Morgunblaðið - 15.08.1999, Blaðsíða 33

32 SUNNUDAGUR 15. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 15. ÁGÚST 1999 33
JfofSmiHfiMfr
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
SIV Friðleifsdóttir, umhverfis-
ráðherra, var fyrir nokkrum
dögum á ferð um fyrirhuguð
virkjanasvæði á hálendinu og
ber að meta það að ráðherrann
kynni sér milliliðalaust aðstæður
á þessum umdeildu svæðum. I
samtali við blaðamann Morgun-
blaðsins, sem var í för með
ráðherranum, sagði Siv Frið-
leifsdóttir, að hún væri ekki
bergnumin yfír Eyjabökkum.
Hún sagði jafnframt, að fyrir-
hugaðar framkvæmdir við
Fljótsdalsvirkjun myndu leiða til
þess að ákveðnar fórnir yrðu
færðar. Alþingi væri hins vegar
þegar búið að ákveða að þau
tækifæri, sem sköpuðust við að
færa þær fórnir, vegi þyngra og
hún styddi þá ákvörðun Alþingis.
Er málið svona einfalt fyrir
þann, sem situr í stól umhverfis-
ráðherra? Varla.
Það skiptir engu máli í þessu
sambandi, hvort Siv Friðleifs-
dóttir hrífst yfír Eyjabökkum
eða ekki. Hins vegar ber hún,
vegna þess sérstaka embættis,
sem hún gegnir í ríkisstjórn Is-
lands, ákveðnar skyldur í um-
hverfísmálum. Alþingi hefur sett
lög, sem kveða á um ákveðið
ferli, sem fylgja verður við mat á
umhverfisáhrifum virkjana. Þess
lög endurspegla nútíma viðhorf í
þessum efnum. Virkjanaleyfí
vegna Fljótsdalsvirkjunar var
veitt áður en þessi lög voru sett.
í umræðum um þessi mál hef-
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ur ítrekað verið vakin athygli á
því, að þótt virkjanaleyfi vegna
Fljótsdalsvirkjunar hafí verið
veitt fyrir löngu við allt aðrar
aðstæður en nú ríkja, væri eðli-
legt að þessi virkjun eins og aðr-
ar virkjanir, sem kunna að verða
byggðar í framtíðinni, færi í
þetta umhverfismat. Því var
hafnað af einstökum ráðherrum
á þeirri forsendu, að slík
ákvörðun jafngilti að virkjunin
yrði ekki byggð, þar sem samn-
ingar myndu þá ekki nást um ál-
ver á Austurlandi.
Samkvæmt upplýsingum, sem
Ólafur Örn Haraldsson, flokks-
bróðir umhverfísráðherra og for-
maður umnhverfisnefndar Al-
þingis, kom fram með í fjölmiðl-
um fyrir nokkrum vikum og
hafði beint frá ráðuneyti um-
hverfísráðherrans og Morgun-
blaðið fékk síðar staðfestar í því
sama ráðuneyti, var ljóst, að
þessar staðhæfingar voru rang-
ar. Hefði ákvörðun um lögform-
legt umhverfismat verið tekin á
síðasta ári, þegar þessar umræð-
ur hófust, yrði því lokið snemma
á næsta ári. Jafnvel þótt sú
ákvörðun væri ekki tekin fyrr en
nú á þessu sumri er allt sem
bendir til þess, að það myndi
ekki hamla ákvörðunum um
byggingu álvers á Austurlandi.
Samkvæmt yfirlýsingum, sem
gefnar voru í sumar, verður það
ekki fyrr en á miðju næsta ári,
sem niðurstaða fæst í viðræðum
íslenzkra stjórnvalda og Norsk
Hydro. Þær umræður eru sér-
stakar að því leyti til að Norsk
Hydro ætlar alls ekki að byggja
þetta álver. Fyrirtækið ætlast til
þess, að íslenzkir aðilar byggi
það að mestu leyti. Islenzkum
fjármálafyrirtækjum hefur verið
falið að kanna möguleika á því.
Það liggur ekkert fyrir um,
hvort þeir eru fyrir hendi.
Hins vegar vill svo til, að ann-
ar aðili hefur lýst áhuga á að
byggja álver á Áusturlandi, sem
er Columbia Ventures, sem
byggði álverið á Grundartanga.
