Morgunblaðið - 15.08.1999, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 15. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ

Sönn sportveiði er sögð vera að veiða lax á flugu og sleppa
lifandi og magnveiði maðkahollanna á undir högg að sækja
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Ágreiningur á
árbakkanum
✓
I sumar hafa laxveiðimenn látið vonbrigði sín óspart í ljós því ekkert
virðist rætast af þeim bjartsýnisspám sem fískifræðingar höfðu birt í vetur.
Skiptar skoðanir eru þó um ástæðu þessa, sumir vilja kenna ofveiði um
og hvetja til aukinna sleppinga lifandi físks aftur í árnar, aðrir skella skuld-
inni á veðurfar, bæði síðasta árs og þessa. Enn aðrir kenna um breyttu
náttúrufari hvort sem er af mannavöldum eður ei. Sigríður Dögg
Auðunsdóttir kynnti sér viðhorf veiðimanna og fískifræðinga og fékk að
heyra að flestir vænta þess að til aðgerða verði gripið.
LAXVEIÐIMENN skipast
nokkuð í tvær fylkingar hvað
varðar viðhorf til veiði-
mennskunnar. Annars vegar
eru þeir sem líta á laxveiðar
sem íþrótt þar sem tæknileg atriði
við veiðarnar og glíman við laxinn
eru sjálfum fengnum ofar. Pessir eru
hlynntir því að gefa laxinum líf þegar
hann hefur verið yfirbugaður og
sleppa honum aftur í árnar, annað-
hvort til þess að hann veiðist aftur
síðar eða svo hann fái lokið hlutverki
sínu í ánni, að hrygna og viðhalda
stofninum. Þeir aðhyllast veiði á létt-
ar stangir og línur sem særa laxinn
sem minnst og veiða sem mest á
fiugu og því eru meiri líkur á að lax-
inn lifi áfram eftir að honum er
sleppt.
Hins vegar eru þeir sem stunda
laxveiðamar með það að markmiði
að ná sem mestu magni á sem
skemmstum tíma, þar sem aðferðir
við laxveiðina skipta minna máli. í
þessum hópi eru hin svokölluðu
maðkaveiðiholl sem veiða nær ein-
göngu á maðk og kaupa sér veiðileyfi
í byrjun ágúst að loknu tímabili þar
sem útlendingar eru í miklum meiri-
hluta og eingöngu er veitt á flugu. Þá
hefur laxinn ekki séð maðk í
nokkurn tíma og bítur því auðveld-
lega á agnið. Þessir menn eru ekki
sagðir ánægðir nema veiða í það
minnsta tíu laxa á dag.
Laxveiðin í sumar ekki ólík
því sem áður hefur sést
Guðni Guðbergsson, fískifræðing-
ur hjá Veiðimálastofnun, segir að
ekkert bendi til þess að veiðin í sum-
ar verði frábrugin því sem áður hef-
ur sést. „Meðalveiðin er um 35.000
laxar á ári, hámarksveiði var 1978
þegar um 52.000 laxar veiddust en
lágmarksveiði var um 24.000 laxar
1984.“ Veiðitölur eru notaðar sem
mælikvarði á stofnsveiflu og telur
Guðni ekkert benda til þess að veiðin
í ár verði minni en lágmarksveiðin
1984 og því sé stofnsveiflan í ár inn-
an þeirra marka sem áður hefur
gerst.
Að sögn veiðimanna hefur veiði
verið dræm víðast hvar á Norður-
landi en að sögn Guðna gæti skýr-
ingin verið sú hve kalt var í ári norð-
anlands síðasta sumar og því hafi
verið nokkurt brottfall gönguseiða
úr ánum á leið til sjávar. í öðrum
landshlutum er ekki hið sama upp á
teningnum, til að mynda hafí veiðst
ágætlega á Vesturlandi það sem af
er sumri.
Leyfí eru fyrir 34.000 stangardög-
um á ári, sem allir eru fullnýttir.
Að sögn Guðna er skipulag veiða og
veiðiálag í mjög föstum skorðum hér
á landi og og með því strangasta sem
fyrirfinnst meðal nágrannaþjóðanna
þar sem víða er ekkert takmark á
fjölda stanga í ám. „Ef horft er til
landanna í kringum okkur hefur
veiði á laxi dregist töluvert saman. I
sumum löndum hafa komið upp til-
felli af súru regni sem hafa eyðilagt
skilyrði og sjúkdómar sem hafa vald-
ið því að ár hafa orðið laxlausar. Við
höfum sloppið nokkurn veginn við
þessa slæmu mengun og okkur hefur
því tekist nokkuð vel til. Núna eru
allar veiðar á laxi í sjó við ísland
bannaðar og þykir það alveg ein-
stakt.
