Morgunblaðið - 04.12.1998, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 4. DESEMBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
í lið með
fjendunum
Sjaldan eða aldrei hafa vinstrimenn
á Islandi fœrt andstæðingum sínum
svo öflug vopn í hendur.
Eftir Ásgeir
Sverrisson
Engu er líkara en að
vinstrimenn á ís-
landi hafi samein-
ast um að renna
stoðum undir þá
gagnrýni sem þeir hafa í gegn-
um tíðina sætt af hálfu and-
stæðinga sinna. Borgarstjóm
Reykjavíkur hefur nú samþykkt
að svipta íbúa höfuðstaðarins
kaupmáttarauka þeim sem
fylgja átti skattalækkunum er
ríkisstjórnin hafði ákveðið um
áramót og „sameiningarferlið"
svonefnda á vinstri vængnum
einkennist af hagsmunavörslu,
sundurlyndi og pólitískri
bernsku.
I gegnum tíðina hafa vinstri-
menn á Islandi verið bomir
þeim sökum að sundurlyndið í
VIÐHORF
þeim sé ekki
treystandi til
að fara með
völdin. Jafnframt hafa hægi-i-
menn í landinu löngum haldið
því fram að eina úrræðið sem
þeir vinstrisinnuðu kunni í fjár-
málarekstri séu skattahækkan-
ir. Margir hafa litið á slíkar
ásakanir sem einn lið í þeirri
pólitísku baráttu er jafnan fer
fram með tilheyrandi áróðri, út-
úrsnúningum og talnaleikjum.
Skattahækkanir vinstrimanna í
Reykjavík og furðulega ei-fiðar
fæðingarhríðir sameiginlegs
framboðs A-flokkanna og
Kvennalistans í næstu þing-
kosningum gefa hins vegar ekki
einungis vísbendingu um að
áróður hægi-imanna eigi við rök
að styðjast heldur hljóta þær að
öðlast gildi sönnunar í huga al-
mennings í þessu landi.
„Sundurlyndisfjandinn" hefur
enn á ný reynst vera lögmáls-
bundið hlutskipti vinstrimanna
líkt og berlega hefur komið í
ljós í tilraunum þein-a til að
knýja fram sameiginlegt fram-
boð í næstu þingkosningum.
Pað sem einkennt hefur þetta
„ferli“ er varsla stjómmála-
manna um eigin hagsmuni,
þingsæti og stöðu á framboðs-
listum í stað þeirrar málefna-
legu baráttu sem nauðsynleg er
eigi draumurinn um sterkt
stjómmálaafl vinstra megin
miðjunnar að verða að vem-
leika. Er nú svo komið að litlar
sem engar líkur era á því að afl
þetta öðlist þann styrk sem því
er nauðsynlegur ætli það sér að
verða mótvægi við Sjálfstæðis-
flokkinn í íslenskum stjómmál-
um. Raunar sýna skoðanakann-
anir að fylgi við nýja framboðið
fer heldur minnkandi en hitt.
Almenningi er sýnilega ofboðið
og er það ekki að undra.
Þessa þróun hljóta menn að
harma. Færa má gild rök fýrir
því að það myndi reynast
stjórnmálalífinu í landinu hag-
stætt ef fram kæmi slíkt afl
vinstra megin við miðjuna.
Sundrungin í röðum vinstri-
manna hefur sannanlega orðið
til þess að áhrif þeirra hafa orð-
ið minni í íslenskum stjórnmál-
um en raunin hefði orðið ella.
Sameining sem þessi reynir
hins vegar á þroska og dóm-
greind þess fólks sem að henni
stendur. Hvað þetta atriði varð-
ar hafa sameiningarmenn ekki
staðið undir væntingum umtals-
verðs hluta þjóðarinnar.
Þessi niðurstaða er einnig
dapurleg fyrir þær sakir að í
svonefndri „málefnaskrá"
vinstri flokkanna, sem að sönnu
reyndist vera undarlegt og illa
ígrandað plagg, er að finna
margar nútímalegar hugmyndir
sem erindi eiga við kjósendur.
