Morgunblaðið - 03.03.1999, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 3. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
NESJAVALLA-
VIRKJUN
OG MITSUBISHI
FIMMTUDAGINN 20. febrúar árið 1997 birtist frétt í
Morgunblaðinu, sem hófst með þessum orðum:
„Japanska fyrirtækið Sumitomo Corporation átti lægsta
tilboð, rúmlega 1,2 milljarða, í hverfilsamstæðu fyrir
Nesjavallavirkjun. Er það 76,1% af kostnaðaráætlun,
sem er rúmir 1,6 milljarðar. Fjögur tilboð bárust. Mitsu-
bishi Corporation átti næstlægsta boð, rúmlega 1,3 millj-
arða eða 79,7% af áætlun ...“
Rúmum mánuði síðar birtist önnur frétt í Morgunblað-
inu um þetta mál og var upphaf hennar svohljóðandi:
„Stjórn Innkaupastofnunar Reykjavíkurborgar hefur
samþykkt að mæla með því við borgarráð að gengið verði
til samninga við Mitsubishi Corporation um kaup á vél-
búnaði í Nesjavallavirkjun. Sumitomo, sem einnig var
með tilboð í verkið, hefur kært þessa afgreiðslu á þeirri
forsendu, að ekki hafi verið gætt jafnræðis við afgreiðslu
málsins ...“
Föstudaginn 11. apríl sama ár birtist enn frétt í Morg-
unblaðinu um málið og þar sagði m.a.: „Fjármálaráð-
herra hefur staðfest þá niðurstöðu kærunefndar útboðs-
mála að grunnreglur útboðslaga og meginreglur EES
samningsins um jafnræði bjóðenda og gegnsæi í opinber-
um innkaupum hafi verið brotnar við meðferð Innkaupa-
stofnunar Reykjavíkurborgar á útboðsmáli vegna
hverflasamstæðu fyrir Nesjavallavirkjun ... reglur hafi
m.a. verið brotnar með því, að við opnun tilboða hafi þess
ekki verið gætt, að öll tilboð væru lesin upp svo sem skylt
sé samkvæmt lögum um framkvæmd útboða. Þetta sé
ámælisverður formgalli. Jafnframt kemur fram, að
Mitsubishi hafi lækkað tilboð sitt um 1 milljón dollara
eftir að tilboð voru opnuð. Þar með hafi komið fram nýtt
tilboð frá Mitsubishi og hafi það með þessum hætti farið
niður fyrir tilboðsupphæð Sumitomo ...“
Nokkrum dögum síðar eða 15. apríl 1997 var birt í
Morgunblaðinu ítarleg frásögn af álitsgerð kærunefndar
útboðsmála um þetta mál, þar sem sagði m.a.: „... umrætt
athæfi borgarinnar eftir opnun tilboða fól í sér brot á lög-
um og góðum siðum í útboðsmálum og er því ekki til fyr-
irmyndar á vettvangi íslenzks útboðsmarkaðar í framtíð-
inni. Er hátterni þetta því alvarlegra og ámælisverðara,
sem hér er um stórt opinbert fyrirtæki að ræða og miklir
hagsmunir í húfi.“
I borgarráði Reykjavíkur var samstaða á milli meiri-
hluta og minnihluta um að mótmæla athugasemdum fjár-
málaráðherra og kærunefndar útboðsmála og í bókun
þessara aðila, sem skýrt var frá hér í blaðinu 16. apríl
1997 sagði m.a.: „Öllum órökstuddum fullyrðingum og
dylgjum kærunefndarinnar í garð Reykjavíkurborgar,
sem fjármálaráðherra hefur gert að sínum, er vísað á
bug..."
I greinargerð borgarlögmanns var því haldið fram, að
kærunefnd útboðsmála hefði ekki lagagrundvöll, brot á
lögum um skipan opinberra innkaupa og framkvæmda
sæti kæru til fjármálaráðuneytis en löggjafinn hafi ekki
falið öðrum meðferð slíkra mála.
