Morgunblaðið - 12.03.1999, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 12. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÞÁTTASKIL í
UMRÆÐUM UM
FISKVEIÐISTJÓRNUN
RÆÐA Davíðs Oddssonar, forsætisráðherra og formanns Sjálf-
stæðisflokksins, við setningu landsfundar flokksins síðdegis í
gær markar ákveðin þáttaskil í umræðum og deilum um fiskveiði-
stjórnarkerfið. í landsfundarræðu sinni kom Davíð Oddsson að
kjarna þessa máls, þegar hann sagði:
„Pað blasir við, að ekki er sátt um kerfið ... Það væri mjög
óskynsamlegt að gera lítið úr slíkum athugasemdum og sízt þeirri
stærstu, að verið sé að hafa hina sameiginlegu auðlind af þjóðinni.
Við eigum að viðurkenna að ósátt er í landinu um sjávarútveginn og
fiskveiðistjórnarkerfið. Þess vegna eigum við að taka opnum örmum
en einkum þó opnum huga, öllum athugasemdum, allri gagnrýni, svo
að ég tali nú ekki um nýjum hugmyndum einstaklinga eða hópa, sem
telja sig hafa fundið leiðir til úrbóta."
Deilurnar um fiskveiðistjórnarkerfið hafa fyrst og fremst snúizt
um það lykilatriði, sem Davíð Oddsson gerir hér að umtalsefni.
Þjóðin hefur upplifað þetta kerfi á þann veg, að með því sé verið að
hafa af henni sameiginlega auðlind, sem er eign fólksins í þessu
landi. Það er sérstakt fagnaðarefni, að formaður Sjálfstæðisflokks-
ins leggur áherzlu á þetta grundvallaratriði. Um leið og almenn við-
urkenning er fengin á því verður auðveldara að finna leið til sátta.
í landsfundarræðu sinni sagði Davíð Oddsson einnig: „En þar
sem vandinn hefur verið skilgreindur svo, að óþolandi sé að slík
ósátt ríki um fiskveiðistjómarkerfið hljótum við að gera eina kröfu
til allra þeirra, sem telja sig hafa fundið lausn á vandanum. Þá meg-
inkröfu verða allar tillögur að standast. Þessi meginkrafa liggur í
raun í augum uppi. Hinar nýju tillögur verða að vera líklegar til þess
að um þær muni ríkja meiri sátt meðal þjóðarinnar en um núverandi
kerfi og að þær geti skilað álíka og helzt meiri afrakstri í þágu þjóð-
arinnar allrar en núverandi kerfi gerir.“
Þetta er rétt. Sú málamiðlun, sem leitað er að, þarf að vera lausn,
sem útgerðin er sátt við ekki síður en þjóðin að öðru leyti. Á þetta
hefur Morgunblaðið raunar alltaf lagt ríka áherzlu í skrifum blaðs-
ins um þetta mál í á annan áratug.
Þær yfirlýsingar, sem formaður Sjálfstæðisflokksins gaf í lands-
fundarræðu sinni um þetta efni era hinar mikilvægustu, sem komið
hafa frá forystumanni í íslenzkum stjórnmálum í mörg ár. Eftir
þessa ræðu þarf enginn að efast um að forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins vilja af heilum hug vinna að lausn þessa mikla deilumáls á
þann veg, að hagsmunir þjóðarinnar allrar verði tryggðir og réttlæti
ríki.
Það hefur alltaf legið ljóst fyrir, að afstaða Sjálfstæðisflokksins
mundi skipta sköpum í þessu máli. Með ræðu Davíðs Oddssonar á
landsfundinum í gær er ljóst, að stefna Sjálfstæðisflokksins er að
beinast í þann farveg að ráðið getur úrslitum um lausn málsins.
SJÁLFSTÆÐISFLOKK-
URINN OG MIÐJA
STJÓRNMÁLANNA
AÐ ÖÐRU leyti vakti landsfundarræða Davíðs Oddssonar at-
hygli fyrir þá sök ekki sízt að í henni er fólginn markviss við-
leitni til þess að færa Sjálfstæðisflokkinn nær miðju stjórnmál-
anna. Þetta hefur sérstaka pólitíska þýðingu í þeirri nýju stöðu,
sem upp er komin á hinum pólitíska vettvangi.
