Morgunblaðið - 23.05.1999, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 23. MAÍ 1999 11
áhrif lagabreytingamar hafi á hækk-
un slysabótanna og það segi sig sjálft
að taka verði iðgjöldin til endurskoð-
unar til samræmis ef ekki eigi illa að
fara. Þeir líti þessar breytingar mjög
alvarlegum augum og sé nauðugur
einn kostur að bregðast við með því
að hækka iðgjöldin. Það sé nú til
mjög ítarlegrar skoðunar hjá félaginu
og hann eigi von á því að niðurstaða í
þeim efnum liggi fyrir fyrr en seinna.
Lagabreytingamar hafi tekið gildi 1.
maí síðastliðinn og frá þeim tíma sé
félögunum skylt að bæta tjón sam-
kvæmt þeim vegna allra þeirra trygg-
inga sem í gildi séu. Því sé nauðsyn-
legt að bregðast við þessu eins fljótt
og nokkur tök séu á.
Aðspurður hvort íslensku trygg-
ingafélögin væm ekki vel í stakk bú-
in að mæta þessum breytingum í
ljósi mikils hagnaðar síðustu ára,
sagði Einar að það væri lykilatriði í
öllum rekstri að hann skili hagnaði.
Ef hann gerði það ekki færi illa, eins
og dæmin sönnuðu, og allur hagnað-
ur íslensku tryggingafélaganna
dygði ekki til þess að mæta þeim
hækkunum á bótum sem nýju skaða-
bótalögin hefðu í för með sér. Það
væri lykilatriði í tryggingarekstri að
iðgjöld í hverri tryggingagrein
stæðu undir tjónum og rekstrar-
kostnaði og það væri óábyrgt annað
en bregðast við þeim aðstæðum sem
nú væm uppi í kjölfar gildistöku lag-
anna. „Málið er að Alþingi setur lög
um það hvernig skaðabótarétti skuli
háttað og það er gott og gilt. Dóm-
stólar túlka síðan ýmsa þætti hans
og það verður til einhver reikningur
og okkur er falið að innheimta hann
hjá bíleigendum í landinu,“ sagði
Einar.
Unnið að
endurskoðun
Axel Gíslason, forstjóri Vátrygg-
ingafélags Islands, sagði að unnið
væri af krafti að því að endurskoða
gjaldskrá vegna lögbundinna öku-
tækjatrygginga innan fyrirtækisins.
„Lögin eins og þau vom afgreidd í
þinginu fela í sér mikinn kostnaðar-
auka frá því sem var í frumvarpinu
þegar það var lagt frarn. Fmmvarpið
breyttist í meðforam þingsins og það
er alveg ljóst að breytingamar koma
til með að hafa í för með sér mikla
aukningu tjónagreiðslna og samsvar-
andi hækkun iðgjalda. Það er óhjá-
kvæmilegt og í því erum við að
vinna,“ sagði Axel.
Hann sagði að stefnt væri að því
að ljúka þessari vinnu fyrir lok mán-
aðarins. Það væri óhugsandi annað
en að iðgjöldin hækkuðu og þau
þyrftu að hækka nokkuð mikið,
„enda setur löggjafinn þama vem-
lega kvöð á þessa skyldutryggingu.
Samkvæmt lögum er skyldutrygging
á ökutækjum og frá henni verður
ekki vikist. Líkamstjón samkvæmt
þessum tryggingum verður að gera
upp samkvæmt þessum nýju skaða-
bótalögum og þegar þeim er breytt í
einu vetfangi breytist algjörlega all-
ur grandvöllur tryggingarinnar og
hana þarf að skipuleggja upp á nýtt.
Iðgjaldagrundvöllurinn er orðinn all-
ur annar en hann var. Þetta er nú
bara eins og þegar olíufélögin verða
að sæta því að olíuverð á heims-
markaði hækkar þá er ekkert um
annað að ræða en það endurspeglist
í verðinu á markaðnum hér,“ sagði
Axel.
Hann sagðist ekki vilja að sinni
ræða um það hvað hækkunin þyrfti
að vera mikil. Aðspurður um hvort
félagið, í Ijósi góðrar afkomu, gæti
ekki tekið á sig þær hækkanir sem
skaðabótalögin hefðu í för með sér
sagði hann að allur hagnaður VIS á
síðasta ári myndi ekki duga tO þ’ess
að mæta þeim áhrifum sem breyt-
ingar á skaðabótalögunum hefðu, þó
hann yrði allur látinn ganga til þess.
Hins vegar væri við mat á iðgjalda-
þörfinni fullt tillit tekið til ávöxtunar
fjármuna.