Um bókun borgarráðs sagði Magnús Pétursson, þáver-
andi ráðuneytisstjóri í fjármálaráðuneytinu, í grein hér í
blaðinu 19. apríl 1997: „Kjarni málsins er eftir sem áður
sá, að Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar braut með
hátterni sínu í umræddu útboði, lög og reglur er gilda á
þessu sviði, þ.á m. grundvallarreglur tilskipunar Evrópu-
sambandsins um innkaup stofnana á sviði vatnsveitu,
orkuveitu, flutninga og fjarskipta svo vitnað sé í úrskurð-
arorð bréfs fjármálaráðuneytis til borgarstjóra frá 10.
apríl sl.“
I ljósi þessarar forsögu er það meira en lítill dóm-
greindarskortur hjá borgarstjóranum í Reykjavík og
meirihluta borgarstjórnar að njóta fyrirgreiðslu Mitsu-
bishi í ferð fulltrúa borgarinnar til Japan, sem nú stend-
ur yfir.
Fjölmiðlar
endurspeg’li
litróf sam-
íelagsins
Hver er skylda fjölmiðla gagnvart þjóðernis-
minnihlutahópum í eigin samfélagi? Hvert
skal stefna og hvaða gryfjur þarf að varast?
--------------------------
Anna G. Olafsdóttir lagði við hlustir og
lærði af reynslu hinna Norðurlandaþjóðanna
—— -----------------------
og Bretlands á málþinginu „A milli línannaa.
ÍSLENDINGUM er holli
VIÐ veltum því sjaldnast
íyrir okkur hvort ís-
lenskir fjölmiðlar þjón-
usti og endurspegli
þjóðei'nisminnihluta í
eigin samfélagi. Hugsanlega felst
ástæðan í öðru tveggja. Að alla jafna
sé gert ráð fyrir því að umfjöllun sé
sanngjöm eða að sanngirni sé í hví-
vetna gætt í fjölmiðlaflórunni. Hvort
heldur er raunin fer ekki leynt að
spumingin er orðin knýjandi í ná-
grannalöndunum þremur, Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð. Ein aðal-
ástæðan felst í því að fjölmiðlum
vh-ðist ekki hafa tekist að endur-
spegla vaxandi fjölda íbúa af erlendu
bergi brotinna með eðlilegum hætti.
Fjölmiðlar era sakaðir um að gefa
ekki þjóðemisminnihlutum nægileg-
an gaum, vinnubrögð era átalin og
ítrekað að eðlilegt sé að leita eftir
mætti í smiðju innflytjendanna
sjálfra.
Skylda fjölniiðils
Blaðamenn frá þessum þremur
löndum lögðu því sérstaklega við
hlustir þegar Rohini Kochar, jafn-
réttisráðgjafí hjá breska fjölmiðl-
arisanum BBC, fjallaði um áralanga
reynslu miðilsins af jafnréttismálum
á málþinginu „Á milli línanna“ á veg-
um blaðamannamiðstöðvarinnar í
Ái'ósum, sem haldið var í Gautaborg
dagana 11. til 14. febrúar sl. Kochar
byrjaði á því að víkja í fáum orðum
að þvi hvers konar samfélag eðlilegt
væri að BBC endurspeglaði. Að 56
milljónir íbúa væra í landinu og þar
af væru 5,5% af erlendum upprana.
Fyrir utan Ira væra langflestir af
asísku bergi brotnir og væra Ind-
verjar og aðrir íbúar gamalla
breskra nýlendna áberandi. Stærsti
hópurinn væri af þriðju til fimmtu
kynslóð innflytjenda.
Kochar lagði áherslu á að BBC
hefði skyldum að gegna gagnvart
öllum almenningi enda fjármagnað
af almannafé frá upphafi. Ekki
væru heldur horfur á því að breyt-
ing yrði þar á með hugsanlegri
einkavæðingu fjölmiðlarisans enda
ljóst að fyrirtækið þyrfti á áskrift-
argjöldum minnihlutahópa eins og
annarra að halda. Sú staðreynd að
5,5% íbúa af erlendu
bergi brotinna gætu
staðið undir kostnaði
við alla starfsemi fyrir-
tækisins varpaði
ákveðnu ljósi á þann
veruleika. Nokkra hugmynd um
umfang fyrirtækisins gefur að í
Bretlandi einu eru starfsmenn hátt í
22.000 talsins. Ótaldir eru frétta-
miðlarar BBC um víða veröld.
Virk jafnréttisáætlun
BBC hefur unnið samkvæmt sér-
stakri jafnréttisáætlun að því að
endurspegla þjóðemisminnihluta
sem og aðra minnihlutahópa í þjóðfé-
laginu um langa hríð. Lykillinn að
því hefur frá upphafi verið talinn að
fá fulltrúa hinna ólíku þjóðernis-
minnihluta til starfa inni á miðlinum.
