Morgunblaðið - 27.07.1999, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SERVERZLANIR
OG STÓRMARKAÐIR
UTÞENSLA stórmarkaðanna undanfarin ár hefur breytt
mörgu í verzlunarháttum landsmanna. Búðum kaupmanns-
ins á horninu hefur stórlega fækkað og finnast þær ekki lengur í
mörgum hverfum höfuðborgarsvæðisins. Ástæðurnar eru al-
kunnar. Stórmarkaðirnir bjóða mun lægra verð en einstaka
kaupmönnum er fært, svo og hefur orðið sprenging í vöruúrvali.
Á matvörumarkaði eru þó tvær greinar verzlunar, sem haldið
hafa sínu í samkeppni við stórmarkaði, og jafnvel gott betur, en
það eru fisksala og brauðgerð.
Verulegar breytingar hafa orðið á rekstri fískbúða og bakaría
og segja má, að þar sé keppt um hylli neytenda á grunni fersk-
leika, gæða og fjölbreytni en ekki verðs. í umfjöllun hér í blað-
inu sl. sunnudag um fiskbúðir kemur m.a. fram, að um tuttugu
fískbúðir séu starfræktar á höfuðborgarsvæðinu. Auk sam-
keppni innbyrðis milli þeirra þurfa þær að keppa við fisksölu
stórmarkaðanna. Fisksalar telja sig þó hafa forskot í þeirri sam-
keppni. Þeir bjóði ferskari fisk og þjónustu, sem gefí viðskipta-
vininum sjálfum færi á að velja og láta vinna að vild.
Það hefur margsinnis komið fram í rannsóknum, bæði heima
og erlendis, að fiskmeti er einhver hollasta matvara, sem neyt-
endur eiga kost á. Magnús Sigurðsson, eigandi fiskbúðarinnar
Hafrúnar, segist sannfærður um, að fiskneyzla muni aukast á
næstu árum. „Fólk er farið að huga meira að hollustu og fiskur
er hollustufæða," segir hann. Kristján Berg, sem rekur fiskbúð-
ina Vör á Höfðabakka, segir fiskbúðir hafa verið á hraðri niður-
leið um tíma, en með tilkomu nýrrar kynslóðar fisksala sé að
takast að snúa þeirri þróun við. „Þetta er bara eins og með bak-
aríin,“ segir hann, „þeim tókst að rétta úr kútnum með því að
ráða til sín meistara og bjóða upp á nýbreytni. Þetta eru orðnar
eins konar sérverzlanir. Það er einmitt það sem við erum að
gera. Þetta er framtíðin."
Segja má, að bylting hafi orðið undanfarin ár í rekstri fisk-
búða og bakaría. Kemur það fram í miklu úi-vali nýrra vöruteg-
unda og meðhöndlunar. Það er fagnaðarefni, að neytendur eiga
nú miklu fleiri kosta völ en áður á matvörumarkaði, enda stuðlar
fjölbreytni að samkeppni, sem kemur þeim til góða.
HIN NÝJA
BY GGÐASTEFNA
ISAMTALI við Morgunblaðið sl. sunnudag fjallar Sturla
Böðvarsson samgönguráðherra um þau nýju viðhorf, sem
skapazt hafa vegna fjarskipta- og tölvubyltingarinnar og segir
m.a. um áhrif hennar: „Eg er sammála því, að þetta geti orðið
hin nýja byggðastefna. Kostnaðurinn við að byggja upp grunn-
net fyrir allt landið er ekki mikill og ekki óyfirstíganlegur, þeg-
ar haft er í huga hve mikið er í húfi og tækifærin, sem þetta
veitir. Uppbygging ljósleiðarakerfis um allt land getur orðið öfl-
ugri byggðastefna en margt annað.
Oft flytur fólk búferlum af landsbyggðinni, þegar börnin hefja
nám í framhaldsskóla en ég minni hér á að nú er að fara af stað
tilraun með fjarkennslu á framhaldsskólastigi í Grundarfirði.
Þetta skapar mikla möguleika og skiptir miklu fyrir byggðarlög-
in.“
Það er fagnaðarefni, að nýr samgönguráðherra Sjálfstæðis-
flokksins gerir sér svo glögga grein fyrir þeim möguleikum, sem
felast í þeirri tæknibyltingu, sem við blasir og tekur á sig nýjar
og nýjar myndir. Á því leikur enginn vafi, að í þeim gífurlegu
framförum, sem orðið hafa á því sviði eru fólgnir alveg nýir
möguleikar fyrir landsbyggðina, sem gjörbreyta öllum viðhorf-
um til framtíðar hennar. Þessi nýja tækni ásamt þeim góðu sam-
göngum, sem byggðar hafa verið upp undanfarna áratugi, geta
meira að segja snúið við þeirri þróun í byggðamálum, sem ein-
kennt hefur alla öldina.
Samgönguráðherra fjallar um eignaraðild að grunnnetinu og
segir m.a.: „... ég held samt, að æskilegast væri að einkavæða
þetta algerlega. Einkarekstur væri bezta tryggingin fyrir því að
kerfið yrði byggt upp í takt við framfarir í tæknilegum efnum á
þessu sviði. Fyrirtæki, sem veita þjónustuna, vinna mest og bezt
í því að bæta tæknina."
