Morgunblaðið - 15.08.1999, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 15. ÁGÚST 1999 11
LAXVEIÐI eftir landshlutum 1998
VESTURLAND 14.946
NORÐURL. VESTRA 9.126 / laxar
SUÐURLAND 5.665
4.134 N. EYSTRA ÁVesturlandi var 1.162 löxum sleppt (7,8%). Hæst var hlut- fallið á Austurlandi, 10,6%, en annars staðar lægra. Að sleppa veiddum laxi hefur tíðkast I nokkrum mæli frá 1996.
2.596 AUSTURLAND
978 VESTFIRÐIR
„Hefðir á íslandi vinna gegn því að
þessi háttur nái fram að ganga því
Islendingar eru vanir að nýta það
sem þeir veiða. Þetta er þó aldar-
gömul aðferð upprunnin í Norður-
Ameríku og þekkist einnig á Norð-
urlöndunum, Rússlandi og víðar,“
segir hann. „Markmiðið er að stofn-
inn geti staðið hjálparlaust undir
þeim væntingum sem gerðar eru til
veiði. Sumstaðar er lögbundið að
sleppa öllum Atlantshafslaxi þar sem
stofninn á undir högg að sækja.
Menn hafa þó ekki viljað viðurkenna
þessa aðferð hér á landi þótt þetta sé
öflugt og ódýrt tæki til vemdunar
stofnsins." Hann segir mjög fáar ár
sjálfbærar hérlendis, í flestum
þeirra þurfí að koma til seiðaslepp-
ing, sem eykur útgjöld við rekstur
ánna og ýtir undir hækkun veiði-
leyfa, sem hann segir vera of dýr nú
þegar.
Þórarinn heldur því fram að það
sé misskilningur manna á milli að
sleppingar séu nýjar af nálinni og
hafí náð hingað til lands með útlend-
ingum sem hafa vanist því heiman
frá sér að sleppa öllum fiski þar sem
það er lögbundið. „Það hefur tíðkast
um langan tíma að veiða og sleppa.
Ef menn veiddu fallega hrygnu að
hausti slepptu þeir henni orðalaust.
Eg er mótfallinn því að gera það að
almennri reglu að sleppa veiddum
físki því ég vil fá að veiða í fi-iði innan
skynsamlegra marka. Það eru bæði
skráð og óskráð lög í veiðiskap og
menn þurfa að fara eftir hvoru-
tveggja en samt sem áður að hafa
ákveðið svigrúm. Hins vegar vildi ég
láta friða árnar eftir mánaðamót
ágúst-september. I öðrum veiðiskap
tíðkast ekki að veiða á þeim tíma
sem fjölgun á sér stað.“i
Einungis lítill hluti drepst af
laxi sem sleppt er aftur
Guðni Guðbergsson fiskifræðingur
segir að ein veigamestu rökin fyrir
því að veiða og sleppa séu vemdun
hrygningarstofns sem síðan ætti að
leiða til aukinnar laxagengdar þegar
til lengri tíma er litið og um varan-
lega fiskrækt væri því að ræða.