Má þar nefna boðaða breytingu
á stjórnarskrá til að gera al-
menningi kleift að knýja fram
þjóðaratkvæði um tiltekin mál,
stefnu um bætt siðferði í stjórn-
málum og stjórnsýslu, loforð um
endurskoðun reksturs hins op-
inbera og nýja forgangsröðun,
áform um hert eftirlit Alþingis
með framkvæmdavaldinu og lög
um starfsemi og fjármál stjórn-
málaflokka. Allt hefur þetta fall-
ið í skuggann en þess í stað hef-
ur almenningur fylgst í forundr-
an með framgöngu helstu for-
ustumanna sameiningarinnar og
deilum þeirra sem einkennst
hafa af barnaskap og hugsun
þess sem allt gerir til að verja
eigin túnþöku.
Utsvarshækkun sú sem Borg-
arstjóm Reykjavíkur hefur
ákveðið er síðan enn ein sönnun
þess að fullyrðingar talsmanna
Sjálfstæðisflokksins um fjár-
málastjóm vinstrisinna era rétt-
ar. Með því að hækka skatta
Reykvíkinga um 970 milljónir
króna hafa vinstrimenn í
Reykjavík sýnt það enn og
sannað að auknar álögur á al-
menning era eina úrræði þeirra.
I stað heilbrigðrar forgangsröð-
unar í samræmi við tekjur þær
sem til ráðstöfunar era hafa
vinstrimenn í höfuðstaðnum
ákveðið að svipta Reykvíkinga
þeirri kaupmáttaraukningu sem
þeir áttu í vændum. Tekjur
borgarinnar hafa stóraukist auk
þess sem benda má á að tæpum
þriðjungi þessarar upphæðar,
275 milljónum króna, verður
varið til hátíðarhalda í nafni
„menningarinnar" þegar
Reykjavík bætist í hóp svo-
nefndra menningarhöfuðborga
Evrópu árið 2000. Ljóst er að
við fjármálastjórn borgarinnar
er hvorki tekið mið af nútíma-
legum hugmyndum um for-
gangsröðun né þeim fjármunum
sem til reiðu era.
Vinstrimenn era í vöm á öll-
um sviðum á íslandi um þessar
mundir. Sameiningin, sem svo
margir bundu vonir við, hefur
tekið á sig grátbroslega mynd
mannlegrar heimsku og sjálfs-
upphafningar. Og þrátt fyrir allt
tal um endurnýjun hafa vinstri-
menn í Reykjavík sýnt að þeim
er öldungis ókunnugt um þá
hugmyndafræðilegu endurskoð-
un sem farið hefur fram í röðum
skoðanabræðra þeirra í flestum
ríkjum Evrópu á undanfórnum
áram. Stjórnarhættir þeirra er
stjómarhættir sósíalista af
gamla skólanum.
Sjaldan eða aldrei hafa
vinstrimenn á Islandi fært and-
stæðingum sínum svo öflug
vopn í hendur. Þeir hafa sam-
einast um það eitt að renna
stoðum undir áróður andstæð-
inga sinna. Leitun er að víðlíka
glópsku í stjórnmálum.
BJARNIJOHANN
GUÐMUNDSSON
+ Bjarni Jóhann
Guðmundsson
fæddist í Stykkis-
hólmi 15. júlí 1919.
Foreldrar hans voru
Guðmundur Þórólfs-
son trésmiður, f.
18.1. 1887 í Litluhlíð
á Barðaströnd, d.
17.11. 1921, og kona
hans, Þorgerður
Sigurðardóttir, f.
2.11. 1879 á Hell-
issandi, d. 14.12.
1964. Systkini Guð-
mundar eru: Jónína,
f. 3.11. 1902, d. 22.5.
1987, húsfrú í Reykjavík. Hún á
fjögur börn á lífi. Sigmundur, dó
á barnsaldri. Kristín, dó á barns-
aldri. Anna Kristín, f. 10.7. 1910,
d. 6. okt. 1939, hjúkrunarfræð-
ingur. Hún á tvö börn. Sigmund-
ur, f. 8.11. 1911, d. 27.12. 1939,
kennari. Hinrik Jón, f. 18.9.
1917, d. 23.3. 1985, húsasmíða-
meistari. Margrét, f. 25.10. 1920,
hjúkrunarfræðingur, búsett í
Reykjavík. Hún á tvö börn.