Hljóta að breytast
Gunnar Felixson, forstjóri Trygg-
ingamiðstöðvarinnar, sagði að hjá fé-
laginu væri verið að skoða þau áhrif
sem breytingar á skaðabótalögunum
hefðu með það fyrir augum að
breyta gjaldskrám. Þeirri vinnu
tengdist að vísu einnig fyrirhuguð
sameining Tryggingamiðstöðvarinn-
ar og Tryggingar, en í því fælist
meðal annars undirbúningur að sam-
eiginlegri gjaldskrá fyrir bæði félög-
Dæmi um skyldutryggingu bifreiðar
Toyota Corolla bifreið, 1995 árgerð, með 1.300 rúmsm. vél.
Ökumaður eldri en 25 ára og býr á höfuðborgarsvæði.
Hæsti bónusflokkur. Lægsta mögulega iðgjald.
íslensku tryggingafélaganna
Afkoma árið 1998 Fjárhæðir eru í milljónum króna Mr <g)
vís Trygginga- miðstöðin Sjóvá- Almennar
Bókfærð iðgjöld 1.419,2 646,2 1.422,5
Iðgjöld ársins 1.397,5 622,2 1.341,3
Tjón ársins (1.630,8) (897,2) (1.423,1)
Ágóðahlutdeild (1,0) (31,6)
Rekstrarkostnaður (350,5) (157,9) (308,9)
Til endurtryggjenda 20,8 0,2 31,5
Breyting á útjöfnunarskuld 155,0
Fjárfestingartekjur 481,0 161,2 404,8
Hagn. (tap) af vátrygg.rekstri (124,6) (271,6) (141,0)
in. í þeirri gjaldskrá væri tekið mið
af ákvæðum skaðabótalaganna og
líka því tapi sem verið hefði á
ábyrgðartryggingum.
„Það er náttúrlega ljóst að iðgjöld
hækkuðu ekki vegna breytinga á
skaðabótalögunum 1996, sem juku
þá tjónabætur. Síðan hefur verið
launaskrið í landinu allt þetta tíma-
bil. Iðgjöld ábyrgðartrygginga hafa
á sama tíma ekkert hækkað og það
kemur síðan fram í slæmri afkomu
þessara trygginga, þannig að þetta
hlýtur að breytast,“ sagði Gunnar.
Halldór Sigurðsson, framkvæmda-
stjóri Alþjóðlegrar miðlunar, sem
hefur umsjón með FIB-tryggingu,
sagðist telja að nýju skaðabótalögin
kölluðu á breytingar á iðgjöldum hjá
öllum félögunum sem seldu lögboðn-
ar ökutækjatryggingar. „Utreikn-
ingsgmndvöllminn breyttist það
mikið að ég held að það sé óhjá-
kvæmilegt. Það er bara spuming
hvenær það verður,“ sagði Halldór.
Hann sagði að breytingamar
snem fyrst og fremst að varanlegri
örorku og snertu þar af leiðandi
þann hluta bílatrygginganna. „Það
urðu það miklar breytingai' og
hækkanir á stuðlum að það fer ekki
hjá því að tryggingarnar þurfi að
hækka,“ sagði Halldór.
Hann sagði að umbjóðendur
þeirra, sem væm Lloyd’s í London,
hefðu fengið allar upplýsingar í
hendur í þessum efnum og þar væri
einnig verið að skoða þessi mál, en
hann vissi ekki hvenær niðurstaða
lægi fyrir.
FÍB-trygging hóf göngu sína síðla
í september árið 1996 og sagði Hall-
dór að reksturinn hefði gengið ljóm-
andi vel. Allh' aðilar á mai'kaðnum
hefðu lækkað sig í kjölfarið og f'ai'ið
mjög nálægt þeim iðgjöldum sem
Lloyd’s væra með. Það hefði sýnt sig
hingað til að þau iðgjöld sem Lloyd’s
hefðu verið að bjóða hefðu verið
raunhæf, en nú væra skaðabótaregl-
urnar að breytast og það hlytu allir
að þurfa að laga sig að því.
Hann sagði að upplýsingar um
rekstur FIB-tryggingar lægju ekki
fyrir hér á landi, enda væri um er-
lent tryggingarfélag að ræða.