Þótt miðað hafi verið við að sá fjöldi
endurspeglaði hlutfall íbúa með er-
lendan bakgrann hefur aldrei verið
veittur sérstakur forgangur að störf-
um innan fyi'irtækisins á grandvelli
uppruna. Stuðlað var að því að ná
settu marki með því að bjóða fulltrú-
um minnihlutahópa upp á
starfskynningu inni á miðlinum. Með
því stæði sá hópur jafnfætis öðram
við ráðningar í hin ýmsu störf. Að-
ferðin mun hafa gefist vel og valdið
því að óhætt var að leggja sérstaka
starfskynningu fyrh' þjóðernisminni-
hluta niður þegar fjöldi starfsmanna
með erlendan bakgrunn var orðinn
5% fyrir um 5 áram. Ekki er verk-
efninu þó að fullu lokið því komið
hefur í ljós brýn þörf fyrir að dreifa
starfsmönnunum betur á milli deilda
og jafna með því valdahlutföll innan
fjölmiðilsins.
Annar liður jafnréttisáætlunarinn-
ar kemur inn á almenna starfsþjálf-
un nýráðinna starfsmanna íyrirtæk-
isins. Starfsmönnunum er sýnt
myndband og farið yfir margs konar
kynningarefni í því skyni að vekja
athygli á fjölbreytileika
þjóðarinnai-. Enn ítar-
legri upplýsingar um
vinnubrögð er að finna í
svokallaðri Biblíu starfs-
manna BBC og er þar
m.a. tekið fram að óeðlilegt sé að
nefna sérstaklega erlendan bak-
grunn geranda og þolanda í lög-
reglumálum nema upplýsingarnar
þjóni tilgangi í fréttaflutningnum,
huga beri að orðavali og aukamerk-
ingu orða o.s.frv. Enginn skyldi
heldur halda að starfsmennirnir geti
hagað störfum sínum eftir vild að
lokinni starfsþjálfuninni. Sérstakir
jafnréttisráðgjafar fara reglulega yf-
ir hvort efni frá miðlunum nái því
takmarki að endurspegla þjóðernis-
minnihluta, gætt sé hlutleysis og
vandaðs fréttaflutnings.
Gagnagi-unni
komið á fót
Þrátt fyrir áralanga baráttu kom
fyrir fáum áram í ljós að enn hallaði
á þjóðernisminnihluta í umfjöllun
BBC og ekki hvað síst í fréttum.
Fréttamenn voru inntir eftir því
hverju skekkjan sætti og kom flest-
um saman um að aðalástæðan fælist
í því að sjaldnast gæfist nægilegt
svigrúm til að huga sérstaklega að
bakgi-unni viðmælenda í erli hvers-
dagsins. Jafnréttisráðgjafar settust
á rökstólana og ákveðið var að reyna
að mæta vandanum með svokölluð-
um gagnagranni með lista yfir við-
mælendur í hinum ýmsu þjóðernis-
minnihlutum. Auglýst var eftir
áhugasömum viðmælendum og ekki
leið á löngu þar til safnað hafði verið
saman löngum lista í tölvutæku
formi með nöfnum fólks úr öllum
áttum tilbúnu að koma fram í spurn-
ingaleikjum, ýmiss konar skemmti-
og umræðuþáttum. Síðast en ekki
síst eru á listanum nöfn ótalins
fjölda sérfræðinga á hinum ýmsu
sviðum.
Nú kann einhver að draga í efa að
rétta aðferðin til að draga fram fjöl-
breytileika samfélagsins fehst í því
að fólk gefi sig fram til að koma fram
í fjölmiðlum enda sé vitað mál að
ákveðinn hópur fólks sækist fremur
en aðrir eftir því að komast í sviðs-
ljósið. Þessari gagnrýni hefur BBC
svarað með því að fara ítarlega yfir
listana og tryggja með því að gagna-
grannurinn myndi ákveðið þversnið.
Að auki hefur verið lögð áhersla á að
tilgangurinn með gagnagranninum
sé fyrst og fremst að aðstoða frétta-
menn og aðra sjónvarpsmenn við að
afla sér sambanda á meðal þjóðern-
isminnihlutahópa. Markmiðið sé því í
rauninni að gera gagnagrunninn
Fulltrúar minni-
hluta starfi
í fjölmiðlum