Morgunblaðið - 23.05.1999, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 23. MAÍ 1999
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
50 ár frá stofnun Sambandslýðveldisms Þýzkalands
Frá niðurlægðu hemáms-
svæði til nútúnastórveldis
Sambandslýðveldið Þýzkaland, öðru
nafni Vestur-Þýzkaland, var stofnað fyrir
50 árum er stjórnarskrá þess var undirrit-
uð. Auðunn Arnórsson hugleiðir hér hvers
Þjóðverjar hafa að minnast á þessum
tímamótum.
Reuters
VESTUR-þýzkt ríki varð að veruleika hinn 23. maí 1949, þegar með-
limir þingráðsins (Parlamentarischer Rat), kjörnir fulltrúar frá þeim
héruðum Þýzkalands sem hemumin vom af Vesturveldunum, undir-
rituðu stjórnarskrána sem ráðið hafði samið. Hér fylgist Konrad
Adenauer, formaður ráðsins og síðar fyrsti kanzlari Sambandslýðveld-
isins, með einum fulltrúanum undirrita hina nýju stjórnarskrá. Hún
tók gildi 24. maí.
JÓÐVERJAR minnast
þess £ dag, að rétt fimmtíu
ár eru liðin frá stofnun
vestur-þýzka rítósins, með
því að stjómarskrá Sambandslýð-
veldisins Þýzkalands var undirrit-
uð. Þeir h'ta með misjöfnum huga
til baka til þessara fimm áratuga,
en hinu fyrstu fjóra bjó þjóðin við
stópt land, þar sem hvor hlutinn
stóð andspænis hinum sem fram-
verðir tveggja stærstu hemaðar-
bandalaga heimsins og háðu kalt
stríð.
Nú er öldin önnur - landið sam-
einað á ný og gegnir stóm og virku
hlutvertó í heimsmálunum.
Stofnun Sambandslýðveldisins -
Vestur-Þýzkalands - var lýst yfir
hinn 23 maí 1949, níu mánuðum
eftir að Jósef Stalín þáverandi Sov-
étleiðtogi lýsti því yfir að Berh'n
ætti að verða höfuðborg Austur-
Þýzkalands, sem stofnað var síðar
á árinu. Þar með breyttust her-
námssvæði Vesturveldanna og
Sovétríkjanna formlega í tvö að-
skilin ríki.
Nú horfa þeir sem bjuggu og ól-
ustu upp austanmegin landamær-
anna aftur til fortíðar sem býr yfir
mörgum óþægilegum minningum
og kljást í nútímanum við margvís-
legan vanda, svo sem mjög mikið
atvinnuleysi. Þeir sem búsettir
voru vestanmegin voru lánsamari;
þeir horfu nú aftur til hálfrar aldar
óshtins hagvaxtar og stöðugleika.
Loks orðið „eðlilegt" ríki
Er hemámssvæði Bandaríkja-
manna, Breta og Frakka í Þýzka-
landi breyttust í sjálfstætt ríki
hafði það ekki yfir neinum eigin
herafla að ráða og var ektó aðili að
neinu vamarbandalagi. Hálfri öld
síðar taka herþotur þess þátt í loft-
árásum Atlantshafsbandalagsins á
Júgóslavíu. Nú, tæpum áratug eftir
sameiningu vestur- og austurhlut-
ans árið 1990, fagnar hið nýja
Þýzkaland afmælinu hvort tveggja
sem forsætisríki Evrópusambands-
ins (ESB) og G7-hópsins, samtaka
sjö helztu iðnríkja heims, og þjónar
þannig sem gestgjafi ráðamanna
heimsstjórnmálanna.
í júlí 1994 úrskurðaði þýztó
stjómlagadómstóllinn að ekkert
væri því stjórnlagalega til fyrir-
stöðu, að Þýzkaland tæki þátt í
hernaðaraðgerðum í umboði Sa-
meinuðu þjóðanna eða NATO,
einnig utan aðildarríkjanna, en
harkalega hafði verið um það deilt
meðal þýzkra stjórnmálamanna
hvort heimilt væri samkvæmt
stjómarskránni að þýzkir hermenn
tækju þátt í slíkum aðgerðum.