Séu sanngjörn og
I samræmi við áhættu
Fjármálaeftirlitið tók yfir verkefni
bankaeftirlits Seðlabanka íslands og
Vátryggingaeftirlitsins um síðustu
áramót. Hlutverk þess hvað trygg-
ingafélögin varðar er meðal annars
að fylgjast með að tryggingafélögin
geti staðið við þær skuldbindingar
sem þau taka á sig gagnvart við-
skiptavinum sínum, þ.e. að iðgjöldin
séu í eðlilegu samræmi við kostnað
og þá áhættu sem um er að ræða. I
lögum segir að það skuli fylgjast
með iðgjaldagmndvelli vátrygginga
með það fyrir augum að iðgjöld sem í
boði era hér á landi séu sanngjöm í
garð vátryggingataka og í samræmi
við þá áhættu sem í vátryggingum
felst og eðlilegan rekstrarkostnað.
Fjármálaeftirlitið fylgist með ís-
lensku félögunum, en FIB-trygging,
sem rekin er af breska tryggingafé-
laginu Ibex hjá Lloyd’s, er háð þar-
lendu eftirliti. Það hefur raunar orð-
ið tilefni til athugasemda. í ársský-
slu Sjóvár-Almennra segir til að
mynda, að nokkur munur sé á starfs-
aðstöðu innlendra og erlendra aðila í
þessum efnum, þar sem upplýsingar
um innlendu félögin séu aðgengileg-
ar öllum í ársreikningum þeirra og
skýrslum Fjármálaeftirlitsins. Slíkar
upplýsingar liggi ekki fyrir um þau
erlendu félög sem hér starfi. „Þessi
munur skekkir að sjálfsögðu sam-
keppnisstöðuna en mikilvægt er að
eitt gangi yfir alla í þeim efnum,“
segir síðan.
Að öðra leyti ríkir frjáls sam-
keppni og virkur samkeppnismark-
aður milli tryggingafélaganna um ið-
gjöld og þá þjónustu sem þau bjóða.
Þau þurfa þannig ekki að sækja um
eða tilkynna Fjármálaeftirlitinu um
fyrirhugaðar breytingar á iðgjöldum
sínum, heldur geta tilkynnt um þær
hvenær sem er. Breytingin kemur
þá til framkvæmda þegar næst kem-
ur að endurnýjun tryggingarinnar.
Þegar um lögbundnar ökutækja-
tryggingar er að ræða era þær alla
jafna annaðhvort til 6 eða 12 mán-
aða. Þær gilda frá þeim tíma sem
trygging er keypt og eru uppsegjan-
legar með mánaðar fyi-irvai'a.
Rúnar Guðmundsson, lögfræðing-
ur hjá Fjármálaeftirlitinu, segist
eiga von á þvi að tryggingafélögin
séu að kanna hvort þau þurfi að
grípa til ráðstafana vegna breytinga
á skaðabótalögunum sem gildi tóku
1. maí síðastliðinn. Fjármálaeftirlitið
hafi ekki enn sem komið er gert
könnun á því hvað lagabreytingam-
ar þýði í samanburði við eldri lög, en
slíkur samanburður kunni að vera
fyrirhugaður. „Við getum þurft að
vega það og meta hvaða áhrif skaða-
bótalög hafa á tjónakostnað og því
um líkt og um leið iðgjöld," sagði
Rúnar ennfremur.
Hagnaður meiri
en milljarður
Þó hagur tryggingafélaganna hafi
staðið með miklum blóma undanfar-
in ár og afkoma greinarinnar líklega
aldrei verið jafngóð og í fyrra hefur
afkoma lögbundinna ökutækjatrygg-
inga verið slæm og þær ein fárra
tryggingagreina sem reknar vora
með tapi á síðasta ári. Þrátt fyrir það
var sameiginlegur hagnaður al-
mennu tryggingafélaganna á árinu
1997 nærfellt einn milljarður króna.
Hagnaður sem hlutfall af veltu nam
7,7%, eins og árið 1996 og arðsemi
eigin fjár var rúmlega 21%.
Árið í fyrra var ekki verra. Þá var
hagnaður Sjóvár-Almennra 464
milljónir króna samanborið við 361
milljón kr. árið áður, hagnaður Vá-
tryggingarfélags Islands var 311
milljónir kr. samanborið við 305
milljónir króna árið á undan, en það
er jafnframt besti árangur félagsins
frá upphafi, hagnaður Trygginga-
miðstöðvarinnar var 301 milljón
króna í fyrra samanborið við 222
milljónir króna árið áður og hagnað-
ur Tryggingar var 17 milljónir kr. í
fyrra, en stefnt er að sameiningu
þess félags við Tryggingamiðstöðina,
eins og fram hefur komið.