Að hans sögn eiga þessi rök þó
ekki við hér á landi því samkvæmt
rannsóknum sem Veiðimálastofnun
hefur gert er endurtekin hrygning
fremur sjaldgæf, koma í mesta lagi
20% af laxi til endurtekinnar hrygn-
ingar í árnar. „Það er tiltölulega lágt
hlutfall og ávinningurinn af því að
sleppa veiddum laxi til þess að
byggja upp einhverja stofna því tak-
markaður. Mönnum er frjálst að
sleppa laxi en það er spurning hvort
það skilar stærri fískum líkt og von-
ast hefur verið eftir. Gerðar hafa
verið merkingar á fískum sem sleppt
er og hlutfall þeirra sem veiðast oft-
ar en einu sinni er allt að 50%. Þetta
segir okkur ef til vill að veiðiálag er
nokkuð hátt en yfirleitt hefur ekki
verið talið að hrygningarstofni sé
ógnað með miklu veiðiálagi hérlend-
is.“
Orri Vigfússon, stjórnarformaður
Norður-Atlantshafslaxsjóðsins,
NASF, er ósamþykkur því að hrygn-
ingastofninum sé ekki ógnað með of
miklu veiðiálagi. Hann segir að þrátt
fyrir aðgerðir NASF, sem undanfar-
in sjö ár hefur keypt upp 95% af öll-
um úthafslaxveiðikvótum, reynt að
gera samninga um strandveiðikvóta
pg keypt nánast allar netlagnir við
Island upp, hafí laxastofnar í ám
ekki náð sér á strik líkt og vonir
hefðu verið bundnar við. „Ef ekki
hefðu verið keyptir upp þessir kvót-
ar væri stofninn næstum hruninn,"
segir hann. „Reglurnar um þorsk-
kvóta miða við að taka 20% af veið-
anlegum lífmassa en ekki eru sömu
viðmið í laxveiðunum þótt laxinn sé á
sama hátt einungis takmörkuð auð-
lind. Ef við tökum of mikið er gengið
á stofninn og ef stofn hverfur mun
hann aldrei koma aftur.“
Hann segist mjög hlynntur því að
hvatt verði til þess að veiddum laxi
verði sleppt í auknum mæli og segir
það meðal annars vera eitt af fram-
tíðarverkefnum NASF. „Það ætti að
taka mest af laxinum lifandi og
sleppa honum aftur, annaðhvort á
þeim stað sem hann veiðist eða á
stöðum í ánni þar sem erfitt er fyrir
laxinn að komast að sjálfur. Þannig
er hægt að auðga búsvæði ánna.“
Kristján Guðjónsson segist hafa
orðið var við viðhorfsbreytingar í
garð sleppinga. „Menn eru almennt
sammála um að friða beri lax að
hausti til þess að nóg sé eftir í ánum
til hrygningar. Sumir halda því fram
að nægilegt sé að skilja eftir örfá
laxapör en mitt sjónarmið og margra
annarra er það að eftir því sem
meira úrval af seiðum er í ánni hefur
náttúran meiri möguleika á að velja
hæfustu einstaklingana til þess að
lifa af. Það skilar svo sterkari físki í
árnar aftur en það er einmitt það
sem laxveiðimenn eru að sækjast
eftir.“
Hann segir þó að sjónarmið
Stangaveiðifélags Reykjavíkur sé að
óæskilegt sé að stuðla að aukningu í
því að veiða og sleppa með boðum
eða bönnum en með hófsemi í veiði
er hægt að gera ýmislegt til að hlúa
að stofninum. Æskilegra sé að inn-
leiða hjá ungum veiðimönnum hinn
nýja hugsunarhátt og leyfa honum
smátt og smátt að festa rætur. „Við
erum hlynntir þessari aðferð og höf-
um hvatt fólk til þess að sleppa laxi.
Hugarfarsbreyting verður þó ekki í
einni svipan, þetta verður að fá að
gerast smátt og smátt. Það er þó
eðlileg þróun að stefna að því að þeir
tímar komi að nánast öllum laxi verði
sleppt.“ Hann segist ekki efast um
árangur þessara aðgerða og bendir á
að rannsóknir hafi sýnt að innan við
tíundi hluti þess lax sem er flugu-
veiddur og sleppt aftur drepist.
Hlutfallið er þó hærra ef notaðar
eru aðrar veiðiaðferðir.
Guðni Guðbergsson segir að sýnt
hafi verið fram á að lítill hluti drepst
af þeim físki sem sleppt er aftur.
„Hlutfallið er yfirleitt lágt svo fram-
arlega sem hitastig árinnar er ekki
mjög hátt, undir tuttugu gráðum.
