Morgunblaðið - 23.07.1999, Blaðsíða 38

' 38 FÖSTUDAGUR 23. JÚLÍ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Hvað er að
■V>
vera hæfur?
í kvöldfréttum sjón-
varpsins 8. júní sl. var
rætt við borgarstjóra,
Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur, vegna fyr-
irsjáanlegs kennara-
skorts við grunnskóla
borgarinnar í haust.
Þar gerði hún lítið úr
vandanum og fuUyrti,
að nægilegur fjöldi sé
fyrir hendi af hæfum
leiðbeinendum til þess
fyUa þær stöður, sem
ekld fáist kennarar í.
Borgarstjórinn hefur
vafaUtið rétt fyrir sér í
vissum skUningi. En
hugsanlega aðeins í
þeim eina skilningi, að fjöldinn sé
nægur. Ummæli borgarstjóra vöktu
mig tU umhugsunar um merkingu
þess að vera hæfur tU einhvers
verks. Mér virðist að merking hug-
taksins hljóti að ráðast af gæðum
þeirra markmiða, sem liggja tU
f grundvallar mati á því verki, sem
vinna á. Samkvæmt þessari skU-
greiningu ætti einstaklingur að telj-
ast hæfur tU verks, ef hann er al-
mennt í stakk búinn tU að uppfylla
hin settu markmið. Viðvaningur
getur t.d. fyUUega hellulagt bU-
skúrsplanið sitt, ef vatnshallinn
skiptir ekki meginmáli og hann læt-
ur sig ekki skipta þótt pollar mynd-
ist í rigningum.
Vissulega eru til óskólagengnir
einstaklingar, sem vinna verk af
fagmennsku en þó hljóta þeir, eðli
i málsins samkvæmt, að heyra tU
undantekninga, þegar um er að
ræða verk, sem krefjast sérhæfðr-
ar þekkingar. Ef krafa um fag-
mennsku er eindregin, þá er það
vegna þess, að markið er sett hátt,
og kröfur gerðar tU, að verkið sé
sem næst lýtalaust. Til þess að
raunhæft sé að gera slíkar kröfur
þarf sú manneskja, sem vinnur
verkið, að búa yfir kunnáttu og
reynslu, sem við get-
um einu orði kallað
menntun. Hörður
Bergmann hefur í
Nýjum menntamálum
fjallað um, að skóla-
ganga og menntun eru
sitt hvað. Menntun
öðlast menn með því
að takast á við vanda-
mál og leysa þau, bæði
innan skólastofnana
sem utan. Skólaganga
er hinsvegar viður-
kennd leið tU þess að
verða fagmanneskja á
tUteknu sviði að því
gefnu, að skólinn upp-
fylli hlutverk sitt. Fús-
lega skal þó viðurkennt, að skóla-
gangan ein og sér er ekki nægjan-
leg til að geta af sér góðan fag-
Kennsla
Ummæli borgarstjóra
fela í sér illa dulda for-
dóma til kennara-
menntunar, segir Sig-
urður Björnsson, og
kennarastarfsins sem
faggreinar.
mann. Ennfremur skal undirstrik-
að, að hér er ekki verið að gera lítið
úr prýðilegu starfi þess fólks, sem
kennt hefur í grunnskólum án sér-
stakrar kennaramenntunar.
Reynsla og hæfileikar geta vel
komið í stað skólagöngu og prófa.
En því verður ekki neitað, að al-
mennt hlýtur sérstök kennara-
menntun að vera grundvöllur að
hæfi tU kennarastarfa. Til eru heið-
arlegar undantekningar, eins og
Hörður Bergmann bendir á, en
Sigurður
Björnsson
þær hnekkja ekki þessari grunn-
forsendu. Eða hvað? Er e.t.v. eng-
inn munur á hæfi skólagengins
kennara og leiðbeinanda til
kennslu? Ef sú kynni að vera raun-
in, er þá ekki nærtækast að spyrja,
hvort ekki sé lausnin að leggja nið-
ur Kennaraháskóla Islands og nota
sparnaðinn, sem af því hlýst, til
þess að hækka laun hæfra leiðbein-
enda? Hvaða kröfur gerir Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir, borgar-
stjóri, til þeirra grunnskólakenn-
ara sem undir hana heyra? Hver
eru markmið grunnskólanna í
Reykjavíkurborg að mati borgar-
stjóra? Hvaða forsendur liggja til
grundvallar þeirri staðhæfingu, að
leiðbeinendur séu hæfir til kennslu
í skólum í Reykjavík? Hverjar eru
forsendurnar, sem rennt geta rök-
heldum stoðum undir þessa stað-
hæfingu?
