Morgunblaðið - 27.07.1999, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Samstaða
MYJVDLIST
Listaskálinn
Hveragerði
MYNDVERK 61 LISTAMAÐUR
Opið daglega frá 13.-18. Til 1. ágúst.
Aðgangur ókeypis.
ÞAÐ VAR mikið um að vera í
Hveragerði laugardaginn 17. júlí,
og jafnframt íslenzkri myndlist,
þá Listaskálinn opnaði dyr sínar
aftur. I þetta skipti vegna sýning-
ar um og yfir 60 íslenzkra listmál-
ara sem vilja undirstrika tilveru-
rétt skálans og málverksins um
leið. Minna á tilvist sína í eigin
landi, og jafnframt árétta að þetta
frumkvæði Einars Hákonarsson-
ar hafi verið á réttu nótunum,
orðið til fyrir nauðsyn. Safaríkur
vaxtarbroddur þess sem hvar-
vetna er að ske í menningarlönd-
um, þar sem ráðamenn hafa löngu
meðtekið að um grunnþarfir lif-
andi þjóðfélaga er að ræða, sem
að auk skilar ómældum verðmæt-
um hörðum sem mjúkum í þjóðar-
búin. Víða í Evrópu og Bandaríkj-
unum hafa undangengna áratugi
risið upp, og rísa sem aldrei fyrr,
listahallir og vegleg söfn. Jafn-
framt eru borgir sem margur
vissi ekki að væru til á menning-
arkortinu skyndilega komnar í
sviðsljósið með glæsileg hörg og
sýningar á myndlist nútíðar sem
fortíðar. Langar biðraðir við dyr
listasafna, og verða menn í sum-
um tilvikum að tryggja sér að-
gang á einstakar sérsýningar inn-
an þeirra með allt að 10 daga fyr-
irvara. Hvaðanæva að úr heimin-
um flykkjast áhugasamir á stað-
ina, jafnt austri sem vestri, og
þannig eru menn ekki búnir að
vera ýkja lengi innan dyra fyrr er
þeir rekast á fólk frá Japan og
Taiwan sem eru mestu hámenn-
ingarríki austursins, og hér er
jafnvel Suður-Kórea í mikilli
sókn. En það eru fleiri þjóðir og
heimsálfur sem halda vöku sinni
og ber að nefna Kanadamenn, en
þar gjörbreyttist þjóðfélagið á
aldarfjórðungi er upp risu menn-
ingarmiðstöðvar í öllum stærstu
borgum landsins og mulið var
undir listaháskóla og sjónmenntir
hvers konar. Einnig má nefna
nokkur ríki Suður-Ameríku, helst
Brasilíu og Argentínu og ekki
skulum við gleyma Ástralíu, en
þar átti bygging Danans Jörns
Utzons, óperuhúsið í Sydney, ekki
svo lítinn þátt í að opna augu
manna. Þá er vert að upplýsa Is-
lendinga, að við höfnina í Bilbaó,
einmitt á kajanum sem íslenzk
skip lögðust að á árum áður með
saltfisk, er risið upp eitt glæsileg-
asta listahörg Evrópu kennt við
stjörnuarkitektinn ameríska
Frank 0. Gehry, lifandi dæmi
þess að ytra velja menn miðborg-
irnar til slíkra athafna. I þessari
áður einni ljótustu og leiðinleg-
ustu borg Spánar, hafði lengi
tíðkast keimlíkur hugsunarháttur
og við sjávarsíðuna í landinu kæra
við Dumbshaf, en nú þegar þyrp-
ast þangað ferðalangar í tugþús-
undatali.
Verðgildi myndlistar hefur
margfaldast þar sem slíkt gerist
og hér er málverkið á rífandi upp-
leið. Andróðurinn gegn málverk-
inu eru póstmódemísk viðhorf
fólks sem hefur lokað sig inni í
fílabeinsturnum, viðurkennir ekki
staðreyndir utan túngarðsins
heima. Menntun þess byggist á
miðstýrðum viðhorfum sem hafa
þróast frá 1970, annað er ekki við-
urkennt. Upplýsandi að fregna af
skorti á þekkingu á list fortíðar er
svo er komið, sem kemur glögg-
lega fram í því að stóru söfnin eru
í vandræðum með vel menntað
starfsfólk sem getur sinnt eldri
deildum. Yfirleitt sækja sárafáir
með fullnægjandi menntun um
slíkar stöður en múgur og marg-
menni um stöður í núlistum.