Erlendis hefur það sýnt sig að í ám
þar sem sýrustig er lágt og vatnshiti
hár á laxinn erfiðara uppdráttar eftir
sleppingar.“
Hann bendir jafnframt á að ef það
að veiða og sleppa færist í aukana
geti það dregið athygli dýraverndun-
arsinna að laxveiðunum. „Starfs-
bræður mínir á Norðurlöndum hafa
fært það í mál að ef nýtingu veiði-
bráðar er hætt breytist viðhorf til
veiða. Þá er auðvelt að halda því
fram að eingöngu sé um dýraníðslu
að ræða þar sem fískurinn er kvalinn
veiðimönnum til ánægju. Það sé því
ekki spurning um hvort heldur
hvenær dýraverndunarsamtök fara
að skipta sér af þessari aðferð að
veiða og sleppa. Eða „meiða og
sleppa“ eins og einhver kallaði það,“
segir Guðni.
Aðspurður um hvort laxveiðimenn
megi eiga von á vaxandi gagnrýni
dýraverndunarsinna í kjölfar auk-
inna sleppinga segist Kristján Guð-
jónsson ekki eiga von á því. „Þú átt
laxinn sem þú veiðir og þú ræður
hvað þú gerir við hann. Eg get ekki
séð að sá sem sleppir laxi sé verr
innrættur en sá sem drepur hann.
Þetta er eingöngu spurning um
verndun stofnsins."
Lögbundið í Vatnsdalsá að
sleppa öllum laxi
Árið 1997 tók Pétur Kr. Pétursson
Vatnsdalsá á leigu og setti þá reglur
um að öllum veiddum laxi yrði
sleppt. Þar er eingöngu veitt á flugu
og reynt að veiða þannig að laxinn
skaðist sem minnst. Hann segir
þetta gert í samráði við bændur þótt
leyfi séu fyrir því að veiða á hvað
sem er. „Mér hefur lengi fundist að
seiðasleppingar í ám virkuðu ekki
sem skyldi. Því fór maður að velta
því íyrir sér hvort náttúran gæti
ekki séð um þetta sjálf eins og hún
gerði áður. Út frá þessari hugsjón
fórum við af stað og vonuðumst til
þess að þessi stórlaxaá tæki við sér
sjálf.“
Hann segir töluvert um að Islend-
ingar komi' í veiði í ána og að helsti
ávinningurinn fyrir þá sé að í sept-
ember, þegar mest er um íslend-
inga, er áin enn full af físki. „Þetta
þekkist ekki víða. Ódýru veiðileyfin í
september koma á eftir maðkaholl-
unum í ágúst sem hreinsa oft allan
lax úr ánni. Nú geta menn verið viss-
ir um að nokkuð mikið er af físki í
ánni í september þegar öllum fiski
hefur verið sleppt yfir sumarið."
Hann segir Islendingana ganga
glaða til verks og sleppa laxinum og
sérstaklega hafi ungir veiðimenn
skilning á því sem verið er að gera.
Að hans sögn vill stór hluti þeirra
útlendinga, sem koma hingað til
lands til þess að veiða, aðeins veiða í
þeim ám þar sem eingöngu er veitt á
flugu. Hann segir það einnig höfða
mjög til þeirra að öllum veiddum laxi
í ánni sé sleppt aftur. „Eg á von á því
að víðast hvar verði innan fárra ára
eingöngu veitt á flugu. Sjálfsagt
mættu menn taka víðar upp veiða-
sleppa-aðferðina þar sem slæmt
ástand er á laxastofninum líkt og í
Elliðaánum. Mér fyndist ekki óeðli-
legt að þær yrðu friðaðar að því
marki að menn gætu stundað þar
sportið sitt án þess að þurfa að drepa
það sem þeir eru að veiða.“
Pétur segir veiða-sleppa-fyrir-
komulagið í Vatnsdalsá nú þegar
hafa gefið góða raun. „Samkvæmt
þeim seiðamælingum sem gerðar
voru í ánni 1998 eftir hrygningu 1997
má sjá að ekki hefur mælst jafn
sterkur náttúrulegur seiðastofn í
ánni í þrjátíu ár. Þegar ég byrjaði að
veiða hér íyrir þremur árum varð
maður varla var við seiði í ánni. Nú
er hins vegar geysilega mikið af
þeim.“
Veiðin í Vatnsdalsá er minni en á
sama tíma í fyrra líkt og raunin hef-
ur verið víða annars staðar á Norð-
urlandi. Pétur segist þó hafa búist
við niðursveiflu og þykir það ekki
óeðlilegt. Hann segir að á hinn bóg-
inn séu menn að fá nokkuð stóra
fiska og stærri en víðast hvar annars
staðar. „Við erum því ekkert sér-
staklega ósáttir við að smálaxagöng-
urnar skuli ekki vera komnar. Það
koma alltaf ár þar sem vantar annað-
hvort tveggja ára laxinn eða eins árs
laxinn í árnar. Þetta er mjög eðlileg
náttúruleg þróun sem á sér örugg-
lega skýringar einhvers staðar úti í
hafi. Menn örvænta bara í hvert
skipti sem þetta gerist."