Mér dettur í hug dæmi tU samlík-
ingar. Gerum ráð fyrir því, að leik-
arar við Borgarleikhúsið segðu upp
stöðum sínum. Margar stöður þyrfti
að fylla fyrir komandi leikár og
menntaðir leikarar væru ekki fáan-
legir að koma til vinnu við þær að-
stæður, sem þeim í boði væru.
Hvaða ályktanir væri hægt að
draga af þeirri hugsanlegu fullyrð-
ingu, að nóg væri tU af hæfum
áhugaleikurum til þess að fylla í
stöðumar? Hvaða viðhorf tU leik-
hússins myndu birtast í slíkum um-
mælum? Engum blandast hugur
um, að fjölmargir eru náttúrubörn í
leik og hafa tekið þátt í mörgum
verkum og myndu vafalítið getað
unnið leiksigra í Borgarleikhúsinu.
En getur það verið umdeUanlegt, að
almennt skorti þá nauðsynlegar for-
sendur tU að uppfylla kröfur, sem
atvinnuleikhús gerir tU sinna starfs-
manna? Eða er nægilegt að hafa
talsverða hæfileika í starfið til þess
að fá vinnu í Borgarleikhúsinu?
Ummæli borgarstjóra finnst mér
fáheyrð og bera vott um litla virð-
ingu fyrir skólastarfi og fag-
mennsku menntaðra kennara. Það
er eitt að sætta sig við neyðarbrauð,
annað að leggja það að jöfnu við vel
undirbúna veislu. Ummæli borgar-
stjóra fela í sér Ula dulda fordóma
tU kennaramenntunar og kennara-
starfsins sem faggreinar.
Höfundur er lektor við
Kennaraháskóla Islands.
Frelsi og ábyrgð
>
ÞESSA helgi verða
fyrstu skrefin stigin í
breytingum á af-
greiðslutíma vínveit-
ingahúsa. Um árabil
hefur einkennilegt fyr-
irkomulag verið á vín-
veitingaleyfum í borg-
inni. Á sömu mínút-
unni kl. 3 aðfaranætur
laugar- og sunnudaga
er skrúfað fyrir kran-
ann og þúsundir
manna þyrpast út á
götur miðborgarinnar.
Því fylgir mannsöfnuð-
ur sem á stundum
minnir á þjóðhátíð,
-/eliim
Fegurðin kemur innan frá
Laugavegi 4, sími 551 4473
nema hvað ástand
fólksins er ekki alltaf
upp á það besta.
LeigubUar hafa ekki
undan að ferja fólk
heim til sín og stór
hópur fólks tekur á
það ráð að ganga heim
eða í síðbúin sam-
kvæmi í nærliggjandi
íbúðarhverfum. Allt
hefur þetta verið veit-
ingamönnunum, við-
skiptavinunum og íbú-
um í og við miðborg-
ina til ama og óþæg-
inda.
Borgaryfirvöld hafa
nú samþykkt til
reynslu í 3 mánuði að heimila vín-
veitingastöðum í miðborginni og á
atvinnusvæðum að ráða afgreiðslu-
tíma sínum sjálfum um helgar. Það
er von okkar að þetta nýja fyrir-
komulag muni auka valfrelsi um
leið og það dragi úr ónæði af næt-
urlífi borgarinnar. Jafnframt hafa
verið samþykktar nýjar reglur um
Afgreiðslutími
Borgaryfírvöld hafa nú
samþykkt til reynslu í 3
mánuði, segir Helgi
Hjörvar, að heimila
vínveitingastöðum í
miðborginni og á at-
vinnusvæðum að ráða
afgreiðslutíma sínum
um helgar.
áminningar og leyfissviptingar
vínveitingahúsa sem ekki fara að
settum reglum, en með því mun
skapast aukið aðhald, enda þurfa
frelsi og ábyrgð að fara saman.
Höfundur er forseti borgarstjórnnr.
fíi Eru rimlagardínurnar óhreinar!
Við Hreinium:
Rimla, strimla, plíseruð og sólargluggatjöld.
Setjum afrofmagnandi bónhúð.
Sækjum og sendum ef óskað er.