Það er því ljóst, að því fer fjarri
að við Islendingar séum háðir
niðurstöðum í viðræðum við
Norsk Hydro. Þvert á móti eig-
um við fleiri kosta völ. Viðræður
við Columbia Ventures eru tæp-
ast hafnar og eðlilegt að stjórn-
völd gefí sér tíma í þær til þess
að kanna, hvort samningar við
það fyrirtæki séu hugsanlega
mun betri kostur en samningar
við Norsk Hydro. Þegar á þetta
er litið er ljóst, að allar efnisleg-
ar forsendur eru brostnar fyrir
því, að ekki verði farið í lögform-
legt umhverfismat vegna Fljóts-
dalsvirkjunar.
Enginn gerir þær kröfur til Si-
vjar Friðleifsdóttur, að henni
þyki einstakir staðir á hálendinu
svo fallegir að þá beri að vernda
af þeim sökum og öfugt. Hins
vegar hlýtur að vera sanngjarnt
og eðlilegt að gera þá kröfu til
þess einstaklings, sem gegnir
embætti umhverfísráðherra um
þessar mundir, að sá hinn sami
gæti þess, að lög um umhverfis-
mál verði í heiðri höfð og að ekki
séu notaðar gamlar og úreltar
röksemdir fyrir því, að gera þar
undantekningar á.
í ákvörðun um lögformlegt
umhverfísmat vegna Fljótsdals-
virkjunar felst alls ekki að sú
virkjun verði ekki reist. Enginn
veit á þessari stundu, hver niður-
staða slíks mats yrði. Það getur
allt eins orðið á þann veg, að það
sé í lagi að byggja virkjunina. Og
þá yrðu andstæðingar virkjana á
þessu svæði að sætta sig við það.
En það er afar óhyggilegt af
sjálfum umhverfisráðherra að
taka þátt í þeim leik að skjóta
einni virkjun undan áhrifum
nýrra laga einungis vegna þess
að til staðar er eldgamalt virkj-
analeyfí, sem veitt var við allt
aðrar aðstæður þegar allt önnur
viðhorf ríktu í umhverfismálum
en nú.
UMHVERFIS-
RÁÐHERRA OG
FLJÓTSDALS-
VIRKJUN
Gunnlaugur Scheving
vissi, að sumir íslenzk-
ir myndlistarmenn
höfðu heillazt af tass-
ismanum og þess
vegna vildi hann helzt
ekki gagnrýna hann,
hélt það yrði einungis til þess að
hann yrði misskilinn. Hann taldi
litla von til þess að listamenn yrðu
frjálsir, hví þeir frekar en annað
fólk? Yfír þá væri stanzlaust dembt
uppskriftum og leiðbeiningum um,
hvemig mönnum beri að hugsa og
vinna í listinni, ekki síður en stjóm-
málum. Og þeir, sem taka ekki við
uppskriftinni, „hrökkva út af færi-
bandi tíðarandans og geta vel dagað
uppi eins og hver annar úreltur nat-
úralisti eða hermikráka.“ Honum
fannst sumt í tassismanum frískt og
skemmtilegt í litum, en þótti á hinn
bóginn þessi stefna ósköp lin, mikill
innblástur, en oft lítið meira. Slík
afstaða var sízt af öllu gagnrýni á
starfsbræður hans, heldur sprottin
af leit hans sjálfs og þeim ströngu
kröfum, sem hann gerði til listar-
innar, sprottin úr þeirri gleði, sem
hann ætlaðist til að hún veitti.
Hann vissi betur en aðrir, að Is-
lendingar höfðu dregizt aftur úr í
myndlist og fræið yrði ekki að full-
vöxnu tré á stuttum tíma. Gömul ís-
lenzk myndlistarslitur breyttu þar
engu um. Sjálfur var hann alinn upp
í þjóðfélagi fólks, sem var svo blá-
snautt, að það átti sama og ekkert af
HELGI
spjall
viði, lítið af þræði eða
litum til að mála úr,
engan hör, lítið jám.
„Við höfðum varla eftú
á að kaupa pappírsörk
til að skrifa sendibréf.
Við áttum ekkert
nema fátæktina, sem var okkar höf-
uðstóll og renta. Það var ódýrara að
yrkja kvæði, sjá sýnir, setja saman
sögur eða láta sig dreyma, heldur en
að mála, vefa, skera út eða byggja
hús - það er þetta, sem gerir
gæfumuninn, þegar talað er um
orðsins list og verklega menningu,
handbragð eða myndlist á Islandi."