Hann vonast til þess að uppbygg-
ingin í ánni verði það góð að ein-
hvern tímann verði hægt að leyfa
mönnum að taka lax í litlum mæli.
„Auðvitað vilja allir fá einn og einn
lax, en á meðan ástandið er ótryggt
og slæmt látum við náttúruna njóta
vafans og hirðum ekki það sem getur
framleitt meira í ánni.“
Á að setja stífari kvóta á
maðkveiðihollin?
Rafn Hafnfjörð segist hafa farið
að hugsa meira til náttúruverndar
með árunum, að viðhalda laxastofn-
um og taka ekki of mikið frá náttúr-
unni. Hann vildi sjá sem mest veitt á
léttar stangir og línur og sem mest
af fluguveiði. „Við hjónin höfum ein-
göngu veitt á flugu síðastliðin þrjátíu
ár. Bæði vegna þess að það er meira
sport í því og laxinn tekur frekar
sjálfviljugur, ekki er verið að þvinga
hann til að taka beitu. Ef veitt er á
flugu særist laxinn lítið, er næstum
alheill á eftir. Líkindi eru á því að
hann lifi af og gangi aftur í ána eða
veiðist aftur.“
Hann segist hafa orðið var við
minnkandi veiði í mörgum ám og tel-
ur að það stafi bæði af ofveiði vegna
þess að of margar stangir eru leyfð-
ar og vegna veðurfars í sumar. „Það
þarf að gera fleiri ár hreinar flugu-
veiðiár allt sumarið og það þai’f að
setja kvóta á allar laxveiðiár, sér-
staklega á hin svokölluðu maðkveiði-
holl sem veiða sem mest magn á sem
skemmstum tíma og eru jafnvel óá-
nægðir ef þeir fá ekki tíu laxa á dag.
Það kalla ég ekki sportveiðimenn."
Sigurður Helgason, íyrrverandi
forstjóri Flugleiða, tekur undir orð
Rafns. Hann segist hafa andúð á
magnveiðiaðferðum maðkahollanna
og segir þær ekkert eiga skylt við
sportveiði. „Sannleikurinn er sá að ef
þessum magnveiðiaðferðum væri
beitt í ríkari mæli gætu nokkrir tug-
ir slíkra laxveiðimanna veitt allan
þann lax sem íslensku ámar gefa ár-
lega.“ Ennfremur segir hann villta
laxinn allt of göfuga skepnu til þess
að farið sé með hann á þann hátt
sem magnveiðimenn gera.
Þó svo að Sigurður hvetji til auk-
inna fluguveiða segir hann
maðkveiði fullkomlega réttlætanlega
við aðstæður þar sem veiði á flugu
verði ekki komið við. Ennfremur
þykir honum sjálfsagt að byrjendur í
veiðiskap geti veitt á maðk. Hann
segir þó nauðsynlegt að koma á
ströngum kvóta og bendir á að menn
geti einfaldlega sleppt þeim laxi sem
þeir veiða eftir að þeir hafi náð upp í
kvótann.
