Morgunblaðið - 27.07.1999, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚLÍ 1999
UR VERINU
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Fastanefnd framkvæmdasljórnar Evrópusambandsins
Akvörðun um leyfilegt
díoxínmagn í dýrafóðri
frestað fram í september
AP
MOHAMMED (t.h.), nýr konungur Marokkó, einn líkmanna,
vinstra megin er Moulay Rachid, bróðir Mohammeds.
Utför Hassans, konungs Marokkó, fór
fram í viðurvist fjölda tiginna gesta
„Hann var
eins og fað-
ir okkar“
Rabat. Reuters, The Daily Telegraph.
Á FUNDI fastanefndar fram-
kvæmdastjórnar Evrópusambands-
ins um dýrafóður í gær var ákveðið
að fresta ákvörðun um hver leyfíleg
mörk díoxíns í dýrafóðri mega vera.
Fyrirliggjandi tillaga var um 2.000
píkógrömm í hverju kílói, en svo lág
mörk þýða að bannaður verður allur
innflutningur á mjöli og lýsi úr fiski
til notkunar í dýrafóður til Evrópu-
sambandsins. Verðmæti útflutnings
á þessum afurðum frá Islandi nam á
síðasta ári um 16 milljörðum króna.
Svo lág mörk á magni díoxíns
myndu hafa sömu áhrif á fiskimjöls-
iðnað Evrópusambandsins og hafa
mjög slæmar afleiðingar fyrir lax-
eldi innan þess.
I kjölfar díoxínmengunar í dýra-
fóðri í Belgíu hefur gripið um sig
mikil díoxínhræðsla á meginland-
inu. Evrópusambandið hefur haft til
skoðunar með hvaða hætti megi
verja neytendur fyrir þessu efni.
Framkvæmdastjórn sambandsins
fól landbúnaðarnefnd ESB að fjalla
um málið. I nefndinni eiga sæti vís-
indamenn og fulltrúar aðildarríkja
sambandsins.
Á fundi í síðustu viku stóð til að
leggja fram tillögu vísindamann-
anna um að 10.000 píkógramma há-
mark af díóxíni mætti vera í hverju
kflói af dýrafóðri, sem er að sögn
kunnugra raunhæft hámark, en öll-
um að óvörum breyttu þeir tillög-
unni rétt fyrir fundinn og hámarkið
fyrir fiskiafurðir var lækkað niður í
2.000 píkógrömm.
Þessi skyndilega breyting á til-
lögunum mætti mikilli andstöðu hjá
ríkjum bæði innan og utan sam-
bandsins. Islendingar og Norðmenn
hafa haft miklar áhyggjur af því að
tillagan nái fram að ganga og ríki
innan sambandsins, eins og Bret-
land og Danmörk, hafa haft miklar
efasemdir um hversu raunhæft
þetta díoxínhámark sé.
Niðurstaða fundarins í síðustu
viku var sú að greiða skyldi atkvæði
um tillöguna um 2.000 píkógrömm á
fundi sem haldinn var í gær. Vís-
indamennimir hafa ekki atkvæðis-
rétt í nefndinni, aðeins fulltrúar að-
ildarríkjanna. Á fundinum lagði full-
trúi Danmerkur til að ákvörðun um
málið skyldi frestað fram í septem-
ber og var það samþykkt með mikl-
um meirihluta, enda mætti tillagan
mikilli andstöðu fulltrúa aðildarríkj-
anna.
Hvorki hættulegt
mönnum né dýrum
Árni Mathiesen, sjávarútvegsráð-
herra, sagði að nú yrði allt kapp
lagt á að sannfæra þá aðila sem
koma að málinu um að þau gildi sem
mælast í íslenskum mjöl- og lýsisaf-
urðum séu náttúruleg og hvorki
hættuleg dýrum né mönnum. „Þessi
tillaga um 10.000 píkógrömm er
mun raunhæfari en sú sem vísinda-
mennirnir lögðu fyrir nefndina."
Árni segir að íslensk stjómvöld
hafí átt í samstarfi við þær þjóðir
sem óttast mest að tillagan nái fram
að ganga, Noreg, Danmörku, Bret-
land og Skotland. „Mér vitanlega
berst engin þjóð innan Evrópusam-
bandsins fyrir þessum 2.000-mörk-
um. Þetta er tillaga framkvæmda-
stjómarinnar en fulltrúar ríkjanna
virðast álíta að ekki séu nægjanleg
rök fyrir að samþykkja tillöguna
eða þá að þeir telja hana vera of
lága.“
Gæti þýtt hrun loðnu-
og sfldveiða
Tillaga sérfræðinefndarinnar var
að ekki mættu finnast meira en
2.000 píkógrömm í hverju kflói af
Núverandi tillaga
gæti þýtt hrun
fískimjöls- og lýs-
isframleiðslu hér
fitu í dýrafóðri en ef hún væri sam-
þykkt myndi það þýða hrun loðnu-
og síldveiða í Norðurhöfum, þar
sem mjöl og lýsi gæti að öllum lík-
indum ekki staðist þessar kröfur.
