnaðarmanna,
sameiginlegs framboðs Alþýðubandalags, Alþýðuflokks,
Þjóðvaka og Samtaka um kvennalista, í komandi kosningum.
Það vekur athygli, að samfylkingin tapar 6 prósentustiga
fylgi frá næstu skoðanakönnun á undan, fékk þá 22,3%
stuðning en nú aðeins 16%. Það vekur og athygli að hún fær
aðeins 7,7% stuðning hjá yngsta kjósendahópnum, fólki á
aldrinum 18 til 24 ára. Staða hennar er sterkust meðal elztu
kjósendanna. í aldurshópnum 60 til 75 ára nýtur hún stuðn-
ings 24,5% kjósenda.
Það er einkum tvennt sem veldur vantrú kjósenda. I
fyrsta lagi handarbaksvinna við samsetningu og kynningu
stefnuskrár samfylkingarinnar fyrr á þessu ári, sem lítt var
til þess fallin að vekja traust'eða trúnað. í annan stað frá-
hrindandi, innbyrðis átök um röðun á framboðslista, einkum
í Reykjavík, þar sem „vinstri samstaða" hefur breytzt í ánd-
hverfu sína. Samfylkingunni tekst efalaust að ná samkomu-
lagi um framboðslista í höfuðborginni, en búast má við að að-
dragandinn hafi haft og eigi eftir að hafa neikvæð áhrif á
ímynd hennar í augum kjósenda.
Fleira kemur til. Vinstri-sósíalistar, sem kusu Alþýðu-
bandalagið, eru missáttir við ráðgerðan framboðssamruna
með Alþýðuflokknum, samanber „rauð-grænt“ framboð
Steingríms J. Sigfússonar og félaga. Þá bendir skoðana-
könnun Félagsvísindastofnunar til að ýmsir hægri jafnaðar-
menn telji sig ekki eiga samleið með vinstri mönnum í þing-
kosningum.
Öldutoppur kjörfylgis A-flokkanna var fyrir tuttugu árum
- árið 1978. Þá fékk Alþýðubandalagið 22,9% kjörfylgi og Al-
þýðuflokkurinn 22% - samtals um 45% atkvæða. Öldudalur-
inn er á hinn bóginn 16% fylgi sameiginlegs framboðs A-
flokka og Kvennalista í skoðanakönnun í nóvember næstliðn-
um. Þó ekki megi taka þennan samanburð of bókstaflega
sýnir hann engu að síður að þeir, sem standa að samfylkingu
jafnaðarmanna, hafa með handarbaksvinnu sinni og ósætti
klúðrað málum svo að með ólíkindum er.
Æ FLEIRI FATLAÐIR TAKA VIRKAN ÞÁTT í ÞJÓÐFÉLAGINU
Morgunblaðið/Golli
KRISTIN Jónsdóttir hefur gaman af að ferðast og fara í keilu. Myndin er
tekin á heimili hennar.
HARALDUR Ólafsson við jeppann sinn en hann ferðast um fjöll og
firnindi þegar tækifæri gefst.
Landssanitökin
roskahjálp
WfiiHiifn..
I Itilimitnl
’Miiinntt •
iiintii v.
imiit,
K,„innitift,
illtHilititt,
iiiniinini}
>/iiiiiiih <
II iillllH
t. iniiii i
* ItlllltltHIU '
- iillitltllllli
tti/tnmin/ii '
ÍiSiÍ1
ÞEGAR viðmælendur
blaðsins, þau Kristín
Jónsdóttir, Haraldur
Ólafsson, Friðgeir Frið-
geirsson og Sigríður Halla
Jónsdóttir fæddust fyrir þremur til
fimm áratugum, misjafnlega mikið
fotluð, var ríkjandi sú hugmynd í
þjóðfélaginu að þau væru best geymd
inni á stofnunum, eins og Kópavogs-
hæli og Skálatúni í Mosfellsbæ. Þar
væri hægt að vemda þau fyrir samfé-
laginu og ekki síst að vernda samfé-
lagið fyrir þeim.
I dag hafa þau hins vegar öll sýnt
og sannað, hvert á sinn hátt, að þau
vilja og geta tekið virkan þátt í sam-
félaginu. Til að svo gæti orðið þurfti
að vísu ákveðna viðhorfsbreytingu til
málefna fatlaðra sem átt hefur sér
stað undanfarna áratugi en auk þess
þurftu þau að hafa til að bera kraft,
þrjósku, þor og bjartsýni. Skrefið út í
samfélagið var erfitt, segja þau, en
það tóku þau vegna einlægs áhuga á
því að fá tækifæri til þess að nýta
hæfileika sína til jafns við aðra og
standa á eigin fótum úti í hinum stóra
heimi.