Morgunblaðið hefur viðrað þá hugmynd, að ríkið sæi um að
byggja upp grunnnet, sem veitti fólki hvar sem það býr á land-
inu jafngóða þjónustu. En það má vel vera, að Sturla Böðvars-
son hafi rétt fyrir sér, að heppilegra væri að grunnnetið yrði
einnig í eigu einkafyrirtækis. A hinn bóginn eru efnisleg rök fyr-
ir því, að óheppilegt væri að t.d. eitt þriggja samkeppnisfyrir-
tækja ætti grunnnetið og hin tvö yrðu að leita til þess um að-
gang að því. Jafnframt vakna spurningar um einokunarstöðu
þess einkafyrirtækis, sem ætti netið. Þetta eru álitamál, sem
þarf að ræða.
Þau viðhorf, sem samgönguráðherra lýsir í viðtalinu við
Morgunblaðið benda hins vegar eindregið til þess að hann muni
á næstu misserum leggja áherzlu á að fylgja fjarskiptabylting-
unni eftir með mótun nýrrar byggðastefnu á grundvelli hennar.
HORFT í átt að Eyjabökkum.
SKARPHÉÐINN Þórisson bendir á Vestur-Öræfi,
aðalburðarsvæði hreindýra.
leyðisfjörði
Eskifjörður
leyðárflörðúr
Fáskrúðsfjörðul
Stöðvai
'* Snæ-
fell.
VATNA-
JÖKULL
10 km
Margir vilja
skoða fyrir-
huguð virkj-
anasvæði
Fyrirhuguð virkjanasvæði norðan Vatna-
jökuls hafa verið mikið til umræðu undan-
farið. Sigríður B. Tómasdóttir og Arnaldur
Halldórsson slógust í för með Hinu
íslenska náttúrufræðafélagi á ferð
þess um virkjanasvæðin.
AÐ eru margir sem heilsast
með virktum á Umferðar-
miðstöðinni við upphaf ferð-
ar Hins íslenska náttúru-
fræðafélags. Fólk sem hefur stundað
ferðir félagsins til margra ára lætur
sig ekki vanta í ár, en mun fleiri eru
þó með í ár en undanfarið, og sumir í
sinni íyrstu ferð. Ástæðan er ugg-
laust áfangastaðurinn, fyrirhuguð
virkjanasvæði norðan Vatnajökuls.
Þau hafa verið mikið til umræðu í
fjölmiðlum, m.a. í Morgunblaðinu.
„Við gerðum upphaflega ráð fyrir
um 30 manns í ferðina," segir Frey-
steinn Sigurðsson, formaður félags-
ins og einn fararstjóra ferðarinnar.
„Ákvörðun um að skoða virkjana-
svæðin var tekin sl. haust eins og
venja er til. Við birtum tilkynningu
um ferðina í félagsriti okkar í des-
ember. Það fylltist allt hratt og
meira til þannig að um páskana voru
komnir um 80 manns á skrá og alls
eru um 100 manns í ferðinni."
Spennandi að sjá svæðin
Framundan er mikill akstur norð-
ur um land en hópurinn hefur lagt
undir sig þorrann af gistirými í Jök-
uldalnum. Þegar hlerað er um
ástæður farar hjá fólki kemur í ljós
að ferðamenn eru spenntir að sjá
virkjanasvæðin með eigin augum.
Fæstir hafa komið á öll svæðin sem
fyrirhugað er að skoða þótt margir
hafi komið á einstaka staði.
Flestir sem blaðamaður hefur tal
af hafa þegar myndað sér skoðun á
virkjanamálum. „Eg er að fara að
sjá svæðið og sannfærast í minni
skoðun en ég er á móti þessum
virkjunum," segir einn, „og kannski
verður maður ekki á móti þegar
maður hefur skoðað svæðið," bætir
eiginkonan við.
Ferðalangar eru á öllum aldri,
þótt heldur fleiri séu af eldri kyn-
slóðinni en yngri. Einstaklingar,
hjón, ferðafélagar, fjölskyldur, allir
eiga þeir það sameiginlegt að hafa
áhuga á náttúrufari og umhverfi.
Margir hverjir fróðir mjög og hafa
þá einnig lært mikið í ferðum Nátt-
úrufræðafélagsins í gegnum tíðina.
Þar má nefna Gísla Guðmundsson,
sjálflærðan grasafræðing, sem að
sögn Freysteins hefur í fullu tré við
Eyþór Einarsson grasafræðing og
einn af fararstjórum ferðarinnar,
þriðji fararstjórinn er Guttormur
Sigbjarnarson jarðfræðingur.
Komið er á áfangastaði í Jökuldal
síðla kvölds. Annan dag ferðar er
haldið í fyrstu skoðunarferð af þrem-
ur og er ætlunin að skoða hugsanleg
virkjanasvæði Fljótsdalsvirkjunar og
halda inn til Eyjabakka eins langt og
vegir leyfa. Þar verður miðlunarlón
virkjunarinnar verði af henni.