Astæðan er sögð vera, samkvæmt
nýjasta hefti listtímaritsins, art, í
Hamborg, að mun auðveldara er
að mennta sig í núlistum. Þannig
er stutt stökk frá fjórðungs-
menntun í Barrokk til meistara-
gráðu í Joseph Beuys, en langt
stökk frá Jleuys í meistaragráðu
Barrokk! í Bandaríkjunum veðja
steinríkir fjárfestar frekar á
myndverk en gull, ekki síst nú-
tímalistamanna og eru þar í hópi
flestir þekktustu leikarar heims-
ins frá Charles Heston (Ben Húr)
til hasarmyndahetjunnar Sylvest-
er Stallone. Jafnvel frá hinu fá-
tæka Irlandi berast þær fréttir að
fyrsta írska málverkið hafi komist
yfir miljón punda á uppboði, raun-
ar í London, málað 1947, af á okk-
ar breiddargráðum gjörsamlega
óþekktum listamanni. Og nokkrir
málarar frá kengúrulandinu fjar-
læga, sem maður hafði enga hug-
mynd um að væru til né hvernig
þeir hantéra pentskúfinn eru víst
komnir í þennan verðflokk, en
þetta gerist einungis fyrir það að
ráðamenn virðast meta og mylja
undir varanleg verðmæti. Af
þessu og mörgu fleiru verður
væntanlega vikið í vettvangsskrif-
um með haustinu enda hefur
skrifari nógar og traustar heim-
ildir handa á millum. Einnig er
vert að geta þess, að á aðal ferða-
mannatímabilinu undanfarin ár
hefur verið þvílík gnótt af aðskilj-
anlegustu stórsýningum víðast
hvar, að stórblöðin hafa átt fullt í
fangi að fylgjast með og birta
greinar um þær. Hér standa Dan-
ir mjög framarlega og eiga marg-
an fiman pennann í listrýnastétt,
sem eru á stöðugum faraldsfæti
með ferðatölvuna á hnjánum að
segja má. Það sem af er sumri hef
ég þegar lesið fjölda greina um
sýningaviðburði, og á mig sækir
svimi er ég renni augunum yfir
framboðið, veit vart í hvorn fótinn
eigi að stíga nú er ég hyggst
leggja land undir fót og nálgast
nokkra þeirra. Vísa til og minni á,
að þeir eru margfalt fleiri sem
fljúga á milli landa á móts við
menningarviðburði en hand- og
fótaleiki og tekjurnar af þeim
ólíkt meiri og altækari.
Allt þetta sem trauðla verður
hrakið, er rétt að upplýsa á tímum
er ein auðugasta þjóð í heimi að
landsgæðum, finnur helstu björg-
un sína í hernaði gegn ósnortnu
hálendinu, einu mesta gersemi
Evrópu, ásamt fegurð himisins
með síaukna losun koltvísýrings í
andrúmið. Bankar leita eftir lof-
orðum um allt að 10 milljarða
hlutafé vegna álvers sem meiri
hluti landsmanna er andvígur, á
sama tíma láta ráðamenn hugvit,
skapandi atriði og sjónmenntir
mæta afgangi, einkum af innlend-
um toga. Hafa þó lofað lands-
byggðinni sex menningarmið-
stöðvum, væntanlega af rasspúða-
og stimpilklukkugerðinni. Leita
úrræða við að koma vinnunni til
fólksins og reisa í því skyni skrif-
stofubákn í stað þess að styrkja
lifandi áhuga og örva fólk til að
koma til vinnunnar eins og víða er
að gerast í kringum okkur. Ekki
úr vegi að spyrja, hver talar um
að leita eftir hlutafé til byggingar
lifandi menningarmiðstöðva í
landsbyggðinni og efla þann
mannauð sem fyrir er, skyldi sá
peningur ekki skila sér aftur eins
og annars staðar? Umfram allt
lyfta myndarlega undir þann
drjúga áhuga sem víða er fyrir
hendi. Væntanlega væri hægt að
tryggja rekstur Listaskálans og
fleiri menningarhúsa með slíku
framtaki ... Eftir að hafa í þrí-
gang skoðað sýninguna, Samstaða
- 61 listmálari, þannig að sem
gildastri yfirsýn væri náð, hef ég
sitthvað við hana að athuga. Mik-
RÝNT í myndir í aðalsal Listaskálans. Kenna má málverk cftir Þórdísi Rögnvaldsdóttur, Önnu Jóa, Hlíf Ás-
grímsdóttur, Elías B. Halldórsson, Einar G. Baldvinsson, Braga Ásgeirsson og Björgu Þorsteinsdóttur.