Undanfarin þrjú ár hefur fjöldi
veiddra laxa sem sleppt er aftur tvö-
faldast milli ára hér á landi. í
Kanada og Bandaríkjunum er svo
komið að þar má ekki landa einum
einasta laxi, öllum físki er sleppt aft-
ur. í Kanada er þessi aðferð notuð til
að vernda hrygningarstofninn í ánni
því ekki er talið að stofnarnir þoli
nokkra veiði. Síðastliðið sumar var
sjö af hverjum hundrað veiddum löx-
um sleppt aftur hérlendis. Skiptar
skoðanir eru þó um ágæti þessara
aðgerða.
Kristján Guðjónsson, formaður
Stangaveiðifélags Reykjavíkur, segir
að nokkur vonbrigði séu meðal lax-
veiðimanna með veiðina í ár. Allar
spár hafí gefíð það til kynna að veiði
yrði vel yfír meðaltali síðustu tutt-
ugu og fimm ára en ekki sé útlit fyrir
að þær rætist. Hann segir að skýr-
ingin sé ekki þekkt, spár fískifræð-
inga hefðu meðal annars miðað við
hve stórar smálaxagöngurnar hefðu
verið í fyrra og vonast hefði verið til
að þær skiluðu sér að nýju í ár og þá
sem tveggja ára lax.
Þetta hefur ekki gerst og engar
skýringar eru ó því hvers vegna
tveggja ára laxinn skilar sér ekki.
„Blikur eru á lofti um að tengslin
milli smálaxagangna og komu
tveggja ára laxa ári seinna séu að
rofna. Sjálfur vil ég kenna ofveiði
um,“ segir Kristján. „Verið er að of-
veiða stofninn. Stöngum hefur verið
fjölgað í ám jafnt og þétt og veiðar-
færi eru orðin svo þróuð og tækni
veiðimanna hefur fleygt svo mikið
fram að nú eru menn einfaldlega
orðnir betri veiðimenn. Við það
eykst álagið á stofninn og tel ég al-
veg tímabært að yfirvöld láti gera
úttekt á ástandi laxastofnsins líkt og
áætlað er að gera með rjúpuna. Það
er nauðsynlegt að skoða alla þætti,
ekki bara veiðar í ánum, því líf laxins
í sjónum virðist óskrifað blað. Fyrir
tilstuðlan Norður-Atlantshafslaxa-
sjóðsins hefur stór hluti laxakvótans
í sjó verið keyptur upp og einnig
netaréttindi við suðvesturströndina.
Þetta hefur ekki skilað sér í aukinni
veiði í ánum og því má fullyrða að ef
þetta hefði ekki verið gert væri veið-
in miklum mun minni. Þetta þarf að
athuga hið fyrsta."
Þórarinn Sigþórsson, tannlæknir
og áhugamaður um laxveiðar, er
sannfærður um að minnkandi lax-
veiði sé fyrst og fremst af manna-
völdum. „Minnkandi veiði stafar ekki
einungis af ofveiði sem kemur til af
því að stangafjöldi er of mikill og of
lengi er veitt í ánum fram eftir
hausti. Skýringin er einnig sú að
röngum ræktunaraðferðum hefur
verið beitt og hafa menn í vaxandi
mæli viðurkennt að svo sé og reynt
að bæta þar úr. Hins vegar hafa
menn ekki viljað viðurkenna slæmar
afleiðingar þeirra breytinga sem
gerðar eru á náttúrufari í og við árn-
ar. Menn eru að ýta botnmölinni upp
í garða, þrengja órfarvegi og fleira
sem hefur vissulega neikvæð áhrif á
lífríki ánna.“
Hann segist þó ekki hlynntur því
að auka sleppingar á veiddum laxi og
vill að reglur verði settar þar um.
„Menn vita ekki nægilega mikið um
árangur þess að veiða og sleppa svo
hægt sé að gera það að almennri
reglu. Ég er sannfærður um að fisk-
ur sem veiddur er fyrripart sumars
og sleppt lifir það almennt ekki af,
ég hef sjálfúr orðið vitni að því oftar
en einu sinni. Það höfðar ekki til mín
að veiða og sleppa og ég hef gert lítið
af því, nema þá helst að sleppa
haustfiski. Veiðimennskan er mann-
inum í blóð borin og í eðli hans.
Ánægjan við veiðarnar felst ekki ein-
ungis í því að ná bráðinni heldur
einnig að koma með hana heim og
deila með öðrum.“
Rafn Hafnfjörð hefur stundað lax-
veiðar með eiginkonu sinni, Kristínu
Hafnfjörð, í rúm fimmtíu ár. Hann
var formaður Landssambands
stangaveiðifélaga í þrjú ár en er nú
varamaður í stjórn þess. „Upphaf-
lega var markmiðið að veiða í soðið
líkt og fólk var alið upp við í sveit-
inni. Veiðin var oft það mikil í þá
daga að maður veiddi upp í kostnað
við veiðileyfín. Nú er þetta hins veg-
ar gjörbreytt, maður tekur örfáa
laxa í reyk og til að grafa og nota á
hátíðisdögum. Magnið er orðið
minna atriði og við erum farin að
sleppa töluverðu af veiddum laxi.“
Kristján Guðjónsson segir að tölu-
verð umræða sé nú um veiða-sleppa-
aðferðina og sýnist sitt hverjum.