Margir álitu þessa ákvörðun
dómstólsins beinlínis breyta
Þýzkalandi í „eðlilegt" fullvalda
rító, sem Vestur-Þýzkaland var
aldrei. Vesturhlutinn hafði allt frá
ósigiá herveldis nazista og endur-
reisn lýðræðis og uppbyggingar
efnahagslífs eftir stríðið unað því
að vera efnahagslegt stórveldi en
„pólitískur dvergur" sem eftirlét
öðrum allt hemaðarbrölt umfram
þjálfun herskylduhers með skýrt
stólgreindu vamarhlutverki.
Hið „betra“ Þýzkaland
Austur-Þjóðverjar ólust upp í
þeirri trú, að þeirra rító væri
„betra Þýzkaland“ en hitt sem
vestar lá. Vestanmegin var aftur á
móti litið svo á, að „Þýzka alþýðu-
lýðvelið" væri ekkert annað en
leppríki Moskvuvaldsins, sem héldi
17 milljónum landsmanna „í gísl-
ingu“. I Austur-Berlín væri glæp-
samleg stjóm við völd sem hikaði
ektó við að skjóta á eigin þegna,
sýndu þeir tilburði til að reyna að
flýja yfir landamærin til vesturs.
Eftir að Berlínarmúrinn - helzta
tákn kalda stríðsins - féll í nóvem-
bermánuði 1989 lá Austur-Þjóð-
verjum almennt mitóð á að öðlast
frelsi og velmegun líkt og landar
þeirra vestanmegin höfðu notið
áratugum saman. Þegar samein-
ingin var um garð gengin og betur
kom í ljós hvað það þýddi að stópta
úr vernduðu umhverfi áætlanabú-
skapar í frjálsa samkeppni mark-
aðsbúskaparins, tóku að renna
tvær grímur á suma Austur-Þjóð-
veija. í apríl sl., átta og hálfu ári
eftir sameiningu, var atvinnuleysið
í austurhluta landsins enn 17,8%.
I nýlegri skoðanakönnun, sem
birt var í dagblaðinu Berliner Mor-
genpost, kom fram að þótt Austur-
Þjóðveijar hefðu í upphafi þessa
áratugar almennt litið svo á að þeir
hefðu búið við kúgun hins komm-
úníska ríkisvalds, þá eru margir
famir að sigta það óþægilega úr
minningunni og sjá gamla Alþýðu-
lýðveldið í jákvæðara ljósi; í þá
daga hefði betur verið séð fyrir fé-
lagslegum þörfum fólks og fleira í
þeim dúr.
Kerfisumbóta er þörf en
stjómarskráin lifir
En það er ekki eingöngu meðal
fortíðarfanginna Austur-Þjóðverja,
sem efasemdir eru uppi um þróun
hins „nýja Þýzkalands". Það kerfi
sem reyndist Vestur-Þjóðverjum
svo vel fyrstu áratugina, þar sem
hið frjálsa markaðshagkerfi var
tengt þéttriðnu
neti, á undir högg að sækja. Áhrif
hnattvæðingar iðnframleiðslunnar
og almennt autónnar alþjóðlegrar
samkeppni eru mitól í Þýzkalandi,
og við það bætist að hlutfall eftir-
launaþega hækkar stöðugt. Og at-
vinnuleysi er fjarri því að vera bara
vandamál Austur-Þjóðverja. Verið
er að vinna að hægum umbótum,
en þýzkir stjórnmálamenn eru
mjög tregir til að hverfa frá þeim
grundvallarsjónarmiðum, sem
„faðir“ vestur-þýzka velferðarkerf-
isins, Ludwig Erhard - sem var
efnahagsmálaráðherra í fyrstu
vestur-þýzku rítósstjóminni - lýsti
sem „frjálsu athafnalífi, sem er sér
meðvitað um félagslega ábyrgð
sína“.
Stjómarskráin sjálf, sem í dag
er fimmtug, lifir hins vegar góðu
lífi. Þrátt fyrir vissa efnahags- og
þjóðfélagslega örðugleika leikur
enginn vafi á því að Þjóðverjar
bera almennt mitóð traust til
stjómskipunar lýðveldisins og von-
ast til að flutningur stjórnarseturs-
ins frá Bonn til Berlínar, sem á að
Ijúka í sumar, breyti því ekki
næstu áratugina.