Því er um mikla hagsmuni fyrir ís-
lendinga að ræða þar sem heildar-
útflutningsverðmæti þessara af-
urða nemur um 16 milljörðum á ári
hverju og fer stærstur hluti fram-
leiðslunnar á Evrópumarkað.
Jón Reynir Magnússon, forstjóri
SR-mjöls, segir að ef þetta verði
samþykkt muni það þýða að ekki
verði hægt að flytja mjöl og lýsi til
landa Evrópusambandsins. „Við
mættum ekki einu sinni nota þess-
ar afurðir hér heima. Hrun mjöl-
framleiðslu úr fiski myndi einnig
hafa mikil áhrif á löndin í kringum
Rannsóknaskipið Ami Friðriksson
hefur að undanförnu verið við rann-
sóknir á kolmunna. Hann var stadd-
ur í kantinum á Breiðamerkurdýpi,
þegar Morgunblaðið náði sambandi
við Svein Sveinbjömsson, leiðang-
ursstjóra. Hann sagði í samtali við
Morgunblaðið, að töluvert af
kolmunna væri að sjá á þessum
slóðum. „Það er mikið af kolmunna
á íslenska hafsvæðinu við Suðaust-
uriandið, meðfram kantinum. Hann
er á stóra svæði og er dreifður og
þess vegna hafa veiðar gengið treg-
lega undanfarið." Sjö skip era nú á
kolmunnaveiðum og hefur aflinn
verið tregur upp á síðkastið þrátt
fyrir góð skot inn á milli.
Sveinn er bjartsýnn á að
okkur. Fiskeldisiðnaðurinn í Nor-
egi, Skotlandi og á írlandi er al-
gjörlega háður fiskimjöli, þannig
að það er mikið í húfi og ekki bara
fyrir okkur Islendinga."
Skammgóður vermir
Jón Reynir Magnússon er
ánægður með fréttirnar en slær
samt varnagla. „Það er ágætt að
heyra að þeir hafi frestað því að
taka ákvörðun um þessa tillögu, en
þetta er skammgóður vermir og
ekki enn ljóst hvort þeir sam-
þykkja þetta hámark. En hins veg-
ar gefur þetta okkur tíma til að
kynna okkar mál og það getur
skipt sköpurn."
Jón bætir því einnig við að ef
þetta lágmark verði samþykkt fyr-
ir dýrafóður geti ekki verið langt í
að sömu viðmið verði á afurðum til
manneldis. „Þeir hljóta að vera
með svipuð viðmið fyrir dýr og
menn. Þannig að við gætum lent í
þeirri aðstöðu að fiskurinn okkar
verði ekki gjaldgengur á Evrópu-
markaði.“
kolmunninn þétti sig „Það era
blettir hérna frá Berafjarðarál vest-
ur undir Breiðamerkurdýpi sem
skarta ágætlega þéttum lóðningum.
Skipin hafa ekki ennþá komið á
þessi svæði - en þau hljóta að kíkja
á þetta.“
Sveinn segir að kolmunnaklakið í
vor hafi að öllum líkindum heppnast
vel. „Það er mikið af ungum fiski á
suðurhluta svæðisins og það er
greinilega sterkur árgangur að
koma inn. Ekki er annað að sjá en
að það sé bjart yfir þessum veiði-
skap.“ Hægt er að veiða kolmunn-
ann á Islandsmiðum fram á haust
en þá fara eldri árgangarnir á
hrygningarstöðvar sínar vestur af
Bretlandseyjum.
ÞJOÐHOFÐINGJAR fjórtán landa
og hundruð þúsunda Marokkó-
manna voru við útför Hassans
Marokkókonungs í Rabat á sunnu-
dag en Hassan, sem var sjötugur,
lést á föstudag. Svo mikil var mann-
þröngin að meira en fimmtán hund-
rað manns þurftu á læknishjálp að
halda, en afar heitt var í veðri þegar
útförin fór fram.
Hassan hafði verið konungur
Marokkó í þrjátíu og átta ár og þyk-
ir hafa komið ýmsu tfl Ieiðar á
valdatíma sínum. Minnast menn
hans ekki síst fyrir þann þátt sem
hann átti í gerð friðarsamkomulags
Israelsmanna og Palestínuaraba ár-
ið 1993. Sonur hans, Sidi Mo-
hammed, hefur þegar verið svarinn
í embætti og tók hann sér titilinn
Mohammed sjötti.