Fulltrúar ung-renissansins eins
og Giotto og síðar Piero della
Franeesca minntu Gunnlaug Schev-
ing á vorið; þessa fölu liti vorsins,
þegar gróðurinn gægist upp úr
jörðinni, mjór og íínlegur vísir,
sem kemur hæversklega úr
moldinni, birta; en svo kemur
sumarið með há-renissansinum
Michelangelo, Titian og Raph
ael eins
og ávöxt-
ur, fullur
af safa;
og loks
haustið
með
Tin-
torr-
etto. í
staðinn
fyrir
föla og bjarta liti vorsins koma
dökkbrúnir litir haustsins í mynd-
um Tintorrettos. Og það er eins og
þessir litir undirstriki að þetta
tímabil sé að fella laufið. Eftir það
má tala um úrkynjun í ítalskri list
og renissansinn leysist upp. Eitt-
hvað svipað fannst Gunnlaugi vera
að gerast í málaralist vorra daga, en
sá væri þó munurinn, að fyrr á tím-
um væri mælt í öldum, nú í árum og
áratugum. Hann vissi ekki, hvað
koma mundi, en hafði þó nokkrar
áhyggjur af því, hvemig listin hefði
verið dauðhreinsuð og öllu raunsæi
úthýst úr myndinni. Og nú krefðust
tassistamir þess, að ekkert væri
eftir nema liturinn. Honum
fannst þeir hafa gengið of
langt. Ekki var örgrannt
um, að honum fyndist tassist-
amir minna sig á menn í
sjávarháska, sem hefðu
kastað öllu fyrir borð, en
létu ekki þar við sitja,
heldur hefðu þeir einnig
tekið negluna úr
bátnum. Myndir
tassistanna fannst
honum oft minna
á verk Kjarvals,
en sambandið við
náttúruna hóf þau
langt yfir tassis-
mann, að dómi
Gunnlaugs.
M.
Gunnlaugur Scheving/Vor úr vetri 1963
FTRLÝSING SÆNSKU
málnefndarinnar um
að lögfesta beri stöðu
sænskunnar vakti at;
hygli hér á landi. í
grein sem fyrrverandi
formaður nefndarinn-
ar og skrifstofustjóri
hennar skrifuðu og var birt hér í Morgun-
blaðinu voru raktar ástæður þess að nefnd-
in taldi rétt að grípa til svo afgerandi
ráðstafana. Meginástæðan er sú að styrk
sænskunnar og gagnsæi sé ógnað af
breyttum aðstæðum. I greininni segir: „Við
búum við nýjar aðstæður sökum vaxandi
Evrópu- og hnattvæðingar, jafnt í efna-
hags- og stjórnmálum, og ekki síst vegna
upplýsingabyltingarinnar."
I greininni eru talin upp ýmis svið
þjóðlífsins þar sem sænskan er að hörfa
smátt og smátt. Á menntaskólastigi er
enska notuð í æ ríkara mæli, en á efri
skólastigum og við rannsóknir er ensk
tunga nánast að verða ríkjandi. „Þegar í
grunnnámi eru kennslubækur á ensku í
mörgum deildum," segir í greininni, „og í
rannsóknarnámi er bæði rætt og ritað á
ensku um sérgreinar. Þetta er vísast gott
en ekki vandkvæðalaust. Óskum við þess,
að þeir sem koma til með að stunda
náttúruvísindi í framtíðinni verði til dæmis
útilokaðir frá að ræða umhverfis- og heil-
brigðismál eingöngu sökum þess að þeir
geta ekki miðlað þekkingu sinni á sænsku?
Eiga hugvísindamenn, stjómmálamenn og
blaðamenn að sitja einir að umræðunni?“
Höfundar greinarinnar rekja fleiri dæmi
um það hvernig áhrif enskunnar verða sí-
fellt meiri á kostnað þjóðtungunnar. í
alþjóðavæddu atvinnulífinu gegnir enskan
æ meira hlutverki. Pólitísk umræða fer í
auknum mæli fram innan alþjóðlegra
stofnana. Þar er enskan helsta samskipta-
málið. Auk þess verða viðfangsefni
sænskra stjórnmála minni og um leið
minnkar hlutverk sænskunnar. Engilsax-
nesk áhrif flæða yfir á popprásum útvarps
og sjónvarps, segja greinarhöfundar, og
enskan er jafnvel farin að setja mark sitt á
sænskt menningarlíf.
Hættuna, sem sænsku málnefndarmenn-
imir sjá í þessari þróun, segja þeir felast í
því að þegar hætt er að nota tungumál á
einhverju sviði falla mörg orð í gleymsku
og nauðsynlegur orðaforði þróast ekki í
takt við þróun samfélagsins og vísindanna.