ÞAÐ var létt yfir mönnum við opnun sýningarinnar í Listaskálanum. Á myndinni sér í kumpánlegan Daða
Guðbjörnsson, glaðsinna þrenningu; Gunnar Öm, spúsu hans og Jóhann Axelsson prófessor, í bakgmnni má
bera kennsl á Ófeig Björnsson.
AKUREYRINGAR sýndu Listaskálanum einnig samstöðu, og mátti sjá
nýtt verk eftir Guðmund Ármann Sigurjónsson.
ilvægast er þó að fólk kemur og
skoðar vel og vandlega, hef ekki
um langt skeið séð fólk á opnun-
ardegi myndverkasýningar virða
fyrir sér hluti af jafn miklum
áhuga. Sjálf er sýningin frekar
sundurlaus líkt og vænta mátti þá
jafn mörgum er stefnt saman með
aðeins eitt verk, en það er þó í
sjálfu sér umtalsvert afrek að fá
svona marga til að vera með á
jafn knöppum undirbúningstíma.
Stuðningurinn hefði mátt koma til
muna fyrr og samtök listamanna
hér samvinnuþýðari, sér grefur
gröf þótt grafi sem fyrri daginn í
íslenzkri myndlist. Hitt er svo
þrautin þyngri að fá listamenn til
að koma með sín frambærilegustu
verk sem fallið gætu inn í sterka
og svipmikla heild. Ekki viðhöfð
myndskoðun af neinu tagi, allt
hengt upp. Arangurinn sá að þó
nokkur verkanna njóta sín ekki í
öllu kraðakinu, og má álykta að
sýningin hefði orðið snöggtum
áhrifameiri ef einhverjir hlutlaus-
ir aðilar hefðu annast uppheng-
inguna og umfram allt sótt mynd-
irnar til listamannanna og valið
þær í samráði við þá. Slíkri fram-
kvæmd er nefnilega afar lítill
greiði gerður með undirmáls-
myndum eftir ágæta listamenn,
sem ýmist draga aðrar niður eða
lyfta miðlungsverkum á stall.
Samanburðarfræði og umfjöllum
um einstök verk því í hæsta máta
ósanngjörn og út í hött. Hitt er
borðleggjandi að slík árviss upp-
stokkun og úttekt á verkum starf-
andi listamanna er lífsnauðsyn til
yfirsýnar og samanburðar, en þá
þarf lágmarksfjöldi mynda skil-
yrðislaust að vera tvö verk, nema
um júmbóstærðir sé að ræða.
Öllu skiptir, að hér er um afar
mikilsvert framtak að ræða og
ljóst að framkvæmdaraðilar hafa
gert sitt besta þótt þeir hafi skilj-
anlega ekki ráðið að fullu við verk-
efnið, eins og til þess var stofnað.
Mestu skiptir að hinn almenni
gestur sýni Listaskálanum og
málverkinu samstöðu með því að
fjölmenna á staðinn og ekki hefur
hann látið sig vanta til þessa. Að-
sókn hefur verið góð, jafnvel í
hellirigningunni á fimmtudag voru
þar samtímis 25 manns síðdegis,
sem þætti afar gott á helstu sýn-
ingarstöðum á höfuðborgarsvæð-
inu. Og svo er að vona að hin
mikla athafnagleði Einars Hákon-
arsonar skili árangri, en hvernig
sem allt veltur hefur hin hugum-
stóra framkvæmdasemi mannsins
nú þegar skrifað sig á spjöld ís-
lenzkrar sögu.
Bragi Ásgeirsson