Meðal gesta við útför Hassans
vora Bill Clinton Bandaríkjaforseti
og kona hans Hillary, Jacques
Chirac, forseti Frakklands, Karl
Bretaprins, Ehud Barak, forsætis-
ráðherra Israels, Yasser Arafat,
leiðtogi Palestínumanna, Juan Car-
los Spánarkonungur, Albert, kon-
ungur Belgíu, og Thabo Mbeki, for-
seti Suður-Afríku. Hafez al-Assad,
forseti Sýrlands, var ekki við útför-
ina heldur sendi fulltrúa sinn, en
vonast hafði verið til að Clinton
gæti átt fund við Assad um friðar-
umleitanir í Mið-Austurlöndum.
Gengið tæplega fimm
kflómetra með líkið
Gengið var með lík Hassans næst-
um fimm kflómetra frá konungshöll-
inni til útfararstaðarins en fremst fór
vagn hins nýja konungs, Mo-
hammeds. Þeir Clinton og Chirac
fóra síðan fyrir hinum tignu gestum
á eftir líkvagni Hassans á meðan
mikill fjöldi Marokkóbúa fylgdist
með og syrgði látinn konung sinn.
Fólkið hrópaði nafn Hassans og
Allahs í sífellu. Sumir höfðu komið
alla leið frá Casablanca til að minn-
ast Hassans, en borgin er tæplega
hundrað kílómetra suður af Rabat.
„Hann var eins og faðir okkar,“
sagði Youssef Mohammed, 25 ára
gamall Marokkóbúi. Sagðist hann
hafa verið tilbúinn að ganga alla leið
frá Casablanca til Rabat ef það
reyndist nauðsynlegt til að kveðja
hinn látna konung.
Erlendir þjóðarleiðtogar minnt-
ust Hassans hlýlega og sagði Clint-
on konunginn hafa verið „þrautseig-
an“ mann sem lifað hefði alla and-
stæðinga sína. Hassan hefði hins
vegar einnig tekist að bæta hag
íbúa Marokkó og stuðlað að bættum
samskiptum við aðrar arabaþjóðir,
sem og við íbúa Israels. „Hann lét
aldrei hugfallast þrátt fyrir þær
hættur sem í veginum vora og með
tið og tíma jókst orðstír hans og
viska og um leið orðstír Marokkó,"
sagði Clinton.
Erfítt að feta í fótspor Hassans
Hassan þótti farsæll stjórnandi
en lítið er vitað um son hans, sem
nú er orðinn Mohammed konungur.
Mohammed er þrjátíu og fimm ára
gamall og ógiftur en hefð ku fyrir
því í Marokkó að krónprins sé ógift-
ur á meðan faðir hans er enn á lífi.
Fregnir bárast í gær um að Mo-
hammed hefði gengið í hjónaband
strax í kjölfar andláts Hassans á
föstudag, líkt og Hassan gerði er
faðir hans lést árið 1961, en þær
fregnir vora hins vegar bornar til
baka síðar um daginn.
Mohammed hefur verið hrósað
fyrir hvernig honum tókst upp er
hann kom fram í sjónvarpi á föstu-
dag og tilkynnti þjóð sinni að Hass-
an væri látinn. Lýsti hann því þar
yfir að sál fóður síns væri „farin til
Paradísar" og bað fólk um að sýna
þolinmæði og halda ró sinni.
Fréttaskýrendur segja að Hass-
an hafi undirbúið son sinn lengi fyr-
ir að feta í fótspor sín en hafi engu
að síður verið tregur til að veita
honum hlutdeild í stjórn landsins.
Mohammed sagður vel
menntaður og framsýnn
Mohammed er sagður vel mennt-
aður og framsýnn, bókhneigður
nokkuð og fróður um hina margum-
töluðu upplýsingahraðbraut. Hann
nam lögfræði í Frakklandi og sér-
hæfði sig þar í tengslum Evrópu-
sambandsins og arabaheimsins og
vann um tíma á vegum Evrópuráðs-
ins. Aðdáendur hans hrósa honum
jafnframt fyrir hversu mjög honum
er umhugað um að bæta hag þeirra
sem minnst mega sín, en vestrænir
diplómatar segja þó að hann verði
einungis dæmdur af verkum sínum;
spennandi verði t.d. að sjá hvort
hann beitir sér fyrir lýðræðisþróun í
Marokkó.
Auk arabísku talar Mohammed
frönsku, ensku og spænsku og er
nefndur í sömu andrá og Abdullah,
nýr konungur Jórdaníu, þegar rætt
um þá leiðtoga arabaríkjanna sem
era vel að sér um tölvur og alheims-
væðinguna, hafa stundað nám á
Vesturlöndum og vilja eiga góð
samskipti við umheiminn.
Morgunblaðið/Ármann Agnarsson
BEITIR NK er eitt þeirra skipa, sem nú eru á kolmunnaveiðum. Frem-
ur tregt hefur verið, 100 til 200 tonn á sólarhring. Skipin voru áður úti
í Rósagarði, en eru nú að færa sig upp í kantana. Hér eru skip verjar
á Beiti að taka trollið, en kolmunninn er veiddur í flottroll.
Góðar horfur eru
með kolmunnann
Sjö íslensk skip á veiðum við landið