Ályktun þeirra er því sú að rétt sé að slá
því föstu að sænskan eigi að ráða ríkjum í
Svíþjóð og hana skuli rækta sem tungu er
dugi á öllum sviðum. „Á sænsku á að vera
hægt að tala um allt frá vísindum til hag-
fræði, menningar og stjórnmála, án þess að
inntakið rými eða verði léttvægt. Auk þess
leggur nefndin til að ákvarðanir, sem tekn-
ar eru á opinberum vettvangi, verði metn-
ar út frá áhrifum á tungumálið, líkt og mat
er lagt á umhverfis- og jafnréttisáhrif.“
ÞESSAR TELLÖGUR
sænsku málnefndar-
mannanna eru at-
hyglisverðar og
vekja íslendinga til
umhugsunar um
lagalega stöðu
tungu sinnar. Áhugaverðara er þó að skoða
orsökina fyrir þessum róttæku viðbrögðum
Svíanna en þeir hafa, eins og fram kemur í
greininni, hingað til ekki haft miklar
áhyggjur af stöðu tungu sinnar, að minnsta
kosti ekki í samanburði við okkur íslend-
inga. Ástæðan fyrir áhyggjum Svíanna em
þær gríðarlegu breytingar sem orðið hafa á
umhverfi þeirra og aðstæðum, breytingar
sem rekja má til hnattvæðingarinnar og
eiga auðvitað við alls staðar. Málnefndar-
mennirnir ræða mest síaukna útbreiðslu
enskunnar sem stafar einkum af því að
fjölþjóðlegt samstarf á sviði viðskipta,
stjórnmála og menningar er sífellt að
aukast. Heimurinn skreppur saman með
hverjum deginum sem líður og verður fyrir
vikið stöðugt einlitari.
I augum sumra er hnattvæðing raunar
fyrst og fremst alþjóðavæðing bandarískra
Hnattvæðing
- einkenni,
afleiðingar
og viðbrögð
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 14. ágúst
Morgunblaðið/Amaldur
UNGA kynslóðin hefur sjaldan slegið hendinni á móti rjómaís í brauðformi.
~
1 •r '• £§j| í '-HÓ y ■
| L _ pfg!
I- ■ r— ÍfÍF- ■ fci M Lrfshil
v. k 'jT -- .-'+7:
gilda og menningar. Flestir vilja leggja víð-
ari skilning í fyrirbærið. Megineinkennið er
sú augljósa þróun að landfræðilegar fjar-
lægðir skipta minna og minna máli í alþjóð-
legum viðskipta-, stjómmála- og menning-
arsamskiptum. Ný tækni hefur komið til
sögunnar, viðhorf og vinnubrögð á alþjóð-
legum fjármálamörkuðum hafa breyst og
hin ýmsu ríkjasambönd hafa verið stofnuð;
allt hefur þetta orðið til þess að má burt
landamæri sem einkenndu heiminn fyrir
fáeinum árum. Litið hefur verið á hnatt-
væðinguna sem sigur markaðshyggjunnar,
hugsjóna hinna fijálsu markaðsviðskipta.
Þetta stendur heima því að samhliða
lýðræðisþróuninni í heiminum - og að hluta
til vegna hennar - hefur vægi heims-
markaðarins aukist í efnahagslegum og
póhtískum skilningi.
í hnattvæðingunni felst að allir þessir
kraftar vinna í eina átt ólíkt því sem gerðist
á tíma kalda stríðsins þegar tveir ólíkir
kraftar toguðust á. Afleiðingin hefur verið
sú að hugmyndafræðilegar andstæður hafa
máðst burt að miklu leyti. Sumir vilja
ganga svo langt að segja að komist hafi á
eins konar einræði, hugmyndafræðileg
einsleitni sem kenna megi við frjálslyndi -
allt eigi að vera opið og frjálst. Sú túlkun er
öfgakennd en vekur samt hugrenninga-
tengsl við ýmislegt sem er að gerast í við-
skiptalífi, stjórnmála- og menningarlífi,
bæði hérlendis og erlendis.