Bjarni varð fyrir fóðurmissi á
ijórða aldursári. Ólst upp í for-
eldrahúsum og hjá móður sinni
eftir fráfall Guðmundar í Stykk-
ishólmi til sjö ára aldurs. Heilsu-
leysi móður Bjarna, Þorgerðar,
átti sinn þátt I að Bjarni ólst upp
að Kolgröfum í Eyrarsveit frá
sjö ára aldri fram yfir ferming-
araldur. Hafði samt ávallt þau ár
gott samband við æskuheimilið í
Stykkishóhni. Bjarni hlaut venju-
bundna menntun barna og ung-
linga. Að því búnu stundaði hann
nám tvo vetur í Héraðsskólanum
í Reykholti og lauk
þaðan prófi 1937. Að
lokinni Reykholts-
dvöl fluttist Bjarni
til Reykjavíkur -
þangað hafði móðir
hans þá þegar flutt -
þar bjuggu og öll
systkini Bjarna.
Bjarni stundaði sjó-
mennsku frá fyrstu
Reykjavíkurárum. Á
stríðsárum var hann
í hópi togarasjó-
manna, sem stund-
uðu hættulegar sigl-
ingar til Bretlands.
Á árunum eftir heimsstríðið tók.
Bjarni upp störf sem bifreiða-
sljóri í Reykjavík. Fyrst sem
leigubílstjóri en siðan um langt
skeið sem vörubflstjóri hjá
Þrótti.
Bjarni átti tvö börn með sam-
býliskonu sinni, Elínu Þorgerði
Magnúsdóttur, f. 12. október
1921, d. 2. september 1983. 1)
Gróa Herdís, hjúkrunarfræðing-
ur, f. 10.10. 1947, d. 2.2. 1972 í
Kaupmannahöfn - stundaði þar
framhaldsnám. 2) Magnús Grét-
ar Karl, f. 20.1. 1952, d. 29.8.
1975. Sambýliskona Bjarna um
langt árabil var Sigríður Guð-
mundsdóttir, f. 1918, d. 1981.
Heimili þeirra var á Kleppsvegi
34. Sigríður var ekkja þegar
sambúð þeirra Bjarna hófst.
Sambýliskona Bjarna síðustu
æviárin var Kristbjörg Guð-
mundsdóttir.
Utför Bjarna fer fram frá Ás-
kirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 10.30.
í dag, fóstudaginn 4. desember,
verður til grafar borinn Bjarni Jó-
hann Guðmundsson, Kleppsvegi 34,
elskulegur vinur og sambýlismaður
móður okkar, Kristbjargar Guð-
mundsdóttur. Það vai' fyrir fimm ár-
um, eða haustið 1993, að hún mamma
kynnist honum Bjama. Við systkinin
glöddumst með henni enda var hann
Bjarni henni mjög góður. Þau áttu
vel saman, höfðu bæði gaman af að
dansa, spila og ferðast. Þau fóru
margai- ferðir til sólarlanda, það voru
þeim ómetanlegar samverustundir. Á
meðan Bjarni hafði heilsu til fóru þau
flest kvöld út að spila og dansa.
Við systkinin kölluðum hann alltaf
kærastann hennar mömmu enda var
hann henni mjög kær. Elsku Bjarni,
við þökkum þér fyrir allar ánæju-
stundir sem þú veittir henni, og við
vitum að þér var það ljúft.
Einnig þökkum við þér hvað það
var alltaf gott að koma á Kleppsveg-
inn þú varst alltaf tilbúinn að taka á
móti okkur, og alltaf var sjálfsagt að
við gistum hjá ykkur þegar við vor-
um á ferð suður. Elsku Bjarni, þetta
voru okkur ómetanleg kynni, ekki
var það síður mikilvægt fyrir börnin
okkar að fá að kynnast þér þú varst
svo bamgóður og það var gaman að
sjá hvað þú hafðir gaman af að tala
við þau og gefa þeim súkkulaði eða
eitthvað annað. Þú vildir alltaf vera
að gefa bæði okkur og þeim eitthvað.
Það var svo í haust að örlögin tóku í
taumana og þú greindist með erfiðan
sjúkdóm sem reyndist þér ofviða þótt
þú reyndir að berjast á móti. Við vit-
um að það var þér ómetanlegt að fá
að vera heima sem mest og það var
líka mömmu mikils virði að geta ann-
ast þig og launað þér hvað þú varst
henni alltaf góður.
Elsku mamma, megi góður Guð
styrkja þig í sorg þinni. Arni, Fríða
og fjölskylda, við vottum ykkur
dýpstu samúð.