Það sem helzt er hægt að
ímynda sér að gæti valdið því að
Þjóðverjar sæju á bak sínu ást-
kæra „Grundgesetz" væri að Evr-
ópusamruninn gengi svo langt, að
rító Evrópu sameinuðust í „Banda-
rító Evrópu" með eina sameigin-
lega stjórnarskrá. Þótt sú hugsjón
eigi sér marga fylgismenn í Þýzka-
landi er þó sennilega óhætt að full-
yrða, að þess sé langt að bíða að
hún verði raunhæfur kostur í
Hvalveiðiáform
Færeyinga
Fá engan
stuðning
Dana
Þórshöfn. Morgunbiaðið.
FÆREYINGAR munu ektó
njóta neins stuðnings frá stjóm-
völdum í Kaupmannahöfn,
ákveði færeyska Lögþingið að
gera alvöru úr áður samþykkt-
um áformum um að taka aftur
upp veiði á stórhvölum. Þetta
gerði Niels Helveg Petersen, ut-
anrítósráðherra Danmerkur,
Færeyingum ljóst í heimsókn til
Færeyja í gær.
I viðtali við færeyska sjón-
varpið sagði Petersen dönsk
stjómvöld munu halda sig við
fyrri afstöðu, sem gengur út á
að rangt sé að stunda stórhvala-
veiðar. Vísar Petersen til þess
að meirihluti aðildarríkja Al-
þjóðahvalveiðiráðsins (IWC) sé
þeirrar skoðunar að ektó beri að
heimila slíkar veiðar. Þar sem
Færeyjar eru ekki sjálfstætt
rító sitja fulltrúar þess ekki í
IWC, heldur eru fulltrúar Dan-
mcrkur þar jafnframt fulltrúar
Færéyja. Þetta finnst Færey-
ingum illa við unandi með tilliti
til hinna augljóslega andstæðu
hagsmuna sem Danir og Færey-
ingar hafa að gæta á þessu sviði.
Jorgen Niclasen, sjávarút-
vegsráðherra landstjórnarinnar,
segir áformin um að hefja hval-
veiðar að nýju í samræmi við
heildarsjávarútvegsstefnu
Færeyinga, sem gangi út á að
nýta á skynsamlegan hátt allar
auðlindir hafsins sem umkringja
eyjamar.
Tafland
Munkar
styðja leið-
toga sinn
YFIR 10.000 Búdda-munkar
víðsvegar að frá Taílandi söfn-
uðust saman í höfuðborginni
Bangkok á fimmtudag til að
styðja leiðtoga sinn,
Dhammachayo, sem sakaður er
um trúvillu og svik.
Dhammachayo hefur af æðsta
muntó landsins og í ýmsum
blaðagreinum verið sakaður um
að boða trú sem er á skjön við
opinbera Búddatrú og að auðg-
ast á auðtrúa íylgjendum.
Æðsta ráð Búdda hefur til þessa
ektó komist að niðurstöðu um
dóm í máli hans, þrátt fyrir að
hafa gert til þess tvær tilraunir
sl. vikur. Hefúr ráðið verið harð-
lega gagnrýnt í fjölmiðlum iyrir
seinagang og saka fylgjendur
Dhammachayo það um að gefa
leiðtoga sínum ektó færi á að
verja sig.
Meintir IRA-
menn fá
þunga dóma
DÓMSTÓLL í Lundúnum
dæmdi á íostudag þrjá írska
námsmenn, sem taldir eru vera
meðlimir í írska lýðveldishern-
um (IRA), í 22 til 25 ára fang-
elsi. Þeir voru fundnir sekir um
að hafa ætlað að sprengja skot-
mörk á breska meginlandinu en
þeir voni handteknir áður en úr
því varð. Sögðu piltamir, sem
eru á aldrinum 20 til 26 ára,
sprengingarnar hafa verið fyrir-
hugaðar til að mótmæla friðar-
samkomulagi á Norður-írlandi
sem gert var á síðasta ári.