Önnur hlið á hnattvæðingunni er
viðbrögðin við henni sem hafa einkénnst af
ótta, andstöðu og ýmsum aðgerðum til þess
að sporna við þessari hröðu þróun. Þessi
síðasti áratugur aldarinnar hefur því, þrátt
fyrir þróunina í átt til aukinnar einsleitni,
einkennst af miklum átökum. Við sjáum
óttan og andstöðuna við hnattvæðinguna
meðal annars birtast í umræðum um hvort
ná þurfi einhverri stjóm á frjálsu flæði
fjármagns. Hringamyndun og samþjöppun
valds eru vandamál sem snúa ekki aðeins
að einstökum ríkjum, heldur hnettinum í
heild sinni.
Áhyggjur manna vegna þessa endur-
speglast með skýrum hætti í fjölmiðlaheim-
inum og menningariðnaðinum. Þar hefur
sameining fyrirtækja orðið mjög mikil og
hröð á undanfömum ámm. Til hafa orðið
nokkrir alþjóðlegir fjölmiðla- eða öllu held-
ur margmiðlunarrisar sem hafa yfir að
ráða þéttu neti miðla af öllu tagi, dagblöð-
um, útvarps- og sjónvarpsstöðvum, kvik-
myndaverum, auk þess að vera með öfluga
starfsemi á Netinu. Með tilliti til áhrifa-
máttar þessara miðla hafa víðast hvar í
Evrópu og í Bandaríkjunum verið settar
strangar reglur um eignarhald á þeim. Með
því er reynt að tryggja að óeðlilega mikil
völd safnist ekki á hendur fárra einstak-
linga.
Það hefur hins vegar reynst erfiðara að
hamla gegn gríðarlegri útbreiðslu á
amerískri fjöldamenningu. Hin miklu áhrif
bandarísks menningariðnaðar eiga sér
djúpar rætur í Hollywoodhefðinni. Með til-
komu sjónvarpsins og gervihnattatækni
hefur dreifing þessa efnis orðið sífellt
auðveldari og markaðurinn virðist aldrei fá
nóg. Eru tillögur sænsku málnefndarinnar
aðeins eitt dæmi um viðbrögðin við þessum
afleiðingum hnattvæðingarinnar, en óttinn
við menningarlega og hugmyndafræðilega
einsleitni virðist álíká útbreiddur og efnið
sem veldur honum.
Tunga og
menning í nýju
samhengi
ÓLÍKT SVÍUM
höfum við Islend-
ingar lengi unnið
að verndun tungu
okkar, enda hef-
ur hún sérstaka
stöðu í þjóðarvitundinni. Hér hefur til
dæmis lengi verið unnið gríðarlega öflugt
starf í nýyrðasmíð með það að markmiði
að takmarka eins og kostur er notkun er-
lendra orða á hinum ýmsu sviðum þjóðlífs-
ins. Hljóta þýðingar á nokkrum mest not-
uðu stýrikerfum tölva, þar á meðal
Windows sem hefur um 80% markaðshlut-
deild, að teljast einstakar hjá svo fámennri
þjóð. Eigi að síður má ljóst vera að það
verður æ erfiðara að halda úti slíkri vernd-
arstefnu. Hnattvæðingin setur þjóðtung-
una og þjóðmenninguna í nýtt samhengi
sem verður að taka tillit til. Þetta þýðir
ekki að slá beri af kröfunum sem hingað til
hafa verið gerðar til landsmanna um beit-
ingu íslenskrar tungu. Þetta þýðir heldur
ekki að hverfa eigi frá þeirri stefnu að
vernda og viðhalda tungunni. Þetta þýðir
einungis að það verði að skoða málið út frá
þeim aðstæðum sem upp eru komnar.
Það er til að mynda augljóst að flæði er-
lends sjónvarpsefnis inn í landið í gegnum
gervihnattasjónvarp verður ekki stöðvað.
Eins og á gervihnattastöðvunum er mest af
efninu sem finna má á Netinu á ensku.
Langstærstur hluti tölvuleikja á markaðn-
um eru sömuleiðis á ensku. Allt er þetta
efni sem höfðar mjög til barna og unghnga.
Nefna mætti fleiri dæmi en margt af því
sem fram kemur í grein sænsku málnefnd-
armannanna á einnig við hér á landi.
Öllum er Ijóst að hér duga ekki sértækar
aðgerðir á borð við boð og bönn. Sænska
málnefndin leggur til að þjóðtungan verði
fest í sessi með lögum. Miðað við þá stöðu
sem íslensk tunga hefur í þjóðarvitundinni
virðist slík aðgerð þjóna litlum tilgangi hér
á landi. Nær virðist að grípa til almennra
aðgerða sem miða að því að styrkja tung-
una í sessi í þessu nýja umhverfi. Það þyrfti
með öðrum orðum að hefja sókn, svo sem
með því að efla íslenskukennslu í grunn-
skólum og framhaldsskólum og styrkja
gerð íslensks sjónvarps-, Net- og tölvuefn-
is, einkum þess sem höfðar til barna og
unglinga.