. ..Níí0 tækmbreirmnm
Sóiheimar 35 • Sfanfc 533 3634 • GSMí 997 3634
Helgi
Hjörvar
Dyr mann-
réttinda!
BANDARÍKIN
höfðu sínar fæðingar-
hríðir við uppbyggingu
og mótun samfélagsins,
sem og aðrar þjóðir.
Frá því ég fór að fylgj-
ast með hafa Bandarík-
in verið þjóð lýðræðis
og sátta og í mörgum
tilvikum sem bjarg-
vættur margra þjóða á
neyðartímum.
I Bandaríkjunum búa
þjóðabrot frá flestum
þjóðum heims. Þessir
kynþættir, sem voru
innflytjendur, komu
með trúariðkun sína,
lífsskoðánir og áhuga-
mál. Þeir Bandaríkja-
menn sem áttu uppruna sinn frá
Evrópu nefndu hana gjarnan gamla
landið. Þessir Evrópubúar voru yfir-
leitt kristnir og gamlar myndir frá
evrópsku landnemunum, ásamt
kirkjubyggingum, finnst mér hafa
verið í líkingu við byggðir Islendinga
hér heima fyn- á tímum. Það er mín
skoðun að Guð Israels - Skaparinn -
hafi gefið mannkyninu í vöggugjöf
frelsi til að velja og hafna. I skjóli
þeirra gjafa eru m.a. trúfrelsi, skoð-
ana- og athafnafrelsi. Stjórnskipun-
arlög - stjórnarskrár - Bandaríkj-
anna eru til eftirbreytni að þessu
leyti fyrir allar þjóðir. I fáum orðum
sagt: Þetta stóra land, USA, skiptist
í bæði stór og smá ríki og sérhvert
ríki hefur sjálfstjóm í eigin málum,
kýs eigið þing, stjórnvöld. Ef kjörinn
þingmaður þykir ekki standa við gef-
in kosningaloforð geta íbúar eftir tvö
ár safnað undirskriftum og ef ákveð-
inn fjöldi kjósenda skrifar undir er
hægt að víkja viðkomandi þingmanni
frá í gegnum dómskerfíð. Það já-
kvæða við sjálfsstjórnarríki Banda-
ríkjanna er að almenningur getur, ef
vilji er fyrir hendi, haft mikil áhrif á
eigin hagsmuni og lífsafkomu fjöl-
skyldunnar. Þjóðkjörnir þingmenn á
Bandaríkjaþingi hafa svo m.a. það
starfssvið að semja svonefnd alríkis-
lög og þau verða íbúar sjálfsstjóm-
arríkjanna, þ.e.a.s. allir Bandaríkja-
menn, að halda og virða. Þessi
stjórnskipan er að mínu mati lykill-
inn að dymm mannréttinda og lýð-
réttinda þegna Bandaríkjanna þar
sem alríkislögin gera USA að einu
öflugu þjóðríki þar sem allir em
jafnir fyrir lögunum.
Lénsherraveldi Evrópu
Tillaga var borin fram í Evrópu-
ráðinu þess efnis að Alþjóðadómstóll-
inn í Haag fjallaði um hvort kæra
ætti NATO fyrir glæpi gegn mann-
kyni vegna loftárása á Serbíu. At-
kvæðagreiðslan í Evrópuráðinu fór
þannig að tillögunni var vísð frá
vegna formgalla. Þessi útkoma at-
kvæðagreiðslunnar er að mínu mati í
anda gamla lénsherraveldisins í Evr-
ópu gagnvart smáríkjum og almenn-
ingi þeirra tíma. Evrópuráðið virðist
ætla að teygja málið og frelsa NATO
frá ábyrgð gjörða sinna: Að nota
varnarbandalag vestrænna þjóða til
að varpa sprengjum á vopnlausan al-
menning í Serbíu, leggja landið næst-
um í rúst og efnahag þess og kenna
síðan lýðræðiskjömum forseta lands-
ins, Slobodan Milosevic, um ódæðið.
Clinton, forseti Bandaríkjanna,
hefur einnig verið virkur í NATO-
liðinu.Hann lét hafa eftir sér í viðtali
við fréttamenn niðurlægjandi orða-
val í garð Milosevic og hótaði að Ser-
bar fengju enga aðstoð eftir loftárás-
ir NATO nema Milosevic væri rek-
inn frá völdum. Þessi orð og fram-
koma Clintons gagnvart Serbíufor-
seta samrýmist ekki, að mínu mati,
bandarísku réttarkerfi og mannrétt-
indalögum. En viljinn til að koma
Milosevic úr forsetaembætti í Serbíu
verður að koma frá Serbum sjálfum.