Við erum stödd í húsakynnum
Þroskahjálpar þar sem Haraldur,
Kristín og Friðrik Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri Þroskahjálpar, ræða
málefni fatlaðra. Hjónin Friðgeir og
Sigríður Halla koma síðar eða að
loknum vinnudegi hjá vinnustofunni
As, vernduðum vinnu-
stað. Friðrik vekur at-
hygli á því hve langt
þau Kristín og Harald-
ur hafa náð þrátt fyrir
fötlun sína. Þau em
bæði hreyfihömluð,
mismikið þó, og áttu
framan af aldri ekki
mikla von um að verða
virk í samfélaginu. Að-
stæður og umhverfið
gáfu þeim alltént ekki
þá von, enda lærði
Kristín ekki að ganga
fyrr hún var sjö eða
átta ára og Haraldur
skreið um gólf þar til
hann var orðinn ung-
lingur.
Nú taka þau hins
vegar virkan þátt í
samfélaginu. Hún vinn-
ur á þvottahúsi Hrafn-
istu hálfan daginn og
hann stundar nám í raf-
eindatækni við Iðnskól-
ann í Reykjavík. Bæði
eiga þau sín áhugamál.
Henni finnst gaman að
fara til útlanda, stunda
keilu og fara í bíó, en
hann segist vera með
bíladellu og keyrir á
jeppanum sínum um
fjöll og firnindi þegar færi gefst til.
Þá hafa þau komið sér fyrir á sínu
eigin heimili og leigja íbúðir sínar hjá
Öryrkjabandalaginu.
Skólar tóku ekki
á móti fötluðum
Kristín fæddist í Reykjavík fyrir
bráðum þremur og hálfum áratug og
segist hafa verið fjögurra ára þegar
hún hafi fengið pláss á Skálatúni. I þá
daga vom ekki neinar dagvistarstofn-
anir í boði og því dvaldi Ki'istín á
stofnuninni næstu fjórtán árin, þar
sem hún fékk faglega umönnun og
lærði m.a. að ganga. Hún fór hins
Erfitt skref
frá stofnun út
í samfélagið
Fatlaðir taka nú mun meiri þátt í samfélag-
inu en oft áður. Þeir starfa á hinum almenna
vinnumarkaði, stunda nám í framhalds- eða
háskóla og sinna hinum ýmsu áhugamálum
svo dæmi séu nefnd. I tilefni af alþjóðlegum
degi fatlaðra ræddi Arna Schram við fjóra
einstaklinga sem allir eiga það sameiginlegt
að hafa dvalið inni á stofnunum stóran hluta
ævi sinnar en eru í dag orðnir virkir þátttak-
endur í samfélaginu, hver með sínum hætti.
Morgunblaðið/Kristinn
FJÓRMENNINGARNIR eru sammála um að viðhorf til fatlaðra hafi breyst á liðnum áratugum. Stand-
andi eru hjónin Sigríður Halla Jöiisdóttir og Friðgeir Friðgeirsson. Fyrir framan þau eru Kristín Jóns-
dóttir og Haraldur Ólafsson.
vegar ekki í skóla fyrr en á fimmt-
ánda aldursári, og þá í Öskjuhlíðar-
skóla fyrir fötluð börn, „en fyrir þann
tíma gátu engir skólar tekið við fötl-
uðum bömum eins og mér“, segir
hún. Haraldur tekur undir orð Krist-
ínar og segist ekki heldur hafa getað
byrjað í skóla fyrr en seint og um síð-
ir eða þegar hann hafi verið átján
ára.
Haraldur er nokkrum árum eldri
en Kristín og fæddist eins og hún í
Reykjavík. Hann var hins vegar ekki
nema þriggja ára þegar hann var
fluttur á Kópavogshæli en skömmu
áður hafði móðir hans látist. Þar ólst
hann því upp og var kominn vel á þrí-
tugsaldurinn þegar honum var boðið
að flytja á sambýli með öðrum fötluð-
um. Nokkrum ánim síðar flutti hann
í sína eigin leiguíbúð.