Á fæstum þessara sviða er nóg að gert og
á sumum þeirra virðist þróunin ekki vera í
samræmi við þann veruleika sem hér hefur
verið lýst. Samkvæmt nýrri aðalnámskrá,
sem tók gildi 1. júní síðastliðinn og verður
farið að starfa eftir skólaárið 2000-2001, á
þannig að fjölga kennslustundum í grunn-
skóla í heildina tekið, en stundafjöldi í ís-
lenskukennslu stendur í stað. Til að bæta
gráu ofan á svart eykst stundafjöldi hvað
mest í ensku. Rökin á bak við aukna ensku-
kennslu eru að undirbúa nemendur betur
undir þátttöku í alþjóðlegum samskiptum.
Það eru vissulega góð rök. Hins vegar er
spurning hvort ekki hefði þurft að viðhalda
því hlutfalli sem var á milli íslensku og
enskukennslu í grunnskólum og jafnvel
auka hlut íslenskunnar.
Með almennum aðgerðum er einnig átt
við að unnið verði að eflingu íslenskrar
menningar yfirleitt. Sumir efast ef til vill
um tilgang þess að viðhalda sérkennum ís-
lenskrar menningar. En sömu rök liggja á
bak við mikilvægi þess og verndun tung-
unnar. íslensk tunga og menning geymir
einstakt sjónarhorn á heiminn, líkt og öll
önnur tungumál og menningarsamfélög
gera. Á bak við þetta sjónarhom er þekk-
ing og reynsla margra alda sem væri víta-
vert að kasta á glæ. Ein af meginástæðun-
um fyrir því að menn vilja forðast menning-
arlega einsleitni er einmitt sú að hún myndi
fækka sjónarhornunum sem maðurinn hef-
ur á heiminn, gera manninn einfaldari,
hugsun hans fátækari.
Menntun,
Netvæðing, sam-
keppnishæfni
EN HNATT-
væðingin snert-
ir okkur á mun
víðtækari hátt.
Það sem þjóðir
heims óttast
kannski einna mest við þessa þróun er að
þær séu ekki nægilega vel í stakk búnar til
þess að takast á við síaukna samkeppni á
alþjóðlegum vettvangi.
I nýrri og athyglisverðri bók sinni, The
Lexus and the Olive Tree. Understanding
Globalization, segir Thomas L. Friedman,
dálkahöfundur við The New York Times,
að menntun og Netvæðing séu nú réttustu
mælikvarðarnir á samkeppnishæfni þjóða.
Hnattvæðingin krefst þess að þjóðir auki
þekkingu sína hraðar en nokkru sinni og
nýti sér hana á réttan hátt. Auk þess krefst
hún þess að þjóðir séu vel tengdar við
heiminn, að þær hafi yfir að ráða réttu
tækninni og kunni að færa sér hana í nyt.
Til þess að kanna samkeppnishæfni þjóðar
segist Friedman því annars vegar skoða
lista Hewlett-Packard um það hvaða þjóðir
heims eru netvæddastar. Og hins vegar
rýnir hann í lista OECD um hvaða þjóðir
heims hafa hæst hlutfall útskrifaðra
stúdenta í árgangi og hverjar þeirra verja
stærstum hluta af þjóðartekjum í laun
kennara. Segir hann að það komi ekki á
óvart að Finnar, sem nú eru sú þjóð sem
nýtur hvað mestra lífsgæða, sitji í ein-
hverjum af efstu sætum beggja þessara
lista.
Sé staða Islendinga á þessum listum
skoðuð kemur í Ijós að við erum á meðal
netvæddustu þjóða heims. Hvað laun
kennara varðar erum við aftur á móti tals-
vert neðar á lista.
Það þyrfti með
öðrum orðum að
heQa sókn, svo
sem með því að
efla íslensku-
kennslu í grunn-
skólum og fram-
haldsskólum og
styrkja gerð ís-
lensks sjónvarps-,
Net- og tölvuefnis,
einkum þess sem
höfðar til barna
og unglinga. Á
fæstum þessara
sviða er nóg að
gert og á sumum
þeirra virðist
þróunin ekki vera
í samræmi við
þann veruleika
sem hér hefur
verið lýst.