Þórarinn Sigþórsson segir að
þrátt fyrir að hann hafi oft verið kall-
aður hákarl í veiðiskap sé magnið
ekki höfuðatriði í veiðimennsku. „Eg
fæ meira út úr því að veiða 5-10
fiska við erfiðar aðstæður en 50-100
við auðveldar. Mér finnst hins vegar
ekkert rangt við það að selja aflann,
menn eiga að fá að hafa það eins og
þeir vilja. Hins vegar er ég andvígur
maðkaveiðihollunum. Það er engin
kúnst að veiða á maðk þegar laxinn
hefur ekkert séð nema flugu í langan
tíma. Menn veiða án þess að þurfa að
hafa fyrir því og án þess að þurfa að
kunna neitt.“
Hann segist samt sem áður ósam-
þykkur því að maðkveiðar séu alltaf
auðveldari en fluguveiðar. „Það fer
eftir aðstæðum hverju sinni hvaða
agn hentar best. Laxinn tekrn- alltaf
best þegar hann sér nýtt agn. Ef
maður kæmi með flugu í á þar sem
eingöngu hefúr verið veitt á maðk
myndi laxinn gleypa við henni eins
og skot. Þess vegna er rangt að mis-
muna agni í ám eftir tíma. Eg myndi
vilja sjá blöndun á agni allt sumarið.
Það tæki af alla toppa líkt og
maðkveiðihollin nýta sér í byrjun
ágúst og þannig var þetta hér áður
fyrr áður en eingöngu var farið að
veiða á flugu á ákveðnum tíma.“
Hann segist ennfremur vilja sjá að
settir yrðu á stífir kvótar líkt og gert
hafi verið í Norðurá, fimm laxa á
stöng á dag, en þá yrði líka að lækka
verðið á tímabilinu sem því nemur.
Maðkahollin valda ekki of-
veiði ef gætt er hófs
Guðni Guðbergsson segir að
maðkahollin ein sér leiði ekki til of-
veiði í ánum. „Svo framarlega sem
nýtingin er innan þeirra mai-ka sem
stofnarnir þola og hrygningin er nóg
og ekki er einn ákveðinn hluti stofns-
ins veiddur umfram annan, þá er það
frekar spuming um siðferði hvort
menn veiða á flugu eða maðk,“ segir
Guðni. „Frá fiskifræðilegu sjónar-
miði skiptir það ekki máli, fiskurinn
er jafn dauður fyrir því hvort sem
hann er veiddur með flugu eða
maðki. En ef teljarar segja að verið
sé að veiða hátt hlutfall af laxinum
og farið er að skorta seiði þarf að
grípa til einhverra aðgerða."
Kristján Guðjónsson segist ekki
vera hlynntur því að gera greinar-
mun á flugutíma og maðkatíma og
selja svokölluð maðkaholl dýrar.
Réttast væri að setja kvóta á það al-
mennt hve marga laxa má drepa.
„Menn eiga bara að selja veiðileyfi
án þess að flokka þau neitt niður.
Það kæmi í veg fyrir að hin svoköll-
uðu maðkaholl mokuðu upp laxinum
í ágúst en það er nokkuð sem við vilj-
um ekki sjá gerast." Hann aðhyllist
þá skoðun að rétt væri að setja
strangari reglur um tímabilin sem
maðkveiðihollin sækja í líkt og gert
hefúr verið í Norðurá þar sem há-
markskvótinn er fimm laxar á stöng
á dag.
Bræðurnir Magnús og Gunnar
Gunnarssynir eru nýkomnir úr veiði
í maðkaholli en segjast ekki veiða til
þess að moka upp úr ánum. „í flestar
ár er kominn kvóti og þegar hann er
skynsamlegur virða menn hann. Ef
hann er hins vegar allt of lítill sleppa
menn því frekar að kaupa veiðileyfi.
Það verður að vera hægt að veiða í
meira en tvo tíma á dag til þess að ná
upp í kvótann,“ segir Magnús.
„Ég held að það að veiða og sleppa
missi marks hjá öllum alvöru veiði-
mönnum. Ég fer á veiðar með það að
markmiði að koma með bráðina
heim. Ég trúi því ekki að það að
veiða og sleppa skili svo miklum ár-
angri. Það væri vænlegra að hætta
laxveiðum fyn- á haustin eða loka
vissum hlutum af ánni þar sem vitað
er að fiskurinn er farinn að leggjast
til þess að hrygna,“ segir hann enn-
fremur.