Kristín útskýrir að á sambýlum sé
fötluðum m.a. kennt að sinna ýmsum
heimilisstörfum, til dæmis að þvo
þvotta og taka til. „Þetta geri ég
reglulega heima hjá mér,“ segir hún,
en Haraidur glottir og segir: „En ég
svona einu sinni á ári.“ Þau hlæja
bæði. Kristín heldur áfram og segist
hafa verið rúmlega tvítug þegar
henni hafi verið boðið að flytja á sam-
býli og bendir á að hún hafi litið á það
sem skref í þá átt að geta búið á sínu
eigin heimili. Sá draumur hafi síðan
orðið að veruleika nokkrum árum síð-
ar.
Kristín og Haraldur viðurkenna að
það hafi verið svolítið erfitt að „koma
frá stofnun út í samfélagið", eins og
Haraldur orðar það. „Eg vissi í raun
ekki hvað ég var að fara út í á þeim
tíma þegar ég fór frá Kópavogshæl-
inu yfir á sambýlið og þaðan í mína
eigin íbúð,“ segir hann. Friðrik bætir
því við að það hafi líka verið erfitt
fyrir þau að læra að taka sínar eigin
ákvarðanir. Haraldur tekur undir
þetta en leggur áherslu á að hann sjái
alls ekki eftir því að hafa tekið þetta
skref. Kristín kinkar kolli og kveðst
sama sinnis.
Hafa áorkað ýmsu
Við spjöllum áfram um líf þeirra
fyrr og nú og í ljós kemur að þau hafa
áorkað ýmsu sem margir töldu
ómögulegt. Friðrik rifjar til dæmis
upp fyrstu daga Kristínar í starfinu
hjá Hrafnistu en þá fannst mörgum
ólíklegt að hún ætti nokkurn tíma eft-
ir að geta brotið saman handklæði
vegna fötlunar sinnar. „Hún var hins
vegar fljót að læra þá tækni sem
henni hentaði best,“ segir Friðrik og
Kristín bætir því við að nú sé hún bú-
in að vinna þar í bráðum sautján ár.
Talið berst einnig að því þegar
Haraldur lærði á bíl og Friðrik bend-
ir á að mörgum hafi
þótt það glapræði á sín-
um tíma. Haraldur var
hins vegar ákveðinn og
ökukennarinn gaf sam-
þykki sitt eftir að kom-
ið hafði í ljós að Harald-
ur gæti vel ráðið við
ökutækið. Hann tók bíl-
prófið og hefur keyrt
stórslysalaust eftir það.
„Ég hef lent í nokkrum
árekstram," segir hann
aðspurður en tekur
fram að þeir hafi verið
minniháttar og enginn
hafi slasast. Ekki fer á
milli mála að Haraldur
hefur mikinn áhuga á
jeppum og segist
reyndar alltaf hafa ver-
ið haldinn einhverri
dellu. Ef ekki jeppa-
dellu þá talstöðvar-
dellu. Þaðan hafi síðan
áhuginn á rafmagni
sprottið og nú hefur
hann lært rafeinda-
virkjun í Iðnskólanum í
um tíu ár.
Þegar hér er komið
við sögu bætast þau
Friðgeir og Sigríður
Halla við hópinn. Þau
hafa nokkuð svipaðan
bakgrunn og Haraldur og Kristín en
voru orðin aðeins stálpaðri þegar
þau fluttu inn á stofnanir fyrir
þroskahefta. Friðgeir á Kópavogs-
hæli en Sigríður Halla á Skálatún.
Seinna fóru þau á sambýli en upp úr
því kynntust þau hjá sameiginlegum
vini. Ekki leið á löngu þar til þau
trúlofuðu sig og nú hafa þau verið
gift í nokkur ár. Þau virðast ánægð
saman og hafa keypt sína eigin íbúð
á hinum almenna markaði, eiga sam-
eiginleg áhugamál og fara oft, með
svokölluðum liðsmanni sínum, í bíó,
á kaffihús og á tónleika svo eitthvað
sé nefnt.
FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1998 45,
Gildistöku lagaákvæðis um þinglýstar eignaskiptayfirlýsingar frestað í þriðja sinn
Um 800 yfírlýsingar
staðfestar í borginni
Útlit er fyrir að gildistöku lagaákvæðis um
að þinglýstar eignaskiptayfirlýsingar skuli
vera fyrir hendi við sölu á íbúðum í fjöleign-
arhúsum verði frestað 1 þriðja sinn.