Raunar stafar þessi mikli hagnað-
ur félaganna í sífellt auknum mæli af
umsýslu með fjármuni en minnihlut-
inn kemur af hefðbundnum trygg-
ingarekstri. Þannig skapaði rekstur
trygginga þeim sameiginlega 463
milljóna króna hagnað á árinu 1997,
sem er 175 milljónum króna minna
en árið áður, en 762 milljónir króna
verða til í umsýslu fjármuna, sem er
104 milljónum króna meira en árið á
undan. Samt sem áður er búið að
færa fjármagnstekjur sem beint til-
heyra tryggingarekstrinum á ein-
stakar tryggingagreinar. Þessarar
þróunar gætti í enn ríkara mæli á
síðasta ári og á aðalfundi Sjóvár-Al-
mennra fyrr á árinu var sagt að með
nokkrum einföldunum mætti segja
að hagnaður félagsins á árinu 1998
kæmi að einum fjórða frá vátrygg-
ingarekstri og að þremur fjórðu frá
fjármálarekstri. Þetta hlutfall hefði
verið að breytast á undaníörnum ár-
um, þar sem tryggingareksturinn
hefði á áram áður lagt til tvo þriðju
hagnaðar en fjármálarekstur einn
þriðja.
Ein skýring þessa er sú að tjóna-
sjóðir fyrirtækjanna hafa verið að
stækka i takt við auknar skuldbind-
ingar þeirra. Hluti tryggingastarf-
semi er umsýsla fjármuna eðli máls-
ins samkvæmt þar sem tryggingafé-
lögin taka við iðgjöldum vegna tjóna
sem falla til í framtíðinni að viðbættu
eðlilegu rekstrarálagi. Umsýsla
þessara fjármuna og ávöxtun þeirra
þar til að greiðslu vegna tjóna kemur
er því eðlilegur hluti trygginga-
rekstrar, enda ber að reikna fjárfest-
ingartekjur af bótasjóðum eða eigin
vátryggingaskuld félaganna, sam-
kvæmt viðmiðunum sem Fjárfest-
ingareftirlitið setur áriega í þeim
efnum. Við uppgjör síðasta árs var
reiknað með 4,90% vöxtum, sam-
kvæmt ársskýrslu Tryggingamið-
stöðvarinnar, auk verðbótahækkun-
ar samkvæmt vísitölu neysluverðs.
Raunávöxtun fjármunanna var tals-
vert meiri og þar verður til veraleg-
ur hagnaður í félögunum sem hefur
á undanförnum áram staðið undir
stöðugt stærri hluta af heildarhagn-
aði þeirra, eins og fyrr sagði.
A síðasta ári vora fjárfestingar-
tekjur Sjóvár-Almennra trygginga
þannig 1.235 milljónir króna og þar
af námu fjárfestingartekjur yfir-
færðar á vátryggingarekstur rúmum
598 milljónum króna. Hagnaður af
fjármálarekstri var hins vegar 457
milljónir króna. Fjárfestingatekjur
VÍS námu tæpum 1.134 milljónum
króna og þar af námu íjár-
magnstekjur af vátryggingarekstri
730 milljónum króna. Hagnaður af
fjármálarekstri nam tæpum 340
milljónum króna. Fjárfestingartekj-
ur Tryggingamiðstöðvarinnar námu
tæpum 680 milljónum króna. Þar af
voru fjárfestingartekjur af vátrygg-
ingarekstri 338 milljónir króna, en
hagnaður af fjármálarekstri var
tæpar 285 milljónir króna.
Slæm afkoma
ökutækjatrygginga
Ökutækjatryggingar era stærsta
einstaka tryggingagreinin og þar
vega lögbundnar ökutækjatrygging-
ar þyngst. Má segja að hjá íslensku
félögunum séu nálægt 30% af ið-
gjöldum félaganna í frumtrygging-
um vegna þeirra og að frá frjálsum
ökutækjatryggingum komi 10-15%
af iðgjaldatekjunum til viðbótar. Af-
koma í lögbundnum ökutækjatrygg-
ingum hefur hins vegar verið slæm
síðustu ár eftir að samkeppni jókst á
markaðnum með tilkomu erlends að-
ila. Þar vega einnig þungt breytingar
sem gerðar vora á skaðabótalögun-
um árið 1996 og úrskurðir dómstóla
á þessu tímabili, sem orðið hafa til
þess að víkka bótasviðið. Þetta end-
urspeglast í auknu tapi á ökutækja-
tryggingum. Þannig er bókfært tap
Tryggingamiðstöðvarinnar af lög-
boðnum ökutækjatryggingum 271
miUjón króna á síðasta ári, tap VÍS
124 milljónir króna og tap Sjóvár-Al-
mennra 141 milljón króna.