Elsku Bjai'ni, megi Guð og góðir
englar vera með þér. Blessuð sé
minning þín.
Margrét Skúladóttir, Jóhann
Skúlason og fjölskyldur.
Með nokkrum orðum vil ég minn-
ast þess ágæta frænda míns, Bjarna
Guðmundssonar, sem á laugardaginn
lést á heimili sínu, Kleppsvegi 34 í
Reykjavík.
Bjarni fæddist 1919 á menningar-
höfuðsetri Vesturlands, Stykkis-
hólmi. Hann var sjöunda barn for-
eldra sinna. Fjögur eldri systkini
voru þá lifandi í hópnum. Elst og
gjafvaxta var Jónína. Anna Kristín
og Sigmundur voru u.þ.b. 7 og 8 ára,
Hinrik Jón var tæplega tveggja ára.
Öll eldri systkini Bjarna hafa horfið
yfir móðuna miklu. Þau Anna Kristín
og Sigmundur féllu raunar frá um
þrítugt og urðu mörgum mikill
harmdauði. Eftir lifu' af systkinum
Bjama Margrét Guðmundsdóttir
hjúkrunarfræðingur, fædd 1920.
Fyrir víst veit ég að Bjarni var
enginn eftirbátur systkina sinna í
greind og gjörvuleika. Hagyrðingur-
inn og trésmiðurinn Guðmundur Þór-
ólfsson (bróðir Sigurðar skólafröm-
uðar) hafði ásamt Þorgerði Sigurðar-
dóttur frá Hellissandi byggt gott og
menningarlegt bemskuheimili fyrir
Bjarna og önnur böm sín. En í nóv-
ember 1922 skipuðust veður í lofti við
fráfall ágæts fóður Bjama. Varð þá
brátt þröngt í búi hjá ekkjunni Þor-
gerði, sem þó barðist við að halda
heimilinu í horfi sem einstæð ekkja.
Kom að því þegar Bjarni var sjö
ára að hann hvarf til fósturs hjá góðu
fólki að Kolgröfum í Eyrarsveit og sá
um leið á bak kæra bernskuheimili í
Hólminum. Þótt samband héldist
milli Bjama og móður hans, bendir
margt til þess að þessi viðskilnaður
ungs drengs við fjölskylduumhverfið
hafi reynst honum erfiður. Torveldar
samgöngur auðvelduðu ekki líf fólks
á þeim árum.
Námsgáfur Bjama voru miklar
þótt ekki legðist hann í langskóla-
nám. Héraðsskólinn í Reykholti veitti
Bjarna þó mikilvæga kjölfestu til
áframhaldandi þroska og sjálfsnáms.
Að Reykholtsdvöl lokinni var
Bjarni 18 ára stælt ungmenni sem
kom þá til Reykjavíkur. Þangað lá
straumurinn í kjölfar kreppuáranna.
I Reykjavík bjó þá þegar ekkjan Þor-
gerðm-. Elsta systir Bjarna, Jónína,
stóð að glæsilegu heimili í Reykjavík
ásamt eiginmanni sínum. Anna
Kristín hafði einnig stofnað nýlega til
fjölskyldu. Saman lögðust þær systm'
á eitt að greiða götu þessa unga
bróður og aðkomumanns til borgar-
innar.
Bjarni var af frægum sjósóknurum
kominn og snemma heillaði sjó-
mennskan. I heimsstríðinu síðara
skipaði Bjarni sér í raðir þeirra
hraustu togarasjómanna sem buðu
örlögunum byrginn með hættulegum
veiðum og Bretlandssiglingum. Ára-
tug síðar söðlaði Bjami um og gerð-
ist bifreiðastjóri í Reykjavík, ók
leigubílum um árabil en lengst af
stýrði hann vörubíl hjá Þrótti.
Bjarna varð tveggja barna auðið
með fyrstu sambýliskonu sinni, Elínu
Þorgerði. Dóttirin Gróa Herdís
fæddist 1947 og sonurinn Magnús
Grétar Karl fæddist 1952. Þótt sam-
búð foreldra hafi slitnað er vitað að
börnin voru Bjarna mjög kær. Stórt
varð því áfallið þegar þau dóu á ung-
um aldri. Gróa Herdís stundaði fram-
haldsnám í Kaupmannahöfn og lést
þar árið 1972. Ekki voru þrjú ár liðin
þegai' dauðinn sótti einnig soninn
Magnús Grétar Karl heim. Sótti við
þetta djúpur harmur að frænda mín-
um þótt náttúrulegur styrkur hans
hefði vamað broti.