Mikið fylgi Sjálfstæðisflokksins hefur alltaf byggzt á því, að
flokkurinn hefur spannað skoðanasviðið frá hægri yfir á miðju. Það
hefur svo verið undir aðstæðum komið á hverjum tíma, hvort
áherzlur hafa verið meiri á hægri kantinum eða miðjunni. Nú legg-
ur Framsóknarflokkurinn vaxandi áherzlu á, að hann sé miðju-
flokkur, en þó leggur Samfylkingin mest upp úr því, að þar sé
komin fram á sjónarsviðið stjórnmálahreyfing, sem nánast eigi
miðju stjórnmálanna. Það er meginforsendan fyrir því, að Sam-
fylkingin ætlar sér stóran hlut í stjórnmálunum.
Landsfundarræða formanns Sjálfstæðisflokksins einkenndist
hins vegar af ítarlegri umfjöllun um þá málaflokka, sem taldir eru
höfða einna mest til kjósenda á miðju stjórnmálanna. Auk þess að
boða breytta tíma í umræðum um fiskveiðistjórnun, sem höfðar
tvímælalaust til þessa kjósendahóps, lagði Davíð Oddsson sérstaka
áherzlu á fjölskyldustefnu, málefni öryrkja, stöðu aldraðra, félags-
lega þjónustu og umhverfismál.
Um síðastnefnda málaflokkinn sagði formaður Sjálfstæðis-
flokksins m.a.: „Sjálfstæðisflokkurinn hefur mótað þá stefnu að
sátt þurfi að skapast á milli umhverfísverndar annars vegar og at-
vinnuþróunar hins vegar ... Við eigum að sameinast um stefnu,
sem felst í að nýta og njóta til fulls afls og fegurðar íslenzkrar
náttúra.“
Ekki fer á milli mála, að í landsfundarræðu Davíðs Oddssonar
felst skýr yfirlýsing um, að Sjálfstæðisflokkurinn muni ekki eftir-
láta öðrum stjórnmálaflokkum miðjufylgið í íslenzkum stjórnmál-
um. Er það raunar í samræmi við 17. júní ræðu forsætisráðherra
fyrir nokkram misserum, sem vakti athygli af þessum sömu ástæð-
um.
Davíð Oddsson sagði við setningu landsfundar Sjálfstæí
óskynsamlegt væri að gera lítið úr athugasemdum um fískve
Síst þeirri að sameij
auðlind sé höfð af þj
Davíð Oddsson forsætisráðherra sagði að
þrátt fyrir kosti núverandi fískveiðistjórnun-
arkerfís blasti það við að ekki væri sátt um
kerfíð. Mjög óskynsamlegt væri að gera lítið
úr athugasemdum sem gerðar væru, síst
þeirri stærstu að verið sé að hafa hina sam-
eiginlegu auðlind af þjóðinni. Ef gera ætti
breytingar á kerfínu yrði að tryggja að betri
sátt tækist um nýtt kerfí. Hann sagðist telja
góðar líkur á að sátt gæti skapast í auðlinda-
nefnd um breytingar á kerfinu.
DAVÍÐ Oddsson við setningu Iandsfundar Sjálfstæðisflokksins.
HÉR FER á eftir í heild kafli ræðu
Davíðs Oddssonar forsætisráðherra
á landsfundi Sjálfstæðisflokksins þar
sem fjallað er um sjávarútvegsmál.
„Eitt umtalaðasta málið á Islandi
um þessar mundir er nýting auðæfa
hafsins og það stjórnkerfi sem beitt
hefur verið. Því miður hefur sú um-
ræða stundum verið þannig að jafn-
vel þeir sem þykjast kunnugir eiga
erfitt með að fóta sig á henni, hvað
þá aðrir sem ekki geta gefið sér
nema takmarkaðan tíma til að kafa
ofan í þau mál. En hvað er vanda-
málið sem snýr að fiskveiðistjóm-
kerfi okkar? Það er naumast um það
deilt að okkar kerfi hefur það fram
yfir þau fiskveiðikerfi sem aðrar
þjóðir nota, að sjávarútvegur skilar
góðum arði en er ekki á framfæri
annarra atvinnugreina.