Þessi afkoma er gerð að umtals-
efni í ársskýrslum fyrirtækjanna. I
ársskýrslu Tryggingamiðstöðvarinn-
ar er vísað tU þess sem sagði í árs-
skýrslu félagsins árið áður, um að
slæm útkoma þessarar trygginga-
greinar sýni að sú iðgjaldalækkun
sem gerð hafi verið í kjölfar komu
erlendra vátryggjenda á íslenska vá-
tryggingamarkaðinn í samstarfi við
FIB standist ekki og sé það vissu-
lega áhyggjuefni þar sem líklegt sé
að það taki langan tíma að laga ið-
gjöldin aftur að áhættunni í þessari
grein. Jafnframt er bent á að hluta
tapsins á síðasta ári megi rekja tU
túlkunar dómstóla á skaðabótalög-
unum sem hafði þau áhrif að hækka
þurfti áætlaðar ógreiddar slysabæt-
ur frá fyrri árum. Síðan segir: „Þá
munu nýsamþykktar breytingar á
skaðabótalögunum hækka tjóna-
greiðslur vegna umferðarslysa. Aug-
ljóst er að leiðrétta þarf iðgjalda-
taxta þessarar greinar hið fyrsta.
Það getur ekki gengið tU lengdar að
markaðurinn reki stærstu grein vá-
trygginganna með veralegu tapi.“
í ársskýrslu Sjóvár-Almennra
trygginga eru breytingar á skaða-
bótalögunum gerðar að umtalsefni
og sagt að því miður hafi þess ekki
verið gætt sem skyldi að virða það
sjónarmið að menn verði ekki betur
settir fjárhagslega eftir tjón en fyrir.
„Þegar um oftryggingu er að ræða
er bæði hætta á misnotkun en eins
er það vitað að kostnaðurinn lendir
að lokum á þeim tryggðu í formi
hærri iðgjalda. Það gleymist oft í
umræðum að tryggingafélög eru
fyrst og fremst að miðla skaðabótum
tU tjónþola. í ábyrgðartryggingum
ökutækja, svo dæmi sé tekið, era það
sem betur fer aðeins tæplega 1%
tryggðra sem lenda í því að valda
öðram líkamstjóni. Vegna þessa eina
prósents fellur hins vegar til kostn-
aður vegna slysatjóna sem nemur
tæpum tveimur þriðju af heildar-
tjónagreiðslum greinarinnar. Þar
sem langflestir landsmenn era með
ökutækjatryggingar þá snertir það
meirihluta þeirra hvemig skaðabóta-
rétti er háttað."
Meirihlutinn vegna
iíkamstjóna
Lögboðnar ökutækjatryggingar
taka bæði til munatjóna og líkams-
tjóna og samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins hefur hlutur líkams-
tjónanna af heUdinni farið vaxandi.
Gera má ráð fyrir að meira en helm-
ingur kostnaðar vegna tjónsupp-
gjöra sé vegna líkamstjóna og allt
upp undir tveir þriðju hlutar. Ef þeir
útreikningar, sem að framan greinir
um að bótafjárhæðir vaxi um 58%, sé
gert upp eftir nýju skaðabótalögun-
um borið saman við eldri lög er ljóst
að forsendur eru mikið breyttar frá
því sem var, en kostnaður nú við að
tryggja lítinn fólksbQ á höfuðborgar-
svæðinu er um 25 þúsund krónur á
ári miðað við hæsta bónusflokk og að
eigandi hafi náð 25 ára aldri. Trygg-
ingafélögunum er því vandi á hönd-
um. Iðgjaldabreytingar eru vand-
meðfamar þar sem hörð samkeppni
ríkir á þessu sviði og miklir hags-
munir í húfi, enda um stærstu vá-
tryggingagreinina að ræða, sem
skapar tryggingafélögunum stóran
hluta af iðgjöldum sínum. Félögin
geta trauðla sætt sig við að tapa
markaðshlutdeild, enda gæti það
haft áhrif í öðram tryggingagreinum
þar sem ökutækjatryggingar tengj-
ast iðulega öðram tryggingum sem
fólk þarf á að halda. Hins vegar geta
tryggingafélögin heldur ekki horft
fram á stórfeUt tap í þessari grein
trygginga, þar sem það getur ekki
gengið upp til lengdar. Góð afkoma
félaganna á undanförnum áram,
þrátt fyrir slæma afkomu ökutækja-
trygginga, ætti þó að gera félögun-
um auðveldara um vik að bregðast
við breyttum aðstæðum vegna laga-
setningar Alþingis.