Sambýliskona Bjarna og ástkær
fórunautur var frá Sigríður Guð-
mundsdóttir í u.þ.b. tvo áratugi til
dánardægurs Sigríðar 1981. Sigríður
er okkur ættingjum Bjarna minnis-
stæð fyi'ir glaðlynda og góðlega
framkomu sína og engum duldist að
milli þeirra ríkti mikil ást og virðing.
Sonur Sigríðar Árni J. Baldursson
hafði þolað fóðurmissi og var á við-
kvæmum unglingsaldri þegar Bjarni
kom við hans sögu. Víst tel ég að
Bjami hafi efth mætti orðið Árna
styrkur og góður vinur og stóðu
traust tilfinningabönd milli Bjama og
Ama fram til hins síðasta. Eg veit
einnig að sérstakt og náið vináttu-
samband stóð milli Jórannar, eigin-
konu Árna, og sona þeirra hjóna og
Bjarna, sem ekki slaknaði við brott-
hvarf Sigríðar.
Hin síðustu æviár Bjarna kom til
sögunnar fr. Kristbjörg Guðmunds-
dóttir, sem deildi með frænda mínum
mörgum ánægjustundum og varð
honum einnig ómissandi hjálparhella
nú í vetrarbyrjun þegar vágestur,
ólæknandi sjúkdómur lagðist á ald-
inn sægarp og fór því miður með sig-
ur af hólmi.
Óverðugur skrifari þessa pistils á
sér minningar frá barnæsku um
móðurbróður minn Bjarna, sem oft
kom við á bernskuheimili mínu í
Hafnarfirði í fylgd Hinriks, sem
einnig var móðurbróðir minn. Auð-
velt er mér að rifja upp hraustlegt
útlitið, góðlegan svipinn og kímnina,
sem ávallt einkenndi Bjarna á þeim
árum.
Mjög kært var milli bræðranna,
þótt ekki væru þeir að öllu leyti líkir.
Hinrik var mjög virkur í að tengja
frændsemisbönd í stórri fjölskyldu,
tengihður margra einstaklinga hvers
við annan. Bjai'ni var á hinn bóginn
hlédrægur en gat þó orðið hrókur
alls fagnaðai- við réttar aðstæður. Ég
trái því að Bjarni hafi mótast þegar á
bernskuárum af óvæntum föðurmissi
og þeim umhverfisbreytingum, sem
þá fylgdu í kjölfarið. Sorgaratburðir
seinna á lífsleiðinni hljóta einnig að
hafa sett sitt mark á sálarlífið. Kær
bróðir Bjama, húsameistarinn Hin-
rik Jón, féll frá 1985 og enn reyndi þá
á styrk frænda míns.
Æðruleysi, karlmennska, góðai'
gáfur og afbragðs skopskyn er það
sem helst mótar mína minningu um
Bjama frænda minn. Ég veit að hið
innra með þessum góða manni bærð-
ist viðkvæm lund, góðvilji og innsæi
um líðan annama. En Bjami var ekki
þeirrar gerðar að flíka tilfinningum
sínum eða bera þær á torg. Fáir
munu hafa öðlast allan tránað hans
en víst er að hið innra með Bjarna
lágu sterk bönd til umhverfisins, vit-
und um uppruna og rætur, sem kjöl-
festu móta.
Lífssigling Bjama var ekki öll á
lygnum sjó. Brot og boðaföll komu
þar við sögu. Styrkri hendi sigldi
hann þó áfram í meðbyr og mótbyr
með sama öryggi og einkenndi
Bjarna á vettvangi Ægis konungs.
Frændgarður þinn sér með sökn-
uði á bak góðum dreng. Far þú í friði.
Hafið, bláa hafið, hugann dregur.
Hvað er bak við ystu sjónarrönd?
Þangað liggur beinn og breiður vegur.
Bíða mín þar æskudrauma lönd.
Beggja skauta byr
bauðst mér aldrei fyrr.
Bruna þú nú, bátur minn.
Svífðu seglum þöndum,
svífðu burt frá ströndum.
Fyrir stafni haf og himininn.
(Örn Arnarson)
Baldur Andrésson.