FÉLAGSMÁLARÁÐHERRA hefur
lagt til að enn verði frestað gildistöku
ákvæðis laga um fjöleignarhús sem
gerir það að skilyrði við þinglýsingu
vegna sölu á íbúðum í fjöleignarhús-
um að fyrir liggi þinglýst eigna-
skiptayfirlýsing. Leggur félagsmála-
ráðherra til að gildistöku ákvæðisins,
sem taka átti gildi um áramót, verði
frestað um tvö ár, til 1. janúar árið
2001. Málið var tekið fyrir á ríkis-
stjórnarfundi í vikunni og samþykkt
að vísa því til þingflokka stjórnar-
flokkanna.
Þetta mun vera í þriðja skipti sem
gildistöku þessa ákvæðis laga nr.
24/1994 er frestað. Var gildistökunni
fyi'st frestað til 1. janúar 1997 og síð-
an aftur með lögum nr. 127/1996 til 1.
janúar árið 1999 og var fresturinn og
aðlögunartíminn ætlaður eigendum
og húsfélögum til undirbúnings og
viðkomandi stjómvöldum til fræðslu,
kynningar og annarra undirbúnings-
ráðstafana. Nú stendur til að fresta
gildistökunni aftur um tvö ár í viðbót,
þar sem komið hefur í ljós að þörf er
á lengri fresti og hafa félagsmálaráð-
herra borist erindi frá byggingarfull-
trúanum í Reykjavík, Húseigendafé-
laginu og Félagi fasteignasala af
þessu tilefni. Þar er vísað til þess að
með svipuðum hætti og árin 1996 og
1997 muni að óbreyttu skapast öng-
þveiti á fasteignamarkaði og hjá
embætti byggingarfulltrúans í
Reykjavík taki lögin gildi um áramót-
in.
Frá því lög um fjöleignarhús og
reglugerð á grundvelli þeirra tóku
gildi og fram til 1. nóvember í ár hafa
verið staðfestar um 800 eignaskipta-
jrfirlýsingar í Reykjavík, sem er hálft
sjöunda prósent af áætluðum fjölda
þeirra sem gæti verið um 12 þúsund í
Reykjavík, en þess má geta að áætlað
er að um þrjú þúsund fasteignir séu
seldar árlega í borginni.
Hefði getað
torveldað viðskipti
Jón Guðmundsson, formaður Fé-
lags fasteignasala, sagði að félagið
hefði farið fram á þessa frestun
vegna þess að embætti byggingar-
fulltrúa hefði ekki annað að fara yfir
eignaskiptayfirlýsingarnar. Því hefði
það getað komið mjög illa við fast-
eignaviðskipti ef fresturinn hefði ekki
verið veittur og ekki yrði hægt að
þinglýsa eignayfirfærslum í viðskipt-
unum. Þetta hefði því getað spillt
eðlilegum framgangi fasteignavið-
skipta. „Það var mjög eðlilegt að við
færum fram á frestun þegar við höf-
um orðið varir við að það er tveggja
til þriggja mánaða bið á þessum stöð-
um eins og hjá byggingarfulltrúa eft-.,
ir afgreiðslu þessara eignaskiptayfir-
lýsinga," sagði Jón.
Hann sagðist líka telja það rang-
látt að ákvæðið tæki eingöngu til
þeirra sem ættu í fasteignaviðskipt-
um, en ekkert væri rekið á eftir þeim
sem væru ekki að selja sínar fast-
eignir að gera slíkar eignaskiptayfir-
lýsingar. Ætlunin með ákvæðinu
væri að tryggja rétta eiganskiptingu
innan fjöleignarhúsa, en á þessari
eignaskiptingu grundvallaðist skatt-
lagning meðal annars. Því væri ekki
eðlilegt að ákvæðið tæki eingöngu til
þeirra sem ættu í fasteignaviðskipt-
um, heldur ætti það að taka til allra
fjöleignarhúsa jafnt. Sagðist hann
þess vegna vonast til að sá tími sem*-
nú gæfist yrði vel notaður af öllum
sem vissu til þess að eignaskiptayfir-
lýsingar væru rangar og þær yrðu
færðar til rétts horfs.
injmi
'ííSSSsMC
/jauaiB.