Skoðað í gdðu skyggni
Ekið er sem leið liggur inn að
Snæfelli. Veðrið er gott og Snæfellið
ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚLÍ 1999 35 -
Morgunblaðið/Arnaldur
GENGIÐ niður með Jökulsá í Fljótsdal, Snæfell í baksýn.
:
•; * #

Fastir í fari
ÞÆR Bryndís Róbertsdóttir, sem
leggur stund á framhaldsnám í
jarðfræði, og Guðrún Gísladóttir,
lektor í landafræði við Háskóla ís-
lands, taka ekki undir með þeim
sem vilja reisa álver í Reyðarfirði.
„Manni finnst stundum sem menn
séu fastir í einhverju fari þar sem
álver er eini möguleikinn en það
hlýtur að vera hægt að hugsa um ,
eitthvað annað.“
Þær nefna í þessu samhengi
ferðaþjónustu og smærri fyrirtæki.
„Það er spurning hverjir það eru
sem vilja álver og má efast um að
það sé unga fólkið." Bryndís bend-
ir á að visst vandamál hafi verið
fólgið í því að litið sé á ferðaþjón-
ustu sem hálfgerða aukabrúgrein,
jafnvel kvennastarf. Áherslan virð-
ist hins vegar vera á hefðbundin
„karlastörP* þegar um nýsköpun í
atvinnulífi sé að ræða.
Virkjanir sem fylgja stóriðju
telja þær stöllur misráðnar. „Við
siljum eftir með skaða sem ekki
verður bættur verði í þessar fram-
kvæmdir ráðist. Það er einnig
vandamál hér á landi að allt á að
gerast í einni holskeflu og má helst
ekki að athuga málin í þaula.“
Fræðsla fyrir
almenning
HIÐ fslenska náttúrufræðafélag
var stofnað í Reykjavík 16. júlí
1889 og hefur því verið starfrækt í
110 ár. Upphafsmenn að stofnun
þess voru þeir Benedikt Gröndal
sem var fyrsti formaður félagsins,
Þorvaldur Thoroddsen, Björn
Jensson, Jónas Jónascn og Stefán
Stefánsson.
Núverandi formaður er Frey-
steinn Sigurðsson, jarðfræðingur
hjá Orkustofnun. Hann segir félags-
menn hafa margs konar bakgiunn
en eigi sameiginlegan áhuga á nátt-
úru Islands. „Félagið er brautryðj-
andi í náttúruvernd og fór fyrst að
huga að þeim málum um 1930.
Nefna má að stofnun Landverndar
laust fyrir 1970 er að miklu leyti
runnin undan riljum félagsins."
Freysteinn segir markmið með
félaginu hafi frá upphafi verið að
styðja við náttúrufræði á íslandi,
fræða almenning og koma upp
náttúrugripasafninu þar til ríkið
tók við rekstri þess, árið 1947.
Hluti af fræðslu um náttúrufar
hefur falist í ferðum um landið.
Auk þess eru haldnir fundir einu
sinni í mánuði yfir veturinn. Félag-
ið hefur frá árinu 1941 gefið út *
tímaritið Náttúrufræðinginn.
sjónmáli þótt Eyjabakkarnir sjálfir
sjáist ekki þarna undir rótum Snæ-
fells.
Því næst er förinni heitið vestan
megin Snæfells, í Snæfellsskála
segir skálavörður að stöðug og mik-
il umferð hafi verið um í sumar, um-
ræða um virkjanir hafi greinilega
haft sín áhrif og vakið forvitni
ferðafólks.
í Snæfellsskála á hópurinn stefnu-
mót við Skarphéðin Þórisson, líf-
fræðing og menntaskólakennara,
sem er manna fróðastur um hrein-
dýr og hefur ritað um áhrif virkjana
á burðarsvæði og beitilönd hrein-
dýra. Sest er í hlíðar Sauðahnjúka
og hlustað á tölu um ferðir hrein-
dýra, fengitíma og fjölda en alls eni
nú um 3.000 dýr á íslandi. Útsýni yf-
ir Vestur-Öræfi er gott en þau eru
aðalburðarsvæði hreindýra.
Engum hreindýrum bregður fyr-
ir og veldur það nokkrum vonbrigð-
um. Það kemur því skemmtilega á
óvart þegar ekið er fram á tvö dýr
á heimleiðinni sem eru sallaróleg á
beit og láta rúturnar ekki raska ró
sinni.
ÞAÐ ER margt að sjá á hálendinu.
ÞEGAR 100 manns koma í einu að Snæfellsskála er biðröð óhjákvæmileg.
lætur svo lítið að hrista af sér skýin
þannig að við fáum að sjá toppinn á
þessu tignarlega fjalli. Athyglin
beinist þó nær jörðu. Hákon Áðal-
steinsson, líffræðingur hjá Orku-
stofnun, heldur tölu um gróðurfar á
Eyjabökkum en hann vann þar við
rannsóknir á áttunda áratugnum.
„Þetta er mun stærra en ég bjóst
við,“ heyrist enda mikið landflæmi í