Ég spyr:
1. Voru átök Serba við Kosovo-Al-
bana ekki innanríkismál serbneska
ríkisins?
2. Urðu átökin í Kosovo ekki
vegna þess að Kosovo-
Albanar ætluðu að gera
landið að sjálfstæðu
múslímaríki innan Evr-
ópu?
Serbar og múslímar
Serbar eru kristnir
en múslímar eru mú-
hameðstrúar. Meinið í
þessum sorglegu átök-
um virðist vera að
Kosovo-Albanar, sem
höfðu sjálfstjórn, hafa
ekki viljað aðlaga sig al-
ríkislögum Serba sem
bæði þeir og Serbar
eiga að halda og virða.
Við vitum að það getur
verið lífshættulegt fyrir
kristna menn að taka sér búsetu í
músh'maríki því að múslímum býður
við kristilegu siðgæði og trú. Fyrir
nokkrum árum var sagt frá því í ís-
lenskum dagblöðum að múslímahjón,
búsett í Bandaríkjunum, hefðu feng-
ið mann til að myrða dóttur sína af
Stjórnskipan
Það er mín skoðun,
segir Asdís Erlings-
dóttir, að fréttamenn
hafí verið hlutdrægir í
Kosovo-málinu.
því að hún vildi ekki giftast þeim
manni sem foreldrar hennar höfðu
valið. Hjónin voru dæmd vegna
gjörða sinna. Ef þessi atburður hefði
gerst í múslímaríki hefðu þessi hjón
haft allt í hendi sér. Eftir að NATO-
liðið hafði haldið innreið sína í
Kosovo birtist viðtal við múslíma-
konu á sjónvarpsstöðinni CNN. Hún
sagði m.a: Ég vil múslímatrú eins og
Sádi-Arabar hafa. Þeir höggva hend-
ur af þjófunum o.fl. Ég spyr: Hvað
eiga Serbar að gera í slíku tilviki ef
Kosovo-Albanar höggva hönd eða
hendur af þjófunum? Slík gjörð hlýt-
ur að standa gegn mannréttindalög-
um Serba. En Islendingar: Myndu
þeir leyfa hegningalög múslíma hér
á landi?
Hlutdræg fréttamennska
Það er mín skoðun að fréttamenn
hafí verið hlutdrægir í Kosovo-mál-
inu, Serbar nær aldrei spurðir eða
fengið að tjá sig og þeim kennt um
allt. Hryllingssögur Kosovo-AIbana
heyrast áfram og hafa sáð fyrirlitn-
ingu og hatri á serbnesk stjórnvöld
almennt. Hvar er dómgreind almenn-
ings? Áleit fólk að serbneskir her-
menn og lögreglusveitir væru að
berjast við konur, böm og gamal-
menni, hús úr húsi eins og eyðilegg-
ingin sýnir? Nei! Serbar voru að berj-
ast við hryðjuverkasveitir KLA-
manna, ásamt þeim Kosovo-Albönum
sem fylgdu þeim að málum. Áður en
NATO fór að hafa afskipti af Kosovo-
deilunni álitu vestrænar þjóðir KLA-
menn vera hryðjuverkasveitir, sem
þeir eru. Þáttur KLA-manna og fylg-
ismanna þeirra þarf rannsóknamefnd
mannkynsglæpa að kanna vel, ekki
síður en hjá Serbum. Hvaðan fengu
KLA-menn vopnin? Það alvarlegasta,
að mínu mati, er að það lítur út fyrir
að KLA-menn og fylgismenn þeirra
hafi lagt líf óvopnaðs almennings í
hættu í bardögum við Serba í Kosovo
en hafí síðan flúið í felustaði sína og
endurtekið bardagaaðferðimar þar til
yfir lauk.
Að sinni:
Máltækið segir: Öðmvísi mér áður
brá. Rússnesk stjómvöld, undir
stjórn Yeltsíns forseta, voru þau
einu í Evrópu sem fordæmdu loft-
árásir NATO á óvopnaðan almenn-
ing í Serbíu. Það er mín skoðun að
rússneskur fulltrúi eigi að sitja í
rannsóknarnefnd mannkynsglæpa í
Evrópu.
Höfundur er húsmóðir.
Ásdís
Erlingsdóttir