Vandi fiskveiðistjómunarkerfisins
getur því ekki verið sá að það skili
ekki arði og árangri, né sá að þjóðar-
búið njóti ekki til fulls afraksturs
þess þegar vel gengur í þeim grein.
Dæmin undanfarin ár sanna að síð-
ari þátturinn er í góðu lagi, svo ekki
er það vandinn. Og þetta stjómunar-
kerfi hefur leitt til hagræðingar og
ýtt undir ný sóknarfæri, bæði í fiski-
stofna hér við land sem áður vora
ónýttir og ekki síður í nýtingu og
rekstur á nálægum og fjarlægum
miðum, svo ekki liggur vandinn þar.
Áður var útgerð einatt höfð í flimt-
ingum fyrir það hversu oft fyrirtæki
í þeirri grein fóra á höfuðið og reglu-
bundið varð að fella gengið og
skekkja samkeppnisstöðu annarra
atvinnugreina til að koma sjávarút-
vegnum upp fyrir núllið sem kallað
var. Forystumennirnir sátu eins og
beiningamenn í biðstofum stjórn-
málamannana, sjóðanna og bank-
anna. Þá var ekki að neinu fundið í
þeim dúr sem gert er í dag. Það var
ekki fyrr en skikkan komst á rekst-
urinn sem óánægjan byrjaði. Hið ís-
lenska fiskveiðistjórnunarkerfi hefur
nú skapað öfluga útgerð með vax-
andi eigið fé. Burðug fyrirtæki til að
takast á við nýja tækni, með bol-
magn til að ráðast í rekstur sem skil-
ar ekki strax arði og til að veiða það
sem hagstæðast er á hverjum tíma,
greina reksturinn upp eftir afla og
nýtingu o.s.frv. Kerfið hefur leitt til
hæstu sjómannalauna sem nokkurs
staðar þekkjast og betri nýtingu afla
en áður var, svo ekki er það þá vand-
inn.
Hver er þá þessi vandi sem kemur
fólki í slíkt uppnám og verður til að
menn taka að uppnefna útgerðar-
menn til þess að ná sér niður á þeim
og styrkja stöðu sína í
þjóðmálaumræðunni, eins
og það er nú gæfulegt fyr-
ir góða umræðu? Svar
flestra er að ekki hefur
tekist að fá sátt um kerfið.
Vissulega hefur nokkuð
verið reynt til að fá fram
ósátt um kerfið og margir lagt
ómælt af mörkum til þess. Um það
tjáir ekki að tala úr því sem komið
er. Það blasir við að ekki er sátt um
kerfið. Flestir viðurkenna að margt
hafi gott af því leitt en tala um það
eins og heilladrjúgt lyf, sem verkað
hafi vel á ýmsa þætti, en jafnframt
haft óþægileg og jafnvel óþolandi
hliðaráhrif. Sumir segja að það ýti
undir öryggisleysi í byggðum lands-
ins umfram það sem var, meðan
fjöldi útgerða átti ekki fyrir skuld-
um. Aðrir benda á að erfitt sé fyrir
nýja menn að komast að í kerfinu.
Áður var haft á orði að þeir einir
kæmust inn í kerfið sem hefðu sér-
stakan og beinan aðgang að lána-
stofnunum ríkisins fyrir meðalgöngu
stjórnmálanna. Enn segja menn að
kvótinn hafi safnast á fárra manna
hendur. Hitt er þó viðurkennt að
aldrei í sögunni hafi fleiri einstak-
lingar átt beinan eignarhlut í ís-
lenskum sjávarútvegi en nú gerist.
Tugþúsundir manna í staðinn fyrir
nokkur hundrað á áram fyrr.
