Morgunblaðið - 14.04.1999, Qupperneq 46

46 MIÐVIKUDAGUR 14. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Vafasamar (vetnis)-flaðrir
PÓLITÍKUSAR,
a.m.k. sumir þeirra,
virðast eiga allt sitt
undir fjölmiðlum. Þeir
nýta hvert tækifæri
sem gefst til að komast
í viðtöl og til að fá um-
fjöllun um sjálfan sig
enda í framboði.
Stundum eru þessir til-
burðir hálf neyðarleg-
ir, svo ekki sé meira
>sagt, ekki síst þegar
kynntar eru miklar
nýjungar sem í raun
eru gamlar fréttir en
jafnframt mælikvarði á
vanþekkingu - sem oft
virðist vera allt sem
þarf. Agætt dæmi af þessum toga
er „vetni sem orkumiðill og elds-
neyti“, nýleg uppákoma sem blásin
hefur verið upp af stjómmála-
manni, sem hefur ekki gripsvit á
tækni, og meðreiðarsveinum sem
sjá fjárvon í „verkefninu". Hér eru
nokkrar staðreyndir sem vert er að
hafa í huga í sambandi við fram-
leiðslu vetnis með raforku sem síð-
an á að nota til að knýja brunavél-
ar:
- Raforka er af skornum
skammti á Islandi. Efíst einhver
um þessa fullyrðingu nægir að
benda á að Landsvirkjun hefur
orðið að skammta stóriðjufyrir-
tækjum raforku upp á síðkastið.
- Raforka er ekki ódýr á íslandi.
Þvert á móti er hún svo dýr að
loðnubræðslur geta hagnast um
milljónatugi árlega með því að
kynda katlana með olíu í stað raf-
^magns.
- Til þess að framleiða vetni í
stórum stíl með rafgreiningu yrði
að ráðast í stórvirkjanir inni á há-
lendinu. Af því yrðu
náttúruspjöll sem vax-
andi andstaða er við í
landinu. Jafnvel slíkar
stórvirkjanir eru það
dýrar framkvæmdir
að raforkan yrði dýr -
nema hún væri greidd
niður af skattgreið-
endum (eða vetnið nið-
urgreitt).
- Heimsmarkaðs-
verð á olíu er með
allra lægsta móti um
þessar mundir og ekk-
ert útlit íyrir að það
muni hækka í bráð.
Verðmyndun á bensíni
og olíu er skekkt með
ofursköttun; margir gera sér t.d.
ekki grein fyrir því að innkaups-
verð á hverju tonni (í dollurum) er
svipað á bensíni og gasolíu. Verð-
munurinn á bensínstöðvum sýnir
aðeins hve skattheimtan er hrika-
leg.
- Bflar hafa aldrei verið spar-
neytnari né aflmeiri á hvert kg eig-
in þyngdar en nú. Farið er að
framleiða smábíla með dísilvélum
sem eyða um og innan við 3 lítrum
á hundraðið. I stað vetnisdellunnar
væri skynsamlegra og þjóðhags-
lega hagkvæmara að fella niður
þungaskatt af fólksbílum með dísil-
vél og stuðla þannig að fjölgun
dísilbfla (eins og Þjóðverjar, Bret-
ar, Frakkar, Spánverjar, Portúgal-
ar, Italir, Irar o.fl. hafa gert) til
þess að auka almennan kaupmátt
landsmanna.
- Fiskiskipaflotinn (útgerðin)
veldur meiri loftmengun en öll önn-
ur tæki í landinu knúin brunavél-
um til samans. Sorpbrennsla á veg-
um sveitarfélaga veldur meiri loft-
Eldsneyti
Raforka er ekki ódýr á
Islandi, segir Leó M.
Jónsson. Þvert á móti
er hún svo dýr að
loðnubræðslur geta
hagnast um milljóna-
tugi árlega með því að
kynda katlana með olíu
í stað rafmagns.
mengun en einkabílar landsmanna.
A sama tíma og bíleigendur voru
knúnir, af pólitískum ástæðum, til
að hafa hvarfakúta í útblásturs-
kerfum bíla, sem bæði hækkaði
verð bflanna og jók eyðslu þeirra,
kom ekki einu sinni til álita að setja
hvarfakúta eða annan mengunar-
vamabúnað á helstu mengunar-
valdana (fiskiskipaútgerðina) hvað
þá að lagður væri á hana mengun-
arskattur. Trúir því einhver að út-
gerðin muni sjálf bera kostnað af
því að breyta vélum skipa fyrir
vetni og greiða síðan vetnið fullu
verði?
- Áburðarverksmiðjan í Gufu-
nesi er ekki þjóðþrifafyrirtæki. Ef
tilbúinn áburður hefði verið keypt-
ur á markaðsverði erlendis með út-
boði og fluttur inn, í stað þess að
framleiða hann í Gufunesi síðan
1951, væru bæði bændur og neyt-
endur stöndugri. Áburðarverk-
smiðjan hefur átt sinn þátt í því að
halda uppi of háu verði á landbún-
aðarvörum og hefur verið þjóðinni
til álíka óþurftar og Samband ísl.
samvinnufélaga: Hvort tveggja
hefði mátt fara fyrr.
- Af Áburðarverksmiðjunni
stafar hætta og þess vegna hefði átt
að jafna hana við jörðu sem lið í þró-
un íbúðarsvæðis í Guíúnesi (sem
ranglega er nefnt Grafarvogur).
Brunamálastofnun og íbúasamtök
hljóta að hafa áhyggjur af þeirri vá
sem af verksmiðjunni stafar. Það
eina jákvæða við „vetnisdelluna" er
að hún gæti stuðlað að því að
Áburðarverksmiðjan yrði flutt
lengra frá íbúðarsvæðum vegna
aukinnar sprengihættu. Vetni og
aðrar gastegundir, svo sem bútan-,
própan- og metangas, er enginn
vandi að nota sem eldsneyti fyrir
bfla. Á stríðsárunum þegar bensín
var ófáanlegt óku bflar um, m.a. á
Norðurlöndum,. sem höfðu
brunakatla festa aftan eða framan á
sér og brenndu í þeim trjáviði og
spónum og framleiddu þannig gas
sem knúði þá áfram í stað bensíns.
Bílvélar hafa verið keyrðar á
gasi í stað bensíns. Það gerði Bald-
ur Líndal efnaverkfræðingur, lík-
lega fyrstur manna hérlendis, á
fímmta eða sjötta áratugnum.
Vandinn mun hafa verið sá að erfitt
hafí verið að gangsetja kalda vél
með gasi. Árið 1975 setti sá sem
þetta ritar sérstakan blöndung frá
ítalska fyrirtækinu Weber á vél
fólksbfls og ók honum um nokkurt
skeið með bæði própangas og
bensín sem eldsneyti. Blöndungur-
inn var þannig úr garði gerður að
skipta mátti handvirkt eða sjálf-
virkt yfir á gasið eftir að vélin hafði
náð að hitna. Mengun var nánast
engin með própangasi og engir erf-
iðleikar með gangsetningu i kulda.
Tilrauninni var sjálfhætt vegna
Leó M.
Jónsson
þess hve própangasið var dýrt.
Hins vegar var hægt að nota
metangas (natural gas = NG á
ensku) og það mátti framleiða við
hvaða fjóshaug sem var. Þessi bún-
aður frá Weber var algengur á
Italíu á sjöunda áratugnum auk
þess sem nokkuð margir danskir
bændur óku bílum sínum á
metangasi sem þeir framleiddu og
notuðu svo á bíla sína með þessum
búnaði frá Weber sem var hvorki
flókinn né dýr og ekki þurfti að
breyta stillingu vélarinnar hans
vegna.
I Bandaríkjunum hafa stórir
flotar fólks- og vöruflutningabíla
með dísilvélar veríð keyrðir ára-
tugum saman á gasi, fyrst og
fremst til að draga úr loftmengun í
þéttbýli (strætisvagnar, skólarátur
o.þ.h.). Bandaríkjamenn eru ára-
tugum á undan Evrópubúum í
þessari tækni hvað varðar dísilvél-
ar (þótt ekki sé haft hátt um það
þegar pólitíkusar, sem lítið vita um
þessi mál, þurfa að láta á sér bera).
Um það má t.d. fræðast á Verald-
arvefnum. Það fyrirtæki sem hefur
haft tæknilega forystu í hönnun og
þróun búnaðar til að brenna gasi í
dísilvélum er IMPCO sem er dótt-
urfyrirtæki A.J. Industries Inc.
Jafnvel nýútskrifaðir vélatækni-
fræðingar í Bandaríkjunum þekkja
IMPCO og vita að þar á bæ læra
menn hvorki af Chrysler né Benz.
Mér finnst að þessar staðreyndir
þui-fi t.d. blaðamenn að þekkja
þannig að þeir kokgleypi síður vað-
alinn úr pólitíkusum sem telja sig
vera að finna upp hjólið (og vita
sjálfsagt ekki betur).
Þeir sem hafa áhuga á þessu
máli og öðrum tengdum bflum og
tækni geta nálgast ýmsar upplýs-
ingar á Vefsíðu Leós. Veffangið er:
http://www.is-
iandia.is/~leoemm/bilar.
Höfundur er iðnaðar- og vélatækni-
fræðingur í Reykjanesbæ.
Synt
SUND er frábær
íþrótt. Eins og flestar
góðar íþróttir gefur
sundiðkun þol, styrk og
liðleika og með árang-
ursríkri iðkun öðlast
þátttakendur í keppn-
issundi sjálfstraust og
,góða sjálfsmynd. Að-
staðan til að skapa
þessa eiginleika verður
hér mitt umræðuefni.
Stundum verður okkur
sundþjálfurum hugsað
til sundaðstöðunnar
hér á landi og mér
koma oft orð eins
ágæts manns í hug en
hann lýsti því spaugi-
lega að aðstaða til sundiðkunar
hefði ekki batnað síðan sundiðkun í
Norður-Atlantshafi lagðist af og
fyrstu sundlaugarnar voru teknar í
gagnið!
Flesta daga er þokkalegt veður
til sundiðkunar og sumir dagar eru
. frábærir. Þó kemur fyrir að nánast
er ófært í lauginni vegna veðurs.
Sérstaklega þótti mér ánægjulegt
að hitta borgarfulltrúa Guðlaug
Þór Þórðarson í Vesturbæjarlaug-
inni, óveðursdag nokkurn í febrú-
ar. Þennan dag hafði ég sem oftar
fellt niður æfingu vegna veðurs en
var sjálfur að svamla í lauginni
þegar hann birtist á brautinni við
hlið mér. Eg greip tækifærið og
sagði honum frá hugmynd um inn-
anhússlaug í Vesturbænum og
sýndi hann þessu viðeigandi áhuga.
Þennan dag var blindhríð og vissu-
lega rétti tíminn til að benda máls-
metandi manni á að ekki sé sjálf-
sagt að flokka sund sem utanhússí-
þrótt á íslandi. Margir hafa áttað
sig á þessu og í reglum um öryggi á
sundstöðum og við kennslulaugar
sem samþykktar voru meðal ann-
ars af Sambandi íslenskra sveitar-
íélaga og menntamálaráðuneytinu í
jánúar síðastliðnum, segir í grein
4.7.:
þaki
„Leitast skal við að
sundkennsla fari fram í
innilaug, sérstaklega á
þetta við um yngri
nemendur." Hugmynd-
in um innilaug í Vest-
urbænum er nú að
verða að kröfu ýmissa
hagsmunaaðila.
Ekki er hægt að
keppa í utanhússlaug-
um nema u.þ.b. einn
mánuð á ári með góðu
móti; í byrjun og lok
sumars er allra veðra
von. Frá því undirbún-
ingur Smáþjóðaleik-
anna hófst 1995 hefur
yfirbyggð keppnislaug
verið til umræðu hjá íþrótta- og
tómstundaráði Reykjavíkur en eng-
ar framkvæmdir hafa enn sést. Á
Smáþjóðaleikunum sem voru
Sund
Ég veit að þetta er
raunhæft, segir Krist-
ján Haukur Flosason,
en til þess að af þessu
verði þarf að vinna
hratt og örugglega.
haldnir hér á landi í júníbyrjun
1997 snjóaði á þátttakendur og
minnist ég sérstaklega kaldrana-
legra aðstæðna í verðlaunaafhend-
ingu: roks og snjókomu.
Ég hef líka oft heyrt og lesið lof-
orð frá frambjóðendum til borgar-
stjórnar um að reist yrði yfirbyggð
keppnislaug á yfirstandandi kjör-
tímabili. Ég trúi því ekki að engar
efndir verði á því loforði. Vonir
margra um að loksins yrði af bygg-
ingunni glæddust þegar athafna-
maðurinn Björn Leifsson, eigandi
undir
Kristján Haukur
Flosason
World Class, sagði nýlega í frétt-
um Ríkissjónvarpsins að bygging í
Laugardalnum með keppnissund-
laug og líkamsræktaraðstöðu á
hans vegum gæti verið tilbúin til
notkunar á vordögum 2001. Ég
veit að þetta er raunhæft en til
þess að af þessu verði þarf að
vinna hratt og örugglega (ég minni
á að fjármagn þarf) og hvet ég
borgaryfirvöld, sundhreyfinguna
og alla hlutaðeigandi aðila og ein-
staklinga til að leggja sitt af mörk-
um til að þessi draumur rætist.
Draumur sem má segja að eigi
upphaf sitt í teikningu Guðjóns
Samúelssonar af Sundhöll Reykja-
víkur frá því fyrir 1930. Sundhöllin
átti að verða nokkru meiri en sú
sem reist var en nú verður ekki
lengur beðið!
Margir hagnast á góðri
sundaðstöðu innanhúss:
• viðunandi aðstaða fyrir sund-
kennara og nemendur í skólasundi
• meira pláss fyrir skólasund
sem myndi ljúka fyrr á daginn
• meira pláss og betri aðstaða
fyrir sundæfmgar
• eldri borgarar komast í sund-
leikfimi allan ársins hring. Sund-
leikfimi er hin besta líkamsrækt
í þessari stuttu samantekt hefur
verið gerð grein fyrir tveim kröf-
um: að yfirbyggð keppnislaug rísi í
Laugardal hið fyrsta og að í Vest-
urbænum rísi yfirbyggð sundlaug
til að enn betur megi þjóna hinum
fjöldamörgu íbúum Vesturbæjar
og þeim aðilum sem hagsmuni eiga.
Fyrri krafan er orðin gömul og á
að vera löngu búið að uppfylla en
hin síðari að fæðast eftir langa
meðgöngu og vona ég að hún þurfi
ekki að lifa lengi áður en hún verð-
ur uppfyllt; mér finnst nefnilega
gamlar óuppfylltar kröfur hallæris-
legar:
Ef borgaryfirvöld reisa yfir-
byggðan knattspymuvöll eða fjöl-
nota risaíþróttahús áður en ný
keppnislaug verður tilbúin í Laug-
ardal þá verð ég svekktur. Já, ég
verð illa svekktur og svikinn.
Höfundur er sundþjálfari.
Stúdentar sviknir
af fulltrúum sínum
ÞRIÐJUDAGINN
23. mars síðastliðinn
birtist grein í Morgun-
blaðinu eftir Björgvin
Guðmundsson undir
fyrirsögninni „Botnlaus
heimtufrekja stúdenta".
Þeir sem þekkja til inn-
an Háskóla Islands vita
að þar fer maður sem
verið hefur í forsvari
fyrir Vöku, annað
tveggja stóru pólitísku
afianna innan skólans. I
þessari grein sinni
reyndi Björgvin að
sannfæra Islendinga og
sagði orðrétt: „Ég bið
alla landsmenn að vera
varkára þegar sannar
sögur fara á kreik um fáa óheppna
einstaklinga, sem eiga að réttlæta
meiri peningaaustur til allra stúd-
enta. Landsmenn skulda stúdentum
ekki neitt.“ Ég spyr þig lesandi góð-
ur: Hefur þú einhvemtíma áður
heyrt, lesið eða séð fulltrúa hags-
munahóps ákalla þjóðina og lýsa því
yfir að hagsmunahópurinn hafi enga
hagsmuni? Hefur fulltrúi kennara
eða hjúkrunarfræðinga komið ft'am
opinberlega og lýst því yfir að kenn-
arar eða hjúkrunarfræðingar séu
með sómasamleg laun, hafí ekki yfir
neinu að kvarta og Islendingar skuli
ekki hlusta á einstaka kennara eða
hjúkrunarfræðinga sem lifa undir fá-
tækramörkum?
Nei, líkt og fyrir mér þá eru orð
Björgvins eitthvað alveg nýtt og nið-
urlægjandi. Niðurlægjandi fyrir
hann sjálfan og lýsandi dæmi um
undanlátssemi þeirra sem „berjast"
fyrir hagsmunum stúdenta. Ég er
sleginn. Máttleysi fulltrúa stúdenta
virðist algjört og heilaþvottur stjóm-
valda á þeim hefur tekist. Við hin
sem höfum ekki látið utanaðkomandi
áhrif skerða veruleikasýn okkar vit-
um að það em þessir einstöku og fá-
mennu, sem Björgvin
vill að Islendingar hætti
að hlusta á, sem hafa
trúna og kraftinn til að
berjast fyrir heildina.
Stjórnmálaöflin inn-
an háskólans hafa
brugðist skyldu sinni.
Þau hafa ekki tekið upp
neina stefnu og ráfa um
gruggugan veruleikann
stefnulaust. Þegar sá
tímapunktur virðist
runnin upp að fulltrúar
hagsmunasamtaka
stúdenta hafa snúist
gegn stúdentum er það
stúdenta að rísa upp og
berjast fyrir gildum
sínum. Ég hvet stúd-
enta til að meta stöðu sína. Virða
fyrir sér þá fulltrúa sem í forsvari
Stúdentapólitík
Máttleysi fulltrúa stúd-
enta virðist algjört,
segir Kjartan Örn Sig-
urðsson, og heilaþvott-
ur stjórnvalda á þeim
hefur tekist.
eru og hafa verið, og endurskoða
mat sitt á þeim. Við skulum ekki láta
ganga yfir okkur og vanvirða hags-
muni okkar. Til annarra Islendinga
læt ég þessi orð falla: Ég skammast
mín fyi'ir fulltrúana mína og vonast
svo sannarlega til þess að þið látið
þá ekki hafa áhrif á ykkur og hug-
myndir ykkar um stúdenta eða bar-
áttu stúdenta fyrir bættum lífskjör-
um.
Höfundur er nemi í Háskóla íslands.
Kjartan Örn
Sigurðsson