Morgunblaðið/Einar Falur
Landlæknir hvetur til sveigianleffrar stefnu í vísindarannsóknum
Sem flestir
fái möguleika
SIGURÐUR Guðmundsson land-
læknir gerði stöðu vísindarannsókna
hérlendis og framhaldsnáms að um-
talsefni í hátíðairæðu þeirri sem
hann flutti á fullveldisfagnaði stúd-
enta við HÍ 1. desember sl. Hann
sagði stjórnvöld verða að gæta þess
að koma ekki strax fram með lítt
sveigjanlega rannsóknarstefnu, þar
sem ákveðið væri hvað styrkja skyldi
og hvað ekki. I hátíðarræðu sinni við
sama tækifæri ræddi Steingrímur
Hermannsson meðal annars um mik-
ilvægi mennntunar og landverndar,
auk þess að leggja áherslu á um-
hverfismálin í alþjóðlegu samhengi.
Frumkvöðlar á ferð
„Saga vísindarannsókna hérlendis
er stutt, akurinn vart hálfsáinn, og
mér finnst skynsamlegt að gefa sem
flestum möguleika á að spreyta sig.
Ef slíkri rannsóknastefnu hefði verið
komið á hér fyrir 10-20 áram er víst
að margir tómstundavísindamenn
sem gegna fyrst og fremst öðru starfi
eins og ég og margir mínir líkar hefð-
um átt í erfiðleikum með að koma
okkur af stað,“ sagði Sigurður.
Hann sagði mikla grósku ríkja á
sviði hug- og raunvísinda og tæki-
færin væru ómæld, t.d. á sviði far-
aldsfræði, lýðheilsu, erfðafræði, sjáv-
arlíffræði, jarðvísinda, eldfjallarann-
sókna, jöklafræði, nýtingar jarðhita
o.s.frv. „I viku hven’i birtast greinar
eftir íslenska vísindamenn í virtum,
alþjóðlegum timaritum, um ýmis
efni, allt frá genabreytingum í
brjóstki'abbameini, sýklaónæmi, til-
urð rústa á túndru til rennlis vatns
undir jöklum, svo einhver dæmi séu
tekin. Um 200 ágrip rannsókna eru
kynnt á rannsóknaráðstefnu lækna-
deildar sem haldin er annað hvert
ár,“ sagði hann. „Rannsóknavirkni af
þessu tagi hérlendis hefur ekki
sprottið upp úr jarðvegi sem plægð-
ur hefur verið og í sáð af öðrum.
Flestir sem mest ber á í vísindarann-
sóknum hérlendis eru frumkvöðlar
hver á sínu sviði, fyrsta kynslóð vís-
indamanna."
Steingrímur Hermannsson sagði
misskilning að Islendingar væru öðr-
um þjóðum fremri í landvernd. „Því
miður höfum við farið illa með landið.
Við höfum eytt skógunum og glatað
stórum hluta gróðurmoldarinnar. Því
aðeins getum við gert kröfu til eign-
arréttar á landinu að við förum vel
með það og kappkostum að endur-
heimta gæði þess,“ sagði Steingrím-
ur.
Virkja á með varúð
„Við íslendingar eigum enn mikið
af óspilltri náttúru. Það geta einnig
orðið okkar dýrustu djásn. Það þýðir
ekki að vatnsaflið megi ekki nýta, en
það verður að gera af meiri varúð en
fyrr. Eitt mikilvægasta verkefnið,
sem blasir við okkur Islendingum nú,
er að ná sáttum um skynsamlega nýt-
ingu hálendisins og framsýna stefnu í
umhverfismálum."
Hann gerði upplýsingabyltinguna
að umtalsefni og kvaðst efins um að
íslendingar væru í raun læsir og
skrifandi á tungu upplýsingatækn-
innar. „Það er ekki nóg að kenna
börnum í dag að lesa og skrifa ís-
lenskt mál. Þau þurfa að læra tungu-
tak hátækninnar," sagði hann.
„Ég hygg að skortur á nauðsynleg-
um tækjabúnaði hái kennslu allt frá
grunnskóla í háskóla.“ Steingrímur
nefndi Háskóla Islands í því sam-
bandi. „Af kynnum mínum af verk-
fræðideild Háskóla íslands og verk-
fræðinámi erlendis er mér ljóst, að
mjög er nauðsynlegt að bæta og
styrkja tækni- og raunvísindanámið í
landinu. Við í [ráðgjafarnefnd við
verkfræðideild HÍ] teljum að sam-
eina beri tækni- og verkfræðinám í
einum allsjálfstæðum háskóla en þó
innan vébanda Háskóla Islands. Þann
skóla þarf að tengja atvinnulífinu bet-
ur en nú er,“ sagði Steingrímur. *