En samt er ósátt um kerfið og
fleira er tínt til en það sem ég hef
dregið fram. Það væri mjög óskyn-
samlegt að gera lítið úr slíkum at-
hugasemdum og síst þeirri stærstu
að verið sé að hafa hina sameigin-
legu auðlind af þjóðinni. Við eigum
að viðurkenna að ósátt er í landinu
um sjávarútveginn og fiskveiði-
stjómunarkerfið. Þess vegna eigum
við að taka opnum örmum, en eink-
um þó opnum huga, öllum athuga-
semdum, allri gagnrýni, svo að ég
tali nú ekki um nýjum hugmyndum
einstaklinga eða hópa,
sem telja sig hafa fundið
leiðir til úrbóta. En þar
sem vandinn hefur verið
skilgreindur svo að óþol-
andi sé að slík ósátt ríki
um fiskveiðistjómarkerf-
ið, hljótum við að gera
eina kröfu til allra þeirra sem telja
sig hafa fundið lausn á vandanum.
Þá meginkröfu verða allar tillögur
að standast. Þessi meginkrafa liggur
í raun í augum uppi. Hinar nýju til-
lögur verða að vera líklegar til þess
að um þær muni ríkja meiri sátt
meðal þjóðarinnar en um núverandi
kerfi og að þær geti skilað álíka og
helst meiri afrakstri í þágu þjóðar-
innar allrar en núverandi kerfi gerir.
Séu þessar tvær forsendur ekki fyrir
hendi, þá er auðvitað verr farið af
stað en heima setið.
Mjög margar þeima hugmynda
sem kynntar hafa verið, stundum af
nokkra offorsi, en oftast af góðum
hug, hafa ekki uppfyllt framangreind
skilyrði. Sjálfstæðisflokkminn og
reyndar stjómarflokkamir báðir,
sýndu með ótvíræðum og óvæntum
hætti, vilja sinn til að ná samstöðu
meðal þjóðarinnar um þessi mál.
Stjómarflokkamir samþykktu tillög-
ur stjómarandstöðunnar um að leita
ætti sameiginlegrar lausnar með
skipun sérstakrar auðlindanefndar.
Því miður virðist sem stjómarand-
staðan hafi eklri átt von á því og jafn-
vel tekið því verklagi af nokkra fá-
læti. Það breytir ekki hinu að stjórn-
arflokkarnir hafa gengið til þessa
verks af miklum áhuga og einlægni,
vegna þess að þeir sem fara með
stjóm landsmála, telja fátt brýnna en
að ná ásættanlegri niðurstöðu um
þetta mikla mál. Sú nefnd sem falið
var verkefnið hefur farið vel af stað.
Hún hefur staðið þannig að málum
að bersýnilegt er að fagmannleg
vinna, byggð á upplýsingum úr ís-
lensku þjóðlífi, hugmynd- ___________
um virtustu fræðimanna p^^j.
sem fjallað hafa um þetta «
álitaefni og málefnalegri
athugun verður í fyrir- an*®9rl_
rúmi. Þessi nefnd hefur nú sto
skilað áfangaskýrslu til ”
forsætisráðherra. Það var
ekki til þess stofnað að slík skýrsla
skyldi fela í sér niðurstöðu eða bein-
ar tillögur á þessu stigi máls. Það var
augljóst að aðdragandi alþingiskosn-
inga var ekki heppilegasti jarðvegur-
inn til þess að finna lausn í málinu.
Þeir fulltrúar sem Alþingi tilnefndi
úr öllum stjómmálaflokkum, hafa
enn sem komið er verið sáttir við
þann farveg sem vinna nefndarinnar
hefur fallið í. Það eitt og sér gefur
mér góðar vonir. Því er fráleitt að
reyna að spilla því starfi með ómerki-
legum upphrópunum og jafnvel sví-
virðingum í garð þeirra sjómanna og
útvegsmanna sem stundað hafa mið-
in á undanförnum áram og áratug-
um. Slíkur málatilbúnaður gerir störf
hinnar sameiginlegu nefndar tor-
veldari.
Aldrei hafa
fleiri átt eign-
arhlut í sjávar-
útvegi en nú