Morgunblaðið - 18.05.1999, Qupperneq 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 18. MAÍ 1999
NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ
Nýjar rannsóknir beina sjónum að hollustu omega-3 fítusýra
Fita er ekki
einber óhollusta
Omega-3 fítusýrur hafa lengi vakið áhuga
íslenskra vísindamanna, ekki síst vegna
þess að þessar heilnæmu fitusýrur eru 1
X.»
miklu magni í helstu útflutningsvöru okk-
ar, fískinum. Laufey Steingrímsdóttir
segir að þótt hollusta sjávarafurða sé ekki
eingöngu fólgin í omega-3 fítusýrum séu
áhrif fiskneyslu á hjartasjúkdóma að
miklu leyti rakin til fískfítunnar.
Morgunblaðið/Arnaldur
Þeir sem borða 2-3 fiskmáltíðir
í viku fá helmingi síður hjarta-
áfall en þeir sem borða iítinn
sem engan fisk.
Omega-3 fitusýrur í nokkrum fæðutegundum
mg í 100g fæðu
Lýsi
23.000
Rapsolía (Canoia)
Svartfugl c* ] 830 40
Ýsa 1 320
Svínakótilettur 100-500 (eftir fóðri)
Hænuegg 240 o—o
Kjúklingur 230 U
Lambalæri «0 X
Ungnautakjöt | 110 ^

FISKURINN vemdar greinilega
æðar og hjarta því rannsóknir frá
Hollandi, Bandaríkjunum og víðar
hafa sýnt að þeir sem borða 2-3
fiskmáltíðir í viku fá helmingi síður
hjartaáfall en þeir sem borða h'tinn
sem engan físk.
Salatolíur fyrir hjartað
Omega-3 fitusýrur í
íslensku kjöti
En omega-3 fitusýrur eru ekkd
bundnar við fiskinn eingöngu því
þær geta líka falist í kjöti og eggj-
um þótt magnið sé ævinlega mun
minna en í fiski. Með bættri mæli-
tækni hefur verið hægt að sýna
fram á tilvist þessara fitusýra í
ýmsum matvörum og í nýlegri Evr-
ópurannsókn á fitusýrum í fæðu
kom í ljós að oft var meira af
omega-3 fitusýrum í íslensku kjöti
og eggjum en í sambærilegum mat-
vörum frá öðrum Evrópulöndum.
Svartfugl, svínakjöt, kjúkhngar og
egg höfðu að geyma mest af omega-
3 fyrir utan fisk, en minna var af
omega-3 í lamba- eða nautakjöti.
Heilsufarsleg áhrif þessa litla
magns omega-3 fitusýra í kjöti og
eggjum eru ekki skýr, en áhugavert
væri að rannsaka gildi þessa með
tilliti hollustu varanna.
Hins vegar er mildð magn af sér-
stakri tegund omega-3 fitusýra,
sem nefnist alfa-linolensýra, í sum-
um jurtaolíum, sérstaklega rapsohu
og sojaohu og einnig er töluvert af
henni í hrossakjöti. Lengi vel sýndu
vísindamenn alfa-hnolensýrunni
fremur htinn áhuga þegar hjarta-
sjúkdómar voru annars vegar, en
nýjar rannsóknir frá Harvard-há-
skóla benda til þess að neysla þess-
arar fitusýru hafi þar ekki síður
áhrif en margt annað sem hingað til
hefur verið í hávegum haft. Har-
vard-rannsóknin, sem tók 10 ár og
náði til rúmlega 76 þúsund hjúkrun-
arfræðinga í Bandaríkjunum hefur
aukið við þekkingu á tengslum
mataræðis og margra alvarlegra
sjúkdóma. Þar kom t.d. fram að
neysla omega-3 fitusýrunnar alfa-
linolen minnkaði líkur kvenna á
hjartaáfalli og hafði meiri áhrif en
nokkur önnur fita í fæði banda-
rískra kvenna.
mest af alfa-hnolen, og því drógu
aðstandendur rannsóknarinnar þá
ályktun að þrátt fyrir alla megrun-
arviðleitni ættu konur ekki að
sleppa þessum fæðutegundum al-
gjörlega, því þá færu þær á mis við
þá hollustu sem er fólgin í olíunum.
Salatoha blönduð ediki og kryddi er
ekki algeng á borðum íslendinga
enn sem komið er, enda salatmenn-
ing tiltölulega nýlegt fyrirbrigði hér
á landi. Fátt eykur þó fremur bragð
og gæði grænmetis en einmitt góð
blanda af ediki og ohu og varla sak-
ar ef hjartasjúkdómum fækkar fyrir
bragðið.
Laufey Steingrímsdóttir, næringar-
fræðingur og forstöðumaður Mann-
eldisráðs, skrifar af og til um mann-
eldismál á neytendasíðu.
Krydduð edikolía
á salatið
Salatohur og majones voru þær
fæðutegundir sem veittu konunum
Setlaugar við heimahús og sumarbústaði
Þarf að uppfylla viss-
ar öryggisreglur
A UNDANFÖRNUM árum hafa
orðið mjög alvarleg slys á bömum
vegna vatns í setlaugum og að sögn
Herdísar Storgaard hjá verkefnis-
stjóm um slysavamir bama hafa
sum böm borið varanlegan skaða af
þessum sökum.
„Það er ekld bara að bömum stafi
hætta af pottum sem em fullir af
heitu vatni heldur var t.d. htill
drengur mjög hætt kominn fyrir
Vortónleikar
Rangœingakórsins í Reykjavík
Rangœingakórinn í Reykjavík heldur sína árlegu vortónleika í Seljakirkju,
miðvikudaginn 19. maíkl. 20.30.
Stjórnandi kórsins er Elín Ósk Óskarsdótlir og hefur hún haldið um stjórnartaumana sl. 9 ár. Einsöngvarar með kórnum eru Kjartan
Ólafsson og Gissur Páll Gissurarson. Pianisti er Guðlaug Hestnes en hún er starfandi tónlistarkennari og pianisti á Höfn í Hornafirði.
Efnisskró kórsins er að þessu sinni tileinkuð íslenskum tónskáldum fyrr og nú, þar á meðal Jóni Nordal, Páli ísálfssyni, Hákoni Leifs-
syni og Björgvini Þ. Valdimarssyni.
Rangæingakórinn í Reykjavik lýkur síðan þessu annasama starfsári með söngferðalagi til sönglandsins mikla „italíu" 29. maí nk.
Þar tekur kórinn þátt í alþjóðlegri kórahátíð í Impruneta, sem er rétt við Flórens, syngur á vorhátíð í Fiesola, messu og tónleika í
Markúsarkirkjunni í Feneyjum og tónleika í Chiesta di Carmine, Mílano.
Kórinn skipa nú 30 manns, sem hafa unníð ötul að öllum undirbúningi starfsársins.
nokkra þegar hann datt í pott
nágrannans sem hafði rignt í. I
pottinum var 7-10 sentímetra
vatnslag því laufblöð höfðu stífl-
að niðurfalhð."
Herdís segir að ákveðnar ör-
yggisreglur gildi um frágang á
setlaugum. „A öllum útisetlaug-
um á að vera lok og það er mjög
mikilvægt að því sé hægt að
læsa svo böm geti ekki opnað
pottinn upp á eigin spýtur.“
Herdís segir að lokin eigi að
vera á pottunum þó ekkert vatn
sé í þeim. „Það er alltaf hætta á að í
pottana fjúki rasl, síðan rignir og
það þarf ekki nema nokkra sentí-
metra af vatni til að böm hafi verið í
bráðri lífshættu.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Á að gírða í kringum pottinn
sem era grafnir ofan í jörðina eru
mun hættulegri en þeir sem þarf að
klifra ofan í. „Ef pottamir era
grafnir í jörðu er alltaf hætta á að
lítil böm geti dottið ofan í þá og
jafnvel stálpuð böm líka.“
,AHir sem era að koma upp hjá
sér potti eiga að girða í kringum
hann og afmarka hann svo að ná-
grannaböm komist ekki inn á lóðina
þar sem potturinn er. Hliðið sem
haft er í kringum pottinn á síðan að
vera sjálflokandi.“
Allir sem hyggjast setja upp pott
hjá sér á næstunni þurfa að sækja
um sérstakt leyfi hjá byggingarfull-
trúa og þar fá þeir nauðsynlegar
upplýsingar um öryggisbúnað.
Annað sem Herdís segir að
ástæða sé til að minna á er að pottar
Hitavari nauðsynlegur
Þá segir Herdís að böm og fullorðn-
ir geti brennt sig á heitu vatni nema
notaðir séu hitavarar. „Þeir era í
raun alveg nauðsynlegir og virka
þannig að ef óvart skrúfast fyrir
kalda vatnið þá er mælir í vatninu
sem skynjar það og þá hættir heita
vatnið lika að renna.
Hún segir að oft hafi orðið slys á
fólki. Það hafi þá átt að skerpa á
pottinum og fólk síðan gleymt að
skrúfa fyrir og skellt sér út í brenn-
andi heitt vatnið.
HBilsan Dln
..nöarhvori
„jKm^rne
hylkin innihalda
hylkin innihalda
öflupa blöndu af
vitaminum og
steinefnum
VITABIOTICS
- þar sem náttúran og vísindin vinna saman
Fæst í flestum lyfjaverslunum
Niðurföllin geta verið varasöm
Það þurfa að vera sérstök niður-
föll í heitum pottum, ekki hefðbund-
in eins og í baðkerum. „Það era til
m.a. sérstök niðurfóll þar sem hætt-
an er síðri á að böm festi hárið í
þeim. Það hefur komið fyrir að
stálpuð böm hafi verið að leika sér í
pottum og kafa og þá hefur hárið
fest í niðurfallinu. Það er líka mjög
gott að hafa sem reglu að stúlkur
með sítt hár hafi það alltaf í fléttu
þegar þær eru í pottinum."
Herdís vill í lokin minna á að allir
foreldrar hafi hugfast að böm eiga
ekki heima í setlaugum nema undir
eftirliti fullorðinna. „Þá þurfa eig-
endur setlauga að búa svo um hnút-
ana að börnum nágrannanna stafi
ekki